گروه بریکس چیست و اعضای بریکس چه کشورهایی هستند؟ چرا ترامپ آنها را تهدید می‌کند؟

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا باز هم گروه بریکس را با وضع تعرفه تهدید کرده و گفته اگر این گروه «به شیوه معناداری شکل پیدا کند، به سرعت به پایان خواهد رسید.» ترامپ جمعه شب گفت: وقتی درباره بریکس و ۶ کشور عضو آن شنیدم، به شدت به آنها حمله کردم. اگر آنها به شیوه معناداری شکل پیدا کنند، به سرعت به پایان خواهند رسید.

هر چند ترامپ در صحبت‌هایش به نام هیچ کشوری اشاره نکرده اما می‌توان به راحتی این کشورها را نام برد. اما گروه بریکس چیست؟ چه کشورهایی هستند و چرا ترامپ آنها را تهدید می‌کند؟

گروه بریکس چیست و چطور تشکیل شد؟

ایده اولیه تشکیل بریکس به سال 2001 باز می‌گردد، زمانی که جیم اونیل (Jim O’Neill)، اقتصاددان گلدمن ساکس (Goldman Sachs)، در گزارشی با عنوان «ساختن بریک‌های اقتصادی بهتر» به پتانسیل‌های اقتصادی برزیل، روسیه، هند و چین اشاره کرد. او پیش‌بینی کرد که این چهار اقتصاد نوظهور تا سال 2050 به قدرت‌های برتر اقتصادی جهان تبدیل خواهند شد. این گزارش توجه بسیاری را به خود جلب کرد و زمینه را برای همکاری‌های بیشتر بین این کشورها فراهم آورد.

ایران بروکر نوشت: اولین نشست رسمی سران کشورهای بریک (بدون حضور آفریقای جنوبی) در 16 ژوئن 2009 در یکاترینبورگ روسیه برگزار شد. در این نشست، رهبران برزیل، روسیه، هند و چین بر لزوم همکاری‌های بیشتر اقتصادی و سیاسی تاکید کردند. یک سال بعد، در سال 2010، آفریقای جنوبی نیز به این گروه پیوست و نام آن به بریکس تغییر یافت.

از آن زمان تاکنون، BRICS به طور منظم نشست‌های سالانه برگزار کرده و در زمینه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی همکاری‌های خود را گسترش داده است. این گروه توانسته نهادهایی مانند بانک توسعه جدید و ترتیبات احتیاطی ذخایر ارزی را ایجاد کند که نشان از عزم جدی آن برای ایفای نقشی مهم‌تر در اقتصاد جهانی دارد.

با این حال، بریکس با چالش‌های قابل توجهی نیز روبه‌روست. تفاوت‌های سیاسی و اقتصادی بین اعضا، رقابت‌های داخلی و فشارهای خارجی می‌توانند بر انسجام و اثربخشی گروه تأثیر بگذارند. توانایی بریکس در غلبه بر این چالش‌ها و تبدیل شدن به یک نیروی یکپارچه و موثر در صحنه جهانی، تعیین‌کننده موفقیت آن در آینده خواهد بود.​

بریکس یعنی چه و مخفف چیست؟

بریکس (BRICS) مخفف نام انگلیسی پنج کشور برزیل (Brazil)، روسیه (Russia)، هند (India)، چین (China) و آفریقای جنوبی (South Africa) است. این اصطلاح ابتدا در سال 2001 توسط جیم اونیل برای اشاره به چهار اقتصاد نوظهور برزیل، روسیه، هند و چین (BRIC) ابداع شد. در سال 2010، با پیوستن آفریقای جنوبی به این گروه، نام آن به بریکس تغییر یافت.

این پنج کشور دارای ویژگی‌های مشترکی هستند که آنها را از سایر کشورهای در حال توسعه متمایز می‌کند. همه آنها دارای اقتصادهای بزرگ و در حال رشد سریع، جمعیت زیاد و منابع طبیعی فراوان هستند. همچنین، این کشورها نفوذ قابل توجهی در مناطق جغرافیایی خود دارند و خواهان ایفای نقش بیشتر در امور جهانی هستند.

بریکس صرفا یک اصطلاح اقتصادی نیست، بلکه به یک گروه سیاسی-اقتصادی تبدیل شده که به دنبال افزایش همکاری‌های چندجانبه و ایجاد تغییر در نظم جهانی است. این گروه با برگزاری نشست‌های منظم سالانه و ایجاد نهادهایی مانند بانک توسعه جدید، به دنبال تقویت موقعیت کشورهای در حال توسعه در عرصه بین‌المللی است.

اهداف گروه بریکس چیست؟

BRICS از زمان تشکیل، اهداف متعددی را دنبال کرده که می‌توان آنها را به چند دسته اصلی تقسیم کرد:

اصلاح نظام مالی جهانی: این گروه معتقد است که نهادهایی مانند صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی بیش از حد تحت سلطه کشورهای غربی قرار گرفته‌اند و نیاز به اصلاحات جدی دارند. بریکس به دنبال افزایش نقش و نمایندگی کشورهای در حال توسعه در این نهادهاست.

تقویت همکاری‌های اقتصادی: BRICS تلاش می‌کند تا روابط تجاری و اقتصادی بین اعضای خود را تقویت کند. این امر شامل افزایش حجم تجارت درون گروهی، تسهیل سرمایه‌گذاری‌های متقابل و همکاری در زمینه‌های مختلف اقتصادی است.

