پشت پرده روابط ترامپ با رهبران عربستان، قطر و امارات
هدیه‌ها و ستایش‌ها
سفر دونالد ترامپ به خاورمیانه بار دیگر چهره دیپلماسی شخصی و روابط گرم او با رهبران عرب را به رخ کشید؛ روابطی که نه‌تنها در سطح تشریفات باقی نماند، بلکه سرنوشت سیاست خارجی آمریکا را به‌شکلی محسوس تحت تأثیر قرار داد.
به گزارش گروه رسانه ای شرق، در مدت سه روز حضور در خاورمیانه، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا، دیپلماسی مبتنی بر روابط نزدیک و صمیمانه خود را آشکارا به نمایش گذاشت. ترامپ خطاب به محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، گفت: «من تو را بیش از حد دوست دارم» و هنگام خداحافظی در فرودگاه، دست خود را بر قلبش گذاشت. او درباره احمد الشرع، رئیس حکومت سوریه، پس از دیدار غیرمنتظره در ریاض نیز چنین گفت: الشرع فردی «جذاب» و «سخت‌گیر» است؛ کسی که در دسامبر گذشته، بشار اسد را سرنگون کرد. ترامپ همچنین درباره امیر قطر و خانواده‌اش گفته بود: «آنها مردانی قدبلند و خوش‌سیما هستند.»
در قصر سلطنتی امارات، ترامپ کنار شیخ محمد بن زاید آل نهیان، رئیس امارات متحده عربی نشست و خطاب به او گفت: «تو مردی شگفت‌انگیز هستی.»
این نزدیکی و صمیمیت ترامپ با رهبران عربی، در تضاد آشکار با روابط او با برخی متحدان سنتی آمریکا در اروپا قرار دارد؛ متحدانی که اغلب هدف انتقاد و تمسخر رئیس‌جمهور قرار می‌گیرند. این رویکرد نشان می‌دهد ترامپ بنا دارد پیوندهای مستحکم با کشورهای حوزه خلیج فارس را به محور اصلی استراتژی خاورمیانه‌ای خود بدل کند.
رهبران عرب نیز بی‌پاسخ نماندند. شیخ محمد نشان افتخار زاید، بالاترین نشان غیرنظامی امارات را به ترامپ اهدا کرد. هر سه کشور برای هواپیمای ریاست‌جمهوری آمریکا اسکورت جنگنده ترتیب دادند، میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری تجاری در آمریکا را تعهد کردند، رژه شترها، اسب‌سواران، آوازخوانان، شمشیرزن‌ها و جشن‌های مجلل در قصرهای باشکوه برپا نمودند و ترامپ را به عنوان "پادشاه بازگشت سیاسی" ستودند؛ حتی برخی از عبارت‌های تبلیغاتی او مانند «حفاری کن، رفیق، حفاری کن» را تکرار کردند.
این علاقه آشکار ترامپ به محمد بن سلمان تفاوت آشکاری با رویکرد جو بایدن، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، دارد؛ کسی که در کارزار انتخاباتی ۲۰۲۰ وعده داده بود عربستان را به یک «منفور» بدل خواهد کرد. اما با افزایش قیمت انرژی، بایدن در سال ۲۰۲۲ به عربستان سفر کرد و در تلاش برای بهبود روابط، تنها به یک ضربه مشت با ولیعهد بسنده کرد.
ترامپ در این هفته تأکید کرد که پیوندهایش با رهبران عرب، قلب سیاست خارجی او را تشکیل می‌دهند. او در سخنرانی اصلی خود در ریاض گفت: «ما با هم کار خواهیم کرد، با هم خواهیم بود، با هم موفق می‌شویم، با هم پیروز می‌شویم و همیشه دوست خواهیم ماند.»
این نمایش بزرگ از شخصی‌سازی سیاست خارجی، مشخصه دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ بود؛ سیاستی که به شدت تحت تأثیر روابط فردی او با رهبران جهانی قرار دارد. ترامپ این هفته اعلام کرد که ایالات متحده عمدتاً به‌دلیل برداشت او از الشرع، رئیس حکومت سوریه که توسط آمریکا به عنوان یک تروریست شناخته می‌شود اما سال گذشته رئیس جمهور سوریه را سرنگون کرد، تحریم‌ها علیه سوریه را لغو خواهد کرد. ترامپ همچنین اعلام کرد که ولیعهد عربستان و رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، بر تصمیمش تأثیرگذار بودند.
