حملات هند به پاکستان و شعله‌ور شدن دوباره آتش اختلافات دیرینه
بازگشت به نقطه صفر؟
حملات نظامی هند به خاک پاکستان در پاسخ به حمله ماه گذشته به گردشگران در کشمیر تحت کنترل هند، آتش اختلافات دیرینه میان این دو رقیب هسته‌ای را شعله‌ورتر کرده و نگرانی‌ها از وقوع یک جنگ تمام‌عیار را افزایش داده است. جامعه جهانی خواستار خویشتن‌داری طرفین شده است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق، تنش‌ها میان هند و پاکستان روز چهارشنبه پس از حملات نظامی هند به کشور همسایه در پاسخ به حمله شبه‌نظامیان در کشمیر تحت کنترل هند در ماه گذشته، به شدت افزایش یافت و ترس از وقوع جنگ میان این دو رقیب هسته‌ای را تشدید کرد. این حملات منطقه را در وضعیت هشدار قرار داده و آتش‌بس شکننده‌ای را که از سال ۲۰۲۱ تا حد زیادی برقرار بود، در هم شکسته است. تحلیلگران نسبت به تشدید درگیری‌های چندین دهه‌ای که شبه‌قاره جنوب آسیا را بر سر منطقه مسلمان‌نشین کشمیر، که بخش‌هایی از آن تحت کنترل هند و پاکستان است اما هر دو کشور ادعای مالکیت کامل آن را دارند، درگیر کرده است، هشدار می‌دهند.
حمله هوایی روز چهارشنبه در مقایسه با سال ۲۰۱۹، زمانی که هند در پاسخ به یک بمب‌گذاری انتحاری که منجر به کشته شدن بیش از ۴۰ سرباز هندی در کشمیر شد، به یک سایت دورافتاده در پاکستان حمله کرد، از ابعاد بسیار بزرگ‌تری برخوردار است.
افزایش شدید تنش‌ها در پی حمله مرگبار ۲۲ آوریل به گردشگران در نزدیکی شهر پهلگام در کشمیر تحت کنترل هند رخ داد. افراد مسلح با تفنگ ۲۵ هندی و یک شهروند نپالی را کشتند و بیش از ده‌ها نفر دیگر زخمی شدند. این حمله مرگبارترین حمله علیه غیرنظامیان از زمان حملات سال ۲۰۰۸ بمبئی توسط گروه شبه‌نظامی لشکر طیبه مستقر در پاکستان بود که ۱۶۶ کشته برجای گذاشت. هند مدت‌هاست که پاکستان را به دامن زدن به خشونت‌های جدایی‌طلبانه در کشمیر متهم می‌کند.
ادعاهای متقابل و انکارها
ویکرام میسری، وزیر امور خارجه هند، روز چهارشنبه گفت که هند شواهدی مبنی بر ارتباط شبه‌نظامیان در حمله پهلگام با پاکستان یافته است. وی افزود که جبهه مقاومت، که هند آن را شاخه‌ای از لشکر طیبه می‌داند، بر اساس پست‌های رسانه‌های اجتماعی منتشر شده توسط این گروه و حساب‌های وابسته، مسئول این حملات بوده است - ادعایی که رسانه‌های هندی بلافاصله پس از حمله مطرح کردند، هرچند جبهه مقاومت هرگونه دخالت را رد کرده است.
کشمیر تحت کنترل هند یک منطقه به شدت نظامی است. شورش مسلحانه - چه به دنبال استقلال و چه طرفدار پیوستن به پاکستان - بیش از سه دهه علیه حکومت هند ادامه داشته است. دولت ملی‌گرای هندو به رهبری نارندرا مودی در اوت ۲۰۱۹ وضعیت نیمه‌خودمختار کشمیر را لغو کرد و سرکوب گسترده‌ای را آغاز کرد، از جمله طولانی‌ترین قطعی اینترنت در یک کشور دموکراتیک در جهان. دهلی‌نو با وعده توسعه و سرمایه‌گذاری، از بازگشت آرامش نسبی با اشاره به افزایش ورود گردشگران به منطقه خبر داده بود، روایتی که با حمله مرگبار ماه گذشته زیر سوال رفت.
اهداف حملات هند و واکنش پاکستان
نیروهای مسلح هند در بیانیه‌ای اعلام کردند که ۹ سایت را در پاکستان هدف قرار داده‌اند و این حملات را «غیرتنش‌زا» توصیف کردند. به گفته ارتش پاکستان، ۲۴ «اصابت» در شش نقطه گزارش شده است: احمدپور شرقی، موریدکه و سیالکوت در پاکستان و کوتلی، باغ و مظفرآباد در کشمیر تحت کنترل پاکستان. مقامات پاکستانی اعلام کردند که در این حملات دست‌کم ۲۱ غیرنظامی، از جمله دو کودک، کشته شده‌اند.
