آیا خرید و فروش اعتباری تجارت الکترونیک را از نو معماری کرده است؟
پایان تکصدایی با روایت دو بازیگر از بلکفرایدی
بازیگران اصلی تجارت الکترونیک ایران، گزارشهای رسمی کمپینهای بلکفرایدی ۱۴۰۴ را منتشر کردهاند؛ گزارشهایی که نهفقط روایت عملکرد یک کمپین، بلکه نشانههایی از تغییرات بنیادین در ساختار رقابت بازار را آشکار میکنند. میان همهٔ این گزارشها، ادعای اسنپپی بیش از همه توجهها را جلب کرد: «دوران تکصدایی تمام شده است.» این عبارت، کنایهای شفاف به سالهایی است که دیجیکالا تنها بازیگر اصلی تجارت الکترونیک به شمار میرفت. ادعای اسنپپی، فقط یک شعار تبلیغاتی نیست؛ بلکه مدعی است بازار وارد مرحلهای تازه شده که در آن، فروشندگان و برندها نه در یک پلتفرم واحد، بلکه در یک اکوسیستم چندقطبی نقشآفرینی میکنند.
بازیگران اصلی تجارت الکترونیک ایران، گزارشهای رسمی کمپینهای بلکفرایدی ۱۴۰۴ را منتشر کردهاند؛ گزارشهایی که نهفقط روایت عملکرد یک کمپین، بلکه نشانههایی از تغییرات بنیادین در ساختار رقابت بازار را آشکار میکنند.
میان همهٔ این گزارشها، ادعای اسنپپی بیش از همه توجهها را جلب کرد: «دوران تکصدایی تمام شده است.» این عبارت، کنایهای شفاف به سالهایی است که دیجیکالا تنها بازیگر اصلی تجارت الکترونیک به شمار میرفت. ادعای اسنپپی، فقط یک شعار تبلیغاتی نیست؛ بلکه مدعی است بازار وارد مرحلهای تازه شده که در آن، فروشندگان و برندها نه در یک پلتفرم واحد، بلکه در یک اکوسیستم چندقطبی نقشآفرینی میکنند.
روایت نخست؛ دیجیکالا و نمایش مقیاس
دیجیکالا در بیانیهی رسمی خود، بلکفرایدی امسال را «بزرگترین رویداد فروش آنلاین کشور» خواند و اعلام کرد در بازهٔ ۱۰ روزهٔ کمپین، فروش حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان و بیش از ۳.۳ میلیون سفارش ثبت شده است. این سطح از تراکنش، همچنان نشان میدهد که دیجیکالا از نظر ظرفیت انبارداری، لجستیک و مقیاس عرضه، بازیگری بزرگ است. یکی از نکات جالب در روایت دیجیکالا، تأکید بر تغییر نگاه کاربران به بلکفرایدی است. حمیدرضا چیتچیان، معاون ارشد بازاریابی این شرکت در نشست خبری بعد از بلکفرایدی دیجیکالا میگوید: «واقعیت این است که تبدیل کردن بلکفرایدی از یک فرصت به تهدید نگاه درستی نیست. ما درباره پدیدهای صحبت میکنیم که تقاضای عمومی برای آن شکل گرفته و مردم هر سال بیشتر دربارهاش جستوجو میکنند.»
