پیام انجمن علمی اقتصاد دانشگاه علامهطباطبائی بهمناسبت روز دانشجو
۱۶ آذر در تاریخ معاصر ایران، فقط یادآور یک حادثه خونین در دانشگاه تهران نیست؛ نشانهای است از پیوند عمیق میان دانشگاه، آزادیخواهی و سرنوشت سیاسی و اجتماعی این سرزمین، در ۱۶ آذر ۱۳۳۲، در فضایی سنگین پس از کودتای ۲۸ مرداد و در اعتراض به حضور و نفوذ قدرتهای خارجی و محدود شدن آزادیهای سیاسی، سه دانشجوی دانشگاه تهران به ضرب گلوله کشته شدند. از همان روز، دانشگاه در ایران دیگر صرفاً محل انتقال دانش نبود؛ همانگونه از مدتها قبل آغاز شده بود، دانشگاه به کانون مقاومت مدنی، اعتراض و پرسشگری تبدیل شد.
به گزارش گروه رسانهای شرق،
۱۶ آذر در تاریخ معاصر ایران، فقط یادآور یک حادثه خونین در دانشگاه تهران نیست؛ نشانهای است از پیوند عمیق میان دانشگاه، آزادیخواهی و سرنوشت سیاسی و اجتماعی این سرزمین، در ۱۶ آذر ۱۳۳۲، در فضایی سنگین پس از کودتای ۲۸ مرداد و در اعتراض به حضور و نفوذ قدرتهای خارجی و محدود شدن آزادیهای سیاسی، سه دانشجوی دانشگاه تهران به ضرب گلوله کشته شدند. از همان روز، دانشگاه در ایران دیگر صرفاً محل انتقال دانش نبود؛ همانگونه از مدتها قبل آغاز شده بود، دانشگاه به کانون مقاومت مدنی، اعتراض و پرسشگری تبدیل شد.
اگر از آغاز شکلگیری دانشگاه مدرن در ایران تا پیش از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ را مرور کنیم، چند «روز» و «واقعه» برجسته، مثل نقاط عطف روی این خط دیده میشوند. اتفاقاتی که نشان میدهد دانشجو نسبت به سرکوب سیاسی، تبعیض و وابستگی حساس است و سکوت را انتخاب نمیکند. در همین سالها، تشکلهای دانشجویی، چه با گرایشهای مذهبی و چه با گرایشهای چپ و ملی، در دانشگاهها شکل گرفته و به مرور، شبکهای از جمعهای آگاه و منتقد در سراسر کشور پدید آمد.
از اواخر دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰، بسیاری از این گروههای سیاسی فعال و مبارز با رژیم پهلوی یارگیری اصلی خود را از میان دانشجویان انجام میدادند و دانشگاهها به پایگاه فکری آنها تبدیل شد. هرچند این مسیر در نهایت با سرکوب گسترده و هزینههای انسانی سنگین مواجه شد و به لحاظ عملی به پیروزی نینجامید، اما نشان داد که دانشگاه در ایران هیچگاه نسبت به وضعیت سیاسی و اجتماعی بیتفاوت نبوده است.
در سالهای منتهی به انقلاب نیز، دانشگاهها بهطور مستقیم در موج اعتراضات سراسری حضور داشتند. اعتصابات و تعطیلی کلاسها، تجمعها و راهپیماییهای درون دانشگاهی، صدور بیانیهها و پیوند خوردن حرکت دانشگاه با اعتراضات مردمی در شهرها، دانشگاه را به یکی از کانونهای اصلی بسیج اجتماعی تبدیل کرد. حضور پررنگ دانشگاهیان در اعتراضهای ماههای پایانی رژیم پهلوی، نشان داد که در بزنگاههای تاریخی، صدای دانشگاه از مهمترین صداهای جامعه است.
پس از انقلاب نیز، اگرچه شکل و صورت جنبش دانشجویی تغییر کرد، اما نفس آن از میان نرفت. شکلگیری تشکلهایی مانند انجمنهای اسلامی دانشجویان، بسیج دانشجویی و دفتر تحکیم وحدت، حضور دانشجویان در رویدادهایی چون تسخیر سفارت آمریکا، تجربه تعطیلی و پاکسازی دانشگاهها در جریان «انقلاب فرهنگی» و دفاع از وطن در جنگ تحمیلی همه نشان داد که دغدغه «معنای دانشگاه» و «مسئولیت دانشجو» همچنان ادامه دارد. تعطیلی چندساله دانشگاهها و بازگشایی آنها با ساختارهای جدید، خود به یکی از مهمترین فصلهای تاریخ دانشجویی ایران تبدیل شد.