کاهش وابستگی به دلار آمریکا: این گروه تلاش می‌کند تا استفاده از ارزهای ملی در تجارت بین اعضا را افزایش دهد و حتی ایده ایجاد یک ارز مشترک را مطرح کرده است. هدف از این اقدامات، کاهش آسیب‌پذیری در برابر نوسانات دلار و تحریم‌های آمریکاست.

افزایش نفوذ سیاسی: این گروه تلاش می‌کند تا در مسائل مهم جهانی مانند تغییرات اقلیمی، امنیت بین‌المللی و توسعه پایدار نقش فعال‌تری ایفا کند. همچنین، BRICS به دنبال ایجاد یک نظام چندقطبی در روابط بین‌الملل است که در آن قدرت‌های نوظهور نقش بیشتری داشته باشند.

همکاری در زمینه‌های علمی و فناوری: این گروه به دنبال تبادل دانش و تجربیات بین اعضا و همکاری در پروژه‌های تحقیقاتی مشترک است. هدف از این همکاری‌ها، تقویت توان علمی و فناوری کشورهای عضو و کاهش وابستگی به کشورهای پیشرفته غربی است.

مقابله با چالش‌های جهانی: بریکس تلاش می‌کند تا در مواجهه با چالش‌های مهم جهانی مانند تروریسم، تغییرات اقلیمی، امنیت غذایی و بهداشت جهانی، رویکردی هماهنگ اتخاذ کند. این گروه معتقد است که همکاری بین کشورهای در حال توسعه می‌تواند به حل موثرتر این مشکلات کمک کند.

گسترش عضویت: در سال‌های اخیر، BRICS به دنبال گسترش اعضای خود بوده است. این گروه در نشست 2023 خود تصمیم گرفت تا کشورهای ایران، مصر، اتیوپی و امارات متحده عربی را به عضویت بپذیرد. هدف از این گسترش، افزایش نفوذ و قدرت گروه در عرصه بین‌المللی است.

اعضای بریکس پلاس چه کشورهایی هستند؟

مفهوم «بریکس پلاس» به گسترش همکاری‌های BRICS با سایر اقتصادهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه اشاره دارد. این ایده در سال 2017 توسط چین مطرح شد و هدف آن ایجاد یک پلتفرم گسترده‌تر برای همکاری‌های اقتصادی و سیاسی است. در حال حاضر، اعضای اصلی بریکس شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی هستند، اما این گروه در حال گسترش است.

در نشست سران بریکس در آگوست 2023 در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی، تصمیم گرفته شد که شش کشور جدید به عضویت این گروه درآیند. این کشورها عبارتند از:

ایران- مصر- اتیوپی- امارات متحده عربی- عربستان سعودی و آرژانتین

عضویت رسمی این کشورها از 1 ژانویه 2024 آغاز شد، به استثنای آرژانتین که با تغییر دولت در این کشور، از پیوستن به BRICS انصراف داد. عربستان سعودی نیز در ابتدا به بریکس نپیوست و اعلام کرد که هنوز در حال بررسی این موضوع است. اما دولت آفریقای جنوبی در ادامه وضعیت عضویت عربستان را تایید کرد.

با پیوستن این کشورهای جدید، بریکس اکنون 30 درصد از مساحت زمین و 45 درصد از جمعیت جهان را در بر می‌گیرد. همچنین، اعضای BRICS مجموعاً 31.5 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص داده‌اند که از سهم 30.7 درصدی کشورهای گروه هفت بیشتر است.

علاوه بر این کشورها، بیش از 40 کشور دیگر نیز علاقه خود را برای پیوستن به بریکس اعلام کرده‌اند. برخی از این کشورها عبارتند از:

• الجزایر
• بنگلادش
• اندونزی
• مکزیک
• نیجریه
• سودان
• سوریه
• تایلند
• ترکیه
• ونزوئلا
• زیمبابوه

واحد پول بریکس چیست؟

یکی از مهم‌ترین موضوعات مورد بحث در BRICS، ایجاد یک واحد پول مشترک برای کاهش وابستگی به دلار آمریکاست. اگرچه در حال حاضر واحد پول رسمی بریکس وجود ندارد، اما تلاش‌هایی برای ایجاد مکانیسم‌های مالی مستقل از دلار در جریان است.

گروه بریکس و ایران؛ ماجرای پیوستن ایران به گروه بریکس چه بود؟

تلاش‌های ایران برای پیوستن به BRICS از سال‌ها قبل آغاز شده بود. در سال 2017، ایران در چارچوب «بریکس پلاس» امکان مشارکت در سازوکارهای بریکس را پیدا کرد. در همان سال، مذاکرات برای مشارکت ایران در بانک توسعه جدید بریکس نیز آغاز شد.

در دولت ابراهیم رئیسی، تلاش‌ها برای پیوستن به بریکس شدت گرفت. رئیسی در چارچوب دکترین سیاست خارجی خود، بر اهمیت ارتقای دیپلماسی اقتصادی، چندجانبه‌گرایی، حضور فعال ایران در سازمان‌های اقتصادی منطقه‌ای و همکاری‌های جدید جنوب-جنوب تأکید کرد.

سرانجام، طی نشست سران بریکس در آگوست 2023، تصمیم گرفته شد که ایران به همراه چند کشور دیگر به عضویت این گروه درآید. عضویت رسمی ایران از 1 ژانویه 2024 آغاز شد.