قطعنامه شورا برای امتیازگیری دور ششم مذاکرات بود؟
شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با فشار سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان و همراهی آمریکا قطعنامه‌ای را علیه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران به تصویب رساند که این اقدام، با توجه به حساسیت دور بعدی مذاکرات ایران و آمریکا، به گمانه‌زنی‌ها درباره استفاده سیاسی و ابزاری غرب از این شورا برای اثرگذاری بر روند گفت‌وگوها و امتیازگیری از جمهوری اسلامی ایران دامن زده است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
این قطعنامه پس از یک روز تاخیر در انجام رأی‌گیری با ۱۹ رأی موافق در برابر سه رأی مخالف (روسیه، چین و بورکینافاسو) و ۱۱ رأی ممتنع تصویب شد؛ آماری که به‌گفته نماینده روسیه، نشان‌دهنده فقدان اجماع و عدم همراهی بدنه آژانس با این اقدام جنجالی است.
در متن قطعنامه، بدون اشاره به همکاری‌های گسترده و مستمر ایران با آژانس، تهران به «عدم پایبندی» به تعهدات پادمانی متهم شده و ادعا شده است که از سال ۲۰۱۹ در ارائه توضیحات درباره مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده در چند محل، کوتاهی کرده است. تروئیکای اروپایی و آمریکا سپس در بیانیه‌ای مشترک که نسخه‌ای از آن در تارنمای وزارت خارجه انگلیس منتشر شد، ادعا کردند که آژانس به دلیل «عدم همکاری ایران»، قادر به اطمینان از صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای کشورمان نیست.
در این بیانیه، با استناد به گزارش جهت‌دار و سیاست‌زده مدیرکل آژانس آمده است: «ایران فرصت کامل برای ارائه پاسخ فنی معتبر داشته، اما علیرغم درخواست‌های مکرر شورا، همکاری نکرده و همچنان مانع‌تراشی، پنهان‌کاری و فریب در تعامل با آژانس به‌کار می‌گیرد.» آنها همچنین مدعی شده‌اند که مدیرکل قادر نیست وجود احتمالی مواد هسته‌ای اعلام‌نشده در ایران را رد کند.
در واکنش، جمهوری اسلامی ایران این رویکرد مخرب و غیرسازنده را محکوم و بر مواضع روشن خود تأکید کرد. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، با محکوم‌کردن سوءاستفاده سه کشور اروپایی و آمریکا از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران گفت: ادعای عدم پایبندی ایران به تعهدات، به خودی خود نشان‌دهنده بی‌صداقتی و سوءنیت طراحان این قطعنامه است، چراکه حتی در گزارش کاملاً سیاسی مدیرکل آژانس نیز چنین ادعایی مطرح نشده است.
وی مسئولیت آثار و تبعات مترتب بر این اقدام ناموجه را متوجه بانیان آن دانست و تأکید کرد جمهوری اسلامی ایران در راستای تأمین و صیانت از منافع و حقوق ملت ایران در بهره‌مندی از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای، تدابیر مقتضی را در پاسخ اتخاذ خواهد کرد.
در همین حال، وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی در بیانیه‌ای مشترک، قطعنامه شورای حکام را مصداق استفاده ابزاری مجدد از آژانس برای اهداف سیاسی غرب و فاقد هرگونه مبنای فنی و حقوقی توصیف کردند. در این بیانیه آمده است که رئیس سازمان انرژی اتمی دستور راه‌اندازی یک مرکز جدید غنی‌سازی در مکانی امن را صادر کرده و مقرر شده است ماشین‌های نسل اول در فردو با دستگاه‌های پیشرفته نسل ششم جایگزین شوند. اقدامات دیگری نیز در حال برنامه‌ریزی است که متعاقباً اعلام خواهد شد.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی در همین پیوند اعلام کرد که بلافاصله پس از صدور این قطعنامه تحمیلی، پرسشنامه طراحی (DIQ) مربوط به دو اقدام مهم به آژانس ارائه شده است. او گفت: یکی از این اقدامات، راه‌اندازی سایت سوم امن غنی‌سازی است که از ضریب امنیتی بالایی برخوردار بوده و اهمیت راهبردی دارد. همچنین، ماشین‌های نسل اول در فردو با ماشین‌های نسل ششم جایگزین می‌شوند که به افزایش چشمگیر تولید مواد غنی‌شده خواهد انجامید.
کمالوندی یادآور شد که صدور قطعنامه علیه ایران برای نخستین‌بار نیست و پیش‌تر نیز چنین اقدامات سیاسی تکرار شده، اما همواره بی‌نتیجه مانده‌اند.