رهبران پاکستان این حملات را به عنوان یک اقدام جنگی محکوم کردند و شهباز شریف، نخست‌وزیر این کشور، گفت که کشورش حق «پاسخ مناسب» را برای خود محفوظ می‌دارد. احمد شریف چودری، سخنگوی ارشد ارتش پاکستان، روز چهارشنبه به رسانه‌های محلی گفت که پاکستان پنج هواپیمای جنگی هند، از جمله رافال‌های ساخت فرانسه را سرنگون کرده است. مقامات پاکستانی ویدئویی را منتشر کردند که دود ناشی از لاشه هواپیمایی را نشان می‌داد که مقامات ادعا می‌کردند یکی از هواپیماهای سرنگون شده است. این ادعاها به طور مستقل قابل تأیید نبودند و دولت هند پاسخی فوری به آن نداد.
مناقشه کشمیر: ریشه‌های تاریخی
تنش‌ها بر سر کشمیر به سال ۱۹۴۷ بازمی‌گردد، زمانی که شبه‌قاره هند تحت حاکمیت بریتانیا به کشورهای مستقل هند با اکثریت هندو و پاکستان با اکثریت مسلمان تقسیم شد. این منطقه کوهستانی حدود 220 کیلومتر مربع از شبه‌قاره را بین هند، پاکستان و چین در بر می‌گیرد و وضعیت آن دهه‌هاست که نقطه اختلاف این سه کشور بوده است. توافقات مختلف منجر به ترتیبات حکومتی فعلی شده است، اما هر کشور ادعاهای رقابتی در مورد حاکمیت بر کشمیر یا بخش‌هایی از آن دارد.
درگیری‌هایی که این منطقه در مرکز آنها قرار داشت، در سال‌های ۱۹۴۷، ۱۹۶۵ و ۱۹۹۹ بین هند و پاکستان و در سال ۱۹۶۲ بین هند و چین رخ داد و شعله‌ور شدن خشونت و قدرت‌نمایی در امتداد مرزهای نظامی شده تا به امروز ادامه دارد. (هند و پاکستان همچنین در سال ۱۹۷۱ زمانی که ارتش هند درگیر جنگ داخلی در پاکستان شرقی شد، وارد جنگ شدند. این درگیری در نهایت منجر به تبدیل پاکستان شرقی به کشور مستقل بنگلادش شد.)
قبل از تجزیه، این منطقه یک ایالت شاهزاده‌نشین با اکثریت مسلمان به نام جامو و کشمیر بود که تحت حاکمیت بریتانیا قرار داشت. پس از آن، علی‌رغم برنامه‌های اولیه برای استقلال آن، پادشاه هندوی ایالت با شورش داخلی و حملات قبایل پاکستانی مواجه شد و موافقت کرد به هند بپیوندد. درگیری مستقیم بین نیروهای مسلح هند و پاکستان درگرفت تا اینکه سازمان ملل متحد بر آتش‌بسی نظارت کرد که ایالت را به یک بخش شمال غربی تحت اداره پاکستان و بخش بزرگتر تحت اداره هند تقسیم کرد. مرز غیررسمی بین این دو، خط کنترل نامیده می‌شود. بخش شرقی کشمیر از زمان جنگ کوتاه با هند در سال ۱۹۶۲ تحت کنترل چین باقی مانده است.
ابعاد هسته‌ای مناقشه
هند و پاکستان کشورهای دارای سلاح هسته‌ای هستند، عاملی که هر زمان که در مناقشه آنها بر سر کشمیر تشدیدی رخ می‌دهد، به نگرانی جهانی می‌افزاید. موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم (SIPRI) تخمین می‌زند که پاکستان و هند هر کدام حدود ۱۷۰ کلاهک هسته‌ای در اختیار دارند.بر اساس گزارش سال ۲۰۲۴ SIPRI، به نظر می‌رسد نقش سلاح‌های هسته‌ای در دکترین نظامی هند - که قبلاً بر بازدارندگی پاکستان متمرکز بود - در سال‌های اخیر به مقابله با چین تغییر جهت داده و تاکید بیشتری بر سلاح‌های دوربردتر شده است. در همان سال، SIPRI اعلام کرد که ذخایر فزاینده مواد شکافت‌پذیر پاکستان و توسعه سیستم‌های پرتاب جدید نشان می‌دهد که زرادخانه هسته‌ای این کشور احتمالاً طی دهه آینده به گسترش خود ادامه خواهد داد. هیچ یک از این دو کشور از امضاکنندگان پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای سازمان ملل نیستند.
