سعودیها و فضاسازی علیه ایران
صباح زنگنه- تحلیلگر
هیئت حاکمه جدید ایالات متحده، با نوعی سردرگمی نسبت به سیاستهای خاورمیانهای خود مواجه است. از طرفی، بایدن صراحتا اعلام میکند از ادامه تجاوز عربستان به یمنحمایت نمیکند و از سوی دیگر، یک مقام دولت جدید دموکراتها، عربستان را متحد آمریکا در منطقه و تحت حمایت آنها اعلام میکند. مشخص است که فضای عمومی آمریکا نسبت به دوران ترامپ، در قبال عربستان و جنایت جنگی در یمن تغییر کرده است. سعودیها حمایت مالی درخورتوجهی از ترامپ داشتند و در سوی مقابل، ترامپ از سیاستهای جنایتکارانه عربستان پشتیبانی میکرد؛ بنابراین یک رابطه خدمات متقابل میان هر دو وجود داشته است. این مسئله حتی در ماجرای قتل هولناک جمال خاشقجی در ترکیه هم به چشم آمد و آمریکای ترامپ، حتی سمبلهای اعلامی ایالات متحده را که تحت عنوان ارزش از آن یاد میکنند، زیر پا گذاشت. جو بایدن، متعلق به حزب دموکرات، عموما نسبت به سیاستهای عربستان معترض و مخالف بوده و این احتمال داده میشود که حمایت متقابل آمریکا از عربستان تغییر کند. این تغییرات شامل قطع فروش تسلیحات و قطع کمکهای فنی و لجستیکی عربستان درباره یمن خواهد بود که عربستان را ناگزیر خواهد کرد که جنگ را تمام کند و به سمت صلح و مردم یمن حرکت کند. بااینحال عربستان و امارات تلاش خواهند کرد تا همچنان ارتباط خود را با آمریکا حفظ و از حمایتهای آمریکا برخوردار باشند؛ اما این وضعیت دیگر قابل تداوم نخواهد بود؛ زیرا عربستان با مشکلات پشتیبانی، تسلیحاتی، لجستیکی و اطلاعاتی مواجه خواهد بود. موضعگیری اخیر عربستان و درخواست این کشور برای حضور در مذاکرات احتمالی تهران و طرفهای برجام هم در همین راستا است.
همسایگان ایران شبیه آن فردی هستند که دیر از خواب بیدار شده و میخواهد با دویدن به قطار برسد. قطار مذاکرات ایران و طرفهای مقابل، حدود یک دهه پیش راه افتاد و بعد از عبور از فرازونشیبهای فراوان در نهایت به ایستگاه پایانی رسید و علاوهبر کشورهای مذاکرهکننده، شورای امنیت سازمان ملل هم آن را با قطعنامه ۲۲۳۱ تأیید کرده است. هدف عربستان زیرسؤالبردن مشروعیت برجام است. این کشورها یا خودشان را به بیتوجهی میزنند یا واقعا قصد اخلال مجدد در روند بازگشت آمریکا به برجام را دارند. تاریخ فراموش نکرده سعود الفیصل، وزیر خارجه پیشین عربستان، با حضور در وین بهعنوان محل مذاکرات هستهای ایران با گروه ۱+۵ و در شرایطی که برجام در ایستگاه پایانی قرار داشت، اخلال در روند مذاکرات را دنبال میکرد. رویکرد عربستان و متحدانش و درخواست آنها برای حضور در مذاکرات احتمالی آینده نوعی شیطنت است.
درباره تهدیدها و فرصتهای مشترک موجود در منطقه با تأکید بر اشتراکات فرهنگی و تاریخی این کشورها و سابقه تاریخی و همیشگی همسایگی، بارها ثابت کرده که قدرتهای دیگر روزی هستند و روزی نیستند؛ اما کشورهای منطقه میتوانند نیازها و خواستههای خود را در یک نشست جمعی به صورت شفاف مطرح و از دیگر کشورها برای حل آنها کمک بگیرند. تعیین نقشه راهی از سوی کشورهای منطقه برای حل مشکلات در چارچوب گفتوگو، فضای برد-برد خواهد بود. اگر شکل ارتباط کشورهای منطقه با یکدیگر اصلاح شود، این ارتباط در رابطه با دیگر مناطق جهان نیز اصلاح خواهد شد. در جهان امروز امنیت منطقهای، محدود به امنیت نظامی یا سیاسی نیست. امنیت ابعاد مختلفی دارد و گاهی ابعاد اقتصادی، محیطزیستی و اجتماعی آن مهمتر جلوه میکند.