در دهههای بعد، هرچند فضای دانشگاه فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرد، اما وقایعی همچون حوادث کوی دانشگاه تهران در تیر ۱۳۷۸ دوباره نشان داد که مسئله آزادی و کرامت دانشجو هنوز زنده است. در سالهای بعد، در رخدادهای سیاسی و اجتماعی مختلف، از تحصن و تجمعات تا انتشار بیانیهها و فعالیتهای رسانهای و علمی، دانشجویان نقش خود را بهعنوان وجدان نقاد جامعه حفظ کردند؛ حتی وقتی با محدودیت، تعلیق و فشار روبهرو شدند.
اما امروز مبارزه دانشجویی فقط در شکل کلاسیک تظاهرات و شعار خلاصه نمیشود. دانشجو در ایران امروز، با شبکهای پیچیده از مسائل روبهروست:
بحرانهای اقتصادی، بیثباتی سیاستها، نابرابری فرصتها، آسیبهای اجتماعی، بحران محیطزیست، مهاجرت نخبگان و چالشهای حکمرانی؛ مسئله امروز دانشجو بیش از هر زمان دیگری به «فهم ساختارها» گره خورده است. دانشجو میپرسد: سیاستمداران چگونه تصمیم میگیرند؟ چه کسانی از وضع موجود سود میبرند؟ هزینه تصمیمها بر دوش چه گروههایی میافتد؟ عدالتاجتماعی چگونه بهبود می یابد؟
از منظر دانشجوی اقتصاد روز دانشجو یادآور این است که دفاع از آزادی، بدون تحلیل اقتصاد سیاسی قدرت و ثروت، ناقص میماند. دانشجوی اقتصاد با ابزارهای علمی از تحلیل داده و مدلسازی تا نظریات اقتصادی و اخلاق میکوشد نشان دهد که چگونه سیاستها، ساختارهای نهادی و منافع گروههای مختلف، مسیر توسعه یا عقبماندگی را تعیین میکنند.
در چنین نگاهی، آزادیخواهی فقط به معنای آزادی بیان نیست؛ به معنای آزادی دسترسی به اطلاعات، شفافیت در تصمیمگیری، امکان نقد کارشناسانه سیاستها، و مشارکت واقعی دانشگاهیان در فرایند سیاستگذاری است.
انجمن علمی اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی بر این باور است که رسالت امروز جنبش دانشجویی، در امتداد همان تاریخ مبارزاتی پیش و پس از انقلاب، اما در قالبی علمیتر و مسئولانهتر باید ادامه یابد:
دانشگاه باید فضای امنی برای گفتوگو و اختلافنظر باشد، نه میدان حذف و ساکتسازی
دانشجو باید بتواند نقد علمی کند، بدون اینکه نگران باشد.
علم اقتصاد، در پیوند با واقعیتهای اجتماعی، باید به ابزاری برای فهم و اصلاح ساختارهای ناعادلانه تبدیل شود.
۱۶ آذر برای ما فقط یادآور سه دانشجوی شهید سال ۱۳۳۲ یا وقایع تلخی مانند کوی دانشگاه نیست؛ روزی است برای مرور یک سنت: سنتی که در آن دانشجو، هرجا که آزادی، عدالت و کرامت انسانی در خطر بوده، تلاش کرده است صدای وجدان بیدار جامعه باشد.
در این روز، به همه نسلهای دانشجویی که در کلاسها، نشریات، انجمنها، اعتصابها، تحصنها و میدانهای گوناگون دانشگاه را زنده نگه داشتهاند ادای احترام میکنیم و در مقام دانشجویان اقتصاد، بار دیگر تعهد میدهیم که حقیقتجویی، شفافیتطلبی و نقد ساختارهای ناعادلانه را رها نکنیم؛ زیرا بدون دانشگاه آزاد و دانشجوی آزاد، امید به اصلاح و توسعه، جدی نخواهد بود.
انجمن علمی اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی
آخرین اخبار جامعه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