روایت دوم؛ اسنپپی و چرخش مرکز قدرت
در مقابل، اسنپپی با مدل کاملاً متفاوتی وارد میدان شد: اعتبارمحور، فروشندهمحور و توزیعشده. در گزارش رسمی این شرکت، سه محور اصلی دیده میشود: نخست، تمرکز بر خرید با اعتبار، بعنوان ابزاری برای تغییر رفتار خرید. مجید حسامی، مدیرعامل اسنپپی، پس از انتشار گزارش کمپین بلکفرایدی این شرکت، در یادداشتی در حساب کاربری خود مینویسد: «ثبت ۶۵۰ هزار سفارش اقساطی و یک میلیون تراکنش اعتباری در یک روز، فقط یک رکورد نیست؛ نشانهای از آغاز آینده است. پرداخت اعتباری امروز یک زیرساخت مالی–رفتاری است، نه فقط یک ابزار.» این ادعا وقتی معنای جدیتری پیدا میکند که در کنار دادههای رسمی قرار گیرد: «۵.۳ هزار میلیارد تومان فروش، ۹۰۰ میلیارد تومان تخفیف، و مشارکت ۱۴,۱۰۰ فروشگاه مستقل در سراسر کشور.» خرید با اعتبار کلید مهمی در آینده تجارت الکترونیک ایران است.
جغرافیا؛ پایان مرکزگرایی
موضوع دوم این است که اسنپپی اعلام کرده تنها ۳۸درصد سفارشها از تهران ثبت شده است. یعنی بیش از نیمی از عملکرد این کمپین، از شهرهای کوچک و متوسط آمده؛ جایی که دسترسی به اعتبار، اثر مستقیمتری بر تصمیم خرید دارد. مدل اعتبارمحور در واقع باعث شده اسنپپی سریعتر و کمهزینهتر در شهرهای کوچک نفوذ کند؛ دقیقاً نقطهای که مدل لجستیک متمرکز دیجیکالا دشوارتر در آن رشد میکند. سومین موردی که اسنپپی را نه به عنوان یک شرکت فینتکی، که به عنوان یک شرکت تجارت الکترونیکی در این کمپین در دست بالا قرار میدهد، لجستیک توزیعشده است؛ چیزهایی که میتواند پاشنه آشیل دیجیکالا باشد، هزینههای این شرکت را افزایش دهد و در فرآیندهای عملیاتی در روزهای اوج فعالیت و فروش، اختلال ایجاد کند، این سوی میدان به ابزاری برای قدرتنمایی تبدیل میشود: پایداری بدون افزایش ناگهانی ظرفیت. چنانکه به گفته مسعود طباطبایی، مدیرعامل دیجیکالا، این شرکت با استخدام ۲۳۰۰ نیرو کوشیده تا از پس موج تقاضا بربیاید؛ اما این اقدام نشاندهندهٔ اتکای شدید آن به یک هاب مرکزی و افزایش اضطراری ظرفیت است اما در مقابل، اسنپپی بار عملیات را در شبکهای از هزاران فروشنده توزیع کرده است؛ رخدادی که نیاز به افزایش ناگهانی نیرو یا امکانات را از بین میبرد. نتیجهٔ طبیعی؟ پایداری بیشتر، هزینه کمتر، و گسترش سریعتر.
یک نگاه دیگر از داخل اسنپپی
مهدی یگانه، مدیر ارشد بازاریابی اسنپپی، بلکفرایدی امسال را «رنسانس ایکامرس ایران» توصیف میکند: «ثبت ۶۵۰ هزار سفارش اعتباری در یک روز و حدود دو میلیون سفارش در کل کمپین، یعنی اسنپپی دیگر یک سرویس تازهمتولدشده نیست؛ ما بازیگر اصلی رقابت هستیم.» علی فدایی، مدیر ارشد بازرگانی اسنپپی، نیز در گزارش رسمی این شرکت تأکید کرده بود که «همکاری گستردهی اسنپپی با شرکای تجاریاش باعث شد ابعاد کمپین به شکل قابل توجهی توسعه یابد و اهداف فروش و بازاریابی شرکتکنندگان با موفقیت تحقق یابد.» فدایی تاکید کرده بود «با تمرکز بر تمام حوزههای کسبوکار و ارائه پشتیبانی هدفمند، شرکای تجاری توانستند فروش استثنایی و رشد سریع را تجربه کنند. از منظر تیم بازرگانی، این کمپین نه تنها دستاوردهای عددی چشمگیر به همراه داشت، بلکه اعتماد و روابط بلندمدت با شرکا را تحکیم کرد.» این سطح از مشارکت فروشندگان، همان نکتهای است که اسنپپی آن را «پایان تکصدایی» مینامد.