هیئت حاکمه جدید ایالات متحده، با نوعی سردرگمی نسبت به سیاستهای خاورمیانهای خود مواجه است. از طرفی، بایدن صراحتا اعلام میکند از ادامه تجاوز عربستان به یمنحمایت نمیکند و از سوی دیگر، یک مقام دولت جدید دموکراتها، عربستان را متحد آمریکا در منطقه و تحت حمایت آنها اعلام میکند. مشخص است که فضای عمومی آمریکا نسبت به دوران ترامپ، در قبال عربستان و جنایت جنگی در یمن تغییر کرده است. سعودیها حمایت مالی درخورتوجهی از ترامپ داشتند و در سوی مقابل، ترامپ از سیاستهای جنایتکارانه عربستان پشتیبانی میکرد؛ بنابراین یک رابطه خدمات متقابل میان هر دو وجود داشته است. این مسئله حتی در ماجرای قتل هولناک جمال خاشقجی در ترکیه هم به چشم آمد و آمریکای ترامپ، حتی سمبلهای اعلامی ایالات متحده را که تحت عنوان ارزش از آن یاد میکنند، زیر پا گذاشت. جو بایدن، متعلق به حزب دموکرات، عموما نسبت به سیاستهای عربستان معترض و مخالف بوده و این احتمال داده میشود که حمایت متقابل آمریکا از عربستان تغییر کند. این تغییرات شامل قطع فروش تسلیحات و قطع کمکهای فنی و لجستیکی عربستان درباره یمن خواهد بود که عربستان را ناگزیر خواهد کرد که جنگ را تمام کند و به سمت صلح و مردم یمن حرکت کند. بااینحال عربستان و امارات تلاش خواهند کرد تا همچنان ارتباط خود را با آمریکا حفظ و از حمایتهای آمریکا برخوردار باشند؛ اما این وضعیت دیگر قابل تداوم نخواهد بود؛ زیرا عربستان با مشکلات پشتیبانی، تسلیحاتی، لجستیکی و اطلاعاتی مواجه خواهد بود. موضعگیری اخیر عربستان و درخواست این کشور برای حضور در مذاکرات احتمالی تهران و طرفهای برجام هم در همین راستا است.
همسایگان ایران شبیه آن فردی هستند که دیر از خواب بیدار شده و میخواهد با دویدن به قطار برسد. قطار مذاکرات ایران و طرفهای مقابل، حدود یک دهه پیش راه افتاد و بعد از عبور از فرازونشیبهای فراوان در نهایت به ایستگاه پایانی رسید و علاوهبر کشورهای مذاکرهکننده، شورای امنیت سازمان ملل هم آن را با قطعنامه ۲۲۳۱ تأیید کرده است. هدف عربستان زیرسؤالبردن مشروعیت برجام است. این کشورها یا خودشان را به بیتوجهی میزنند یا واقعا قصد اخلال مجدد در روند بازگشت آمریکا به برجام را دارند. تاریخ فراموش نکرده سعود الفیصل، وزیر خارجه پیشین عربستان، با حضور در وین بهعنوان محل مذاکرات هستهای ایران با گروه ۱+۵ و در شرایطی که برجام در ایستگاه پایانی قرار داشت، اخلال در روند مذاکرات را دنبال میکرد. رویکرد عربستان و متحدانش و درخواست آنها برای حضور در مذاکرات احتمالی آینده نوعی شیطنت است.
درباره تهدیدها و فرصتهای مشترک موجود در منطقه با تأکید بر اشتراکات فرهنگی و تاریخی این کشورها و سابقه تاریخی و همیشگی همسایگی، بارها ثابت کرده که قدرتهای دیگر روزی هستند و روزی نیستند؛ اما کشورهای منطقه میتوانند نیازها و خواستههای خود را در یک نشست جمعی به صورت شفاف مطرح و از دیگر کشورها برای حل آنها کمک بگیرند. تعیین نقشه راهی از سوی کشورهای منطقه برای حل مشکلات در چارچوب گفتوگو، فضای برد-برد خواهد بود. اگر شکل ارتباط کشورهای منطقه با یکدیگر اصلاح شود، این ارتباط در رابