امنیت و حریم خصوصی ستون پنهان بانکداری دیجیتال

محمدرضا حسین‌زاده -  مدیرعامل بانک اقتصاد نوین

تحول دیجیتال در نظام بانکی، شیوه ارائه خدمات مالی را به‌طور بنیادین دگرگون کرده است. بانکداری دیجیتال با افزایش سرعت، سهولت دسترسی و کاهش هزینه‌های عملیاتی، به یکی از ارکان اصلی رقابت در بازارهای مالی تبدیل شده است. با این حال، گسترش خدمات برخط و اتکای فزاینده به داده‌ها، چالش‌های نوینی را در حوزه امنیت و حریم خصوصی به همراه آورده که در صورت غفلت، می‌تواند ثبات و اعتبار نظام بانکی را با تهدیدی جدی مواجه کند. در بانکداری دیجیتال، اعتماد مشتریان مهم‌ترین سرمایه نامشهود بانک‌ها محسوب می‌شود؛ سرمایه‌ای که در برابر تهدیدهای سایبری به‌شدت آسیب‌پذیر است.

افزایش حملات فیشینگ، نفوذ به سامانه‌های بانکی، سرقت هویت و سوءاستفاده از داده‌های مالی نشان می‌دهد مجرمان سایبری همگام با توسعه فناوری، روش‌های خود را پیچیده‌تر و هدفمندتر کرده‌اند. در چنین شرایطی، امنیت دیگر یک موضوع صرفا فنی نیست، بلکه به مسئله‌ای راهبردی در مدیریت ریسک، پایداری مالی و حتی ارزش‌گذاری برند بانک‌ها تبدیل شده است. هم‌زمان با گسترش همکاری بانک‌ها و شرکت‌های فین‌تک برای ارائه خدمات نوآورانه، سطح جدیدی از ریسک‌های امنیتی نیز پدید آمده است. تجربه جهانی نشان می‌دهد سهم قابل توجهی از نشت و افشای اطلاعات بانکی در بستر همکاری با بازیگران ثالث رخ می‌دهد؛ رخدادهایی که علاوه بر زیان‌های مالی مستقیم، می‌تواند اعتماد عمومی به سیستم بانکی را تضعیف کند. از این منظر، مدیریت زنجیره تأمین دیجیتال، ارزیابی مستمر ریسک شرکای فناورانه و استقرار چارچوب‌های حاکمیت داده به یکی از الزامات کلیدی بانکداری مدرن بدل شده است. در ایران، استفاده گسترده از نرم‌افزارهای نامعتبر و وی‌پی‌ان‌های رایگان، چالش امنیتی مضاعفی را برای بانکداری دیجیتال ایجاد  کرده است.

این ابزارها اغلب حامل بدافزارهایی هستند که امکان ثبت اطلاعات هویتی و مالی کاربران را فراهم می‌کنند و علاوه بر افزایش احتمال کلاهبرداری، موجب اختلال در عملکرد سامانه‌های امنیتی بانک‌ها می‌شوند. این مسئله ضرورت توجه هم‌زمان به آموزش کاربران، ارتقای سواد دیجیتال و سیاست‌گذاری کلان در حوزه امنیت سایبری را دوچندان می‌کند. از سوی دیگر، هوش مصنوعی و یادگیری ماشین به ابزارهایی کلیدی در شناسایی تقلب، پایش تراکنش‌ها و مدیریت ریسک تبدیل شده‌اند و توانایی تشخیص الگوهای مشکوک با دقت بالا را فراهم می‌کنند. با این حال، اتکای بیش از حد به الگوریتم‌ها بدون توجه به کیفیت داده‌ها، شفافیت تصمیم‌گیری و خطر سوگیری، می‌تواند منشأ ریسک‌های جدیدی در حوزه حریم خصوصی و پاسخ‌گویی باشد. استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی مستلزم استقرار چارچوب‌های روشن حکمرانی داده، کنترل‌های نظارتی و مداخله انسانی در تصمیم‌های حساس است. در این میان، فناوری بلاک‌چین به‌عنوان یکی از رویکردهای نوین، افق‌های تازه‌ای برای ارتقای امنیت و حفاظت از حریم خصوصی گشوده است. ثبت غیرمتمرکز و تغییرناپذیر تراکنش‌ها، امکان دستکاری داده‌ها را به حداقل می‌رساند و استفاده از تکنیک‌های رمزنگاری پیشرفته، پردازش داده‌های حساس را بدون افشای اطلاعات ممکن می‌کند. با این حال، بهره‌گیری مؤثر از این فناوری هم نیازمند تطبیق با الزامات مقرراتی، زیرساخت‌های حقوقی و استانداردهای بین‌المللی است.

تجربه جهانی نشان می‌دهد پذیرش بانکداری دیجیتال رابطه مستقیمی با درک مشتریان از امنیت و حریم خصوصی دارد. شفافیت در سیاست‌های داده‌ای، اطلاع‌رسانی درباره سازوکارهای امنیتی و آموزش مستمر مشتریان، نقشی تعیین‌کننده در تقویت اعتماد عمومی ایفا می‌کند. به‌ویژه برای مشتریان قدیمی و گروه‌های حساس‌تر، امنیت همچنان مهم‌ترین معیار استفاده از خدمات دیجیتال محسوب می‌شود. در نهایت، بانکداری دیجیتال زمانی می‌تواند به موتور رشد و نوآوری تبدیل شود که امنیت و حریم خصوصی نه به‌عنوان مانعی برای توسعه، بلکه به‌عنوان مزیت رقابتی و عامل خلق ارزش بلندمدت در نظر گرفته شود. تلفیق نوآوری فناورانه با تنظیم‌گری هوشمند، حاکمیت داده و مسئولیت‌پذیری نهادی، مسیر شکل‌گیری اکوسیستم مالی دیجیتال پایدار، ایمن و قابل اعتماد را هموار خواهد کرد.

آخرین مقالات منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.