ترامپ در سخنرانی خود در عربستان گفت: «برای ولیعهد چه کارهایی که نمی‌کنم!» در پایان سخنانش درباره عربستان، محمد بن سلمان از جا برخاست و با لبخندی پهن او را تشویق کرد.
بر اساس اطلاعاتی که افراد مطلع از برنامه‌ها اعلام کردند، پیش از سفر، سعودی‌ها پیشنهاد اضافه کردن یک مسابقه گلف به برنامه ترامپ را مطرح کردند اما طرف آمریکایی این پیشنهاد را نپذیرفت.
اما رویکرد شخصی ترامپ به سیاست خارجی می‌تواند باعث برهم خوردن اتحادهای دیرینه شود. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، این موضوع را به سختی تجربه کرد؛ او در دیدار با ترامپ در دفتر بیضی درباره رسیدن به توافق صلح با روسیه به جدل پرداخت. ترامپ نارضایتی خود را از زلنسکی علناً ابراز کرد و همین موضوع باعث شد مذاکرات برای پایان جنگ روسیه و اوکراین به عقب بیفتد.
تحلیل‌گران معتقدند دیپلماسی شخصی ترامپ هم مزیت و هم ضعف‌هایی دارد. رابطه گرم با رهبران دیگر می‌تواند راه را برای موفقیت در مذاکرات دشوار و هماهنگی در شرایط بحران هموار کند؛ اما همین ویژگی می‌تواند الگویی باشد که رهبران خارجی برای تاثیرگذاری بر رئیس‌جمهور از آن بهره بگیرند.
قطر نیز مذاکراتی با آمریکا انجام داده تا یک هواپیمای ۴۰۰ میلیون دلاری به دولت این کشور اهدا کند تا ترامپ از آن به عنوان ایر فورس وان استفاده کند. منتقدان می‌گویند ترامپ نباید چنین هدیه بزرگی را حتی به نام دولت بپذیرد، چرا که هدفش تأثیرگذاری بر دیدگاه او نسبت به این کشور کوچک و ثروتمند حوزه نفتی است که روابط نزدیکی با ایران دارد. ترامپ در پاسخ گفته است تنها یک «آدم احمق» چنین هدیه‌ای را رد می‌کند.
کریستوفر پرِبل، مدیر برنامه بازنگری استراتژی کلان آمریکا در اندیشکده استیمسون سنتر می‌گوید: «آنچه به سود شخص است، همیشه و الزاما به نفع کشور نیست. به همین دلیل است که قوانین مربوط به هدایا و همچنین فرایندهای سیاست‌گذاری وجود دارند تا مطمئن شویم تصمیمات مهم فقط بر عهده یک فرد قرار نمی‌گیرد.»
ترامپ روابط شخصی را محور سیاست خارجی خود قرار داده است.او استدلال می‌کند که حفظ روابط مناسب با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه و شی جین‌پینگ رهبر چین، باعث می‌شود این رقبای ژئوپلیتیک وارد تقابل مستقیم با آمریکا نشوند؛ چه در پرونده جنگ اوکراین و چه در توافقات تجاری. ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری، رویکردش را از تهدید به جنگ هسته‌ای با کره شمالی به مذاکرات هسته‌ای و ارسال نامه‌های محبت‌آمیز به کیم جونگ اون تغییر داد. ترامپ در سال ۲۰۱۸ گفته بود: «ما عاشق هم شدیم.»
روسای‌جمهور دیگر آمریکا هم از عنصر منافع شخصی در دیپلماسی غافل نبوده‌اند. بایدن بر این باور بود که بسیاری از مشکلات جهانی را می‌توان با دیدار و تفاهم مستقیم دو رهبر حل کرد. اما مارک هانا، مدیر موسسه امور جهانی، معتقد است: «دست‌کم در ظاهر، ترامپ بیش از سایر سیاستمداران مستعد پذیرش چاپلوسی است. البته او به قدرت این ابزار آگاه است و همان اندازه که انتظار ستایش دارد، خودش نیز از آن استفاده می‌کند.»
در سخنرانی روز پنج‌شنبه ترامپ مقابل نظامیان آمریکایی مستقر در قطر، او منطقه خلیج فارس را «بخشی شگفت‌انگیز از جهان» خواند و گفت روابط ما هرگز تا این اندازه قدرتمند نبوده است.لحظاتی پیش از آغاز سخنرانی ترامپ، زمانی که جمعیت منتظر ورود او بود، صدای آهنگ معروف جیمز براون با عنوان «دنیا، دنیای مردهاست» از بلندگوها پخش شد.