تفاوت دو فلسفه؛ فروشگاه ملی یا اکوسیستم اعتباری؟
اگر دیجیکالا همچنان نماینده یک مدل کلاسیک تجارت الکترونیک -با هویت واحد، لجستیک مرکزی و فروشگاه بزرگ- باشد، اسنپپی اکنون نماینده یک مدل جدیدتر است: شبکه فروشندگان مستقل، به اضافهی امکان استفاده از زیرساختهای توسعهیافتهی پرداخت اعتباری که پراکندگی جغرافیایی قابل توجهی در کشور دارند.
در این مدل جدید، بزرگترین برنده نه یک «پلتفرم»، بلکه «خودِ فروشندگان» هستند؛ فروشندگانی که سالها ناچار بودند زیر یک برند واحد فعالیت کنند، و حالا میتوانند با هویت واقعی خود وارد بازار شوند و زیر پرچم یک کسبوکار اعتباری و یک شیوهی پرداختی -الان بخر، بعدا پرداخت کن- با هم رقابت کنند. این رقابت مستقل فروشندگان و صاحبان کسبوکارها در نهایت به نفع کاربران است.
تحلیل نهایی؛ قدرت واقعی از کدام سمت میآید؟
بر اساس دادهها و روایتها، چند نکته کلیدی قابل جمعبندی است؛ در حجم فروش اعلامشده توسط دیجیکالا به نظر میرسد این شرکت همچنان فروشگاه بزرگی است؛ در تنوع و پراکندگی جغرافیایی، به نظر میرسد یکی از مزیتهای اصلی در اختیار اسنپپی است. در پایدار بودن عملکرد در موج مصرف، مدل توزیعشده اسنپپی توانایی کنترل بیشتری دارد و با معیار رفتارسازی برای مصرفکننده، مفروض آن است که رشد انفجاری خرید اعتباری نشانهای از تغییر الگوهای ذهنی برای کاربران است، تغییری که اسنپپی آن را هدایت کرده؛ در نهایت،از منظر قدرت عرضه و هویتسازی مستقل فروشندگان و ایجاد بازار مستقل برای آنها باید گفت اسنپپی نقطه تمرکز این تحول است. به بیان سادهتر، اگرچه دیجیکالا اعلام کرده که بلکفرایدی را با دستاوردهای خود به پایان رسانده اما اسنپپی در تغییر ساختار بازار توانسته رکوردهای تازهای را ثبت کند؛ از ثبت ۶۵۰هزار سفارش ۴قسطه، تنها در یک روز، تا فروش ۵هزارمیلیارد تومان در بازهی ده روزه و حدود ۶میلیون سفارش در همین بازه.
جمعبندی: برنده کیست؟
اگر برنده را «بیشترین فروش» تعریف کنیم، دیجیکالا خود را برنده اعلام کرده است اما اگر برنده را «قدرت تغییر دادن آینده بازار» تعریف کنیم، اسنپپی برندهای است که تازه وارد زمین اصلی رقابت شده. بلکفرایدی ۱۴۰۴ نشان داد وزن رقابت در ایکامرس ایران بهسرعت از یک مدل فروشگاهی متمرکز به یک اکوسیستم گسترده و اعتباری در حال انتقال است. درست جایی که BNPLها ایستادهاند؛ بازاری که اسنپپی آن را به خوبی میشناسد. بازار شاید هنوز تکقطبی نباشد؛ اما دیگر قطعا تکصدایی نیست.
با تکیه بر آنچه در کمپینهای بلکفرایدی سالهای اخیر در حال وقوع است، به نظر میرسد اسنپپی اکنون دیگر تنها سرویس اعتباری نیست؛ به بازیگر اصلی تازهنَفَس تجارت الکترونیک ایران تبدیل شده است.
آخرین اخبار جامعه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