پیش از رأی‌گیری، کشورهای عضو گروه موسوم به «همفکر» در بیانیه‌ای هشدار دادند که ادعاهای مطرح‌شده در این قطعنامه فاقد مبنای واقعی و حقوقی است و این روند سیاسی می‌تواند روند حل‌وفصل فنی را از مسیر طبیعی خود خارج کند. این کشورها با تأکید بر رویکرد متوازن ایران، خواستار پرهیز از سیاسی‌کردن آژانس شدند.
میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز طی سخنانی در شورای حکام، این قطعنامه را سیاسی، بی‌پایه و زیان‌بار توصیف کرد و هشدار داد که استفاده ابزاری از آژانس تبعات سنگینی برای نظام عدم اشاعه خواهد داشت. او تأکید کرد که ایران حتی پس از خروج آمریکا از برجام نیز به همکاری با آژانس ادامه داد و در صورت برخورد غیرسیاسی، قادر به حل موضوعات باقی‌مانده خواهد بود. اما مسیر فعلی تعامل را دشوار و پرهزینه می‌کند.
قطعنامه یا ابزار چانه‌زنی؟
صدور این قطعنامه، در فاصله‌ای اندک با آغاز دور تازه مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا که به گفته بدر البوسعیدی وزیر خارجه عمان، روز یکشنبه در مسقط برگزار می‌شود، این شائبه را تقویت کرده که هدف اصلی از این اقدام، نه دغدغه‌های فنی بلکه ایجاد اهرم سیاسی برای چانه‌زنی بیشتر با تهران است.
رگه‌هایی از این نگاه در بیانیه تروئیکا و آمریکا نیز دیده می‌شود که در آن مدعی شده‌اند قطعنامه علیه ایران اقدامی در راستای «تقویت دیپلماسی» است و نه تضعیف آن. ادعایی که به‌وضوح نشان می‌دهد تصویب این قطعنامه نه‌تنها بی‌ارتباط با روند مذاکرات نیست، بلکه می‌تواند بخشی از تلاش حساب‌شده غرب برای اعمال فشار سیاسی در آستانه دور ششم گفت‌وگوها باشد.
اهمیت این موضوع زمانی روشن‌تر می‌شود که به گفته مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزیر خارجه و عضو تیم مذاکره‌کننده ایران، دور ششم مذاکرات نخستین دوری است که جمهوری اسلامی ایران قرار است به مطالب مکتوب طرف آمریکایی پاسخ دهد. تخت‌روانچی در گفت‌وگو با ایرنا گفته بود: «اگر موضوع غنی‌سازی صفر در مذاکرات مطرح شود، مواضع ما روشن و پاسخ ما قاطع خواهد بود.»
او همچنین یادآور شد که ایران در دور سوم مذاکرات، چارچوب پیشنهادی خود را به‌صورت مکتوب ارائه داده اما طرف آمریکایی تا پایان دور پنجم، هیچ پاسخ مکتوبی نداده است. از این رو، ناظران بر این باورند که همزمانی تصویب قطعنامه با این مقطع حساس، حاکی از تلاشی عمدی برای تأثیرگذاری بر فضای گفت‌وگوها و آزمودن خطوط قرمز ایران است.
با کنار هم گذاشتن زمان‌بندی تصویب قطعنامه، محتوای سیاسی بیانیه‌های غربی، هشدارهای صریح ایران و تحلیل‌های مقاماتی چون تخت‌روانچی، به‌وضوح روشن است که شورای حکام این بار نیز، به جای ایفای نقش بی‌طرفانه فنی، به ابزاری برای پیشبرد اهداف چانه‌زنی در مذاکرات بدل شده است.
اقداماتی از این دست، نه تنها به تضعیف موقعیت حرفه‌ای و بی‌طرفانه آژانس می‌انجامد و اعتبار آن را مخدوش می‌سازد، بلکه با دامن‌زدن به تنش‌های مصنوعی، مسیر دیپلماسی واقعی را نیز با چالش مواجه می‌کند. جمهوری اسلامی ایران، با وجود فشارها و کارزارهای سیاسی، بر حقوق مشروع خود در چارچوب مقررات بین‌المللی پافشاری کرده و همچنان بر آمادگی برای تعامل سازنده تأکید دارد. از این رو، این طرف‌های غربی هستند که باید با پرهیز از اقدامات غیرسازنده و سوءاستفاده از نهادهای بین‌المللی، مسیر گفت‌وگوی مبتنی بر احترام متقابل را جایگزین تقابل و فضاسازی سیاسی کنند.
آخرین اخبار جهان را از طریق این لینک پیگیری کنید.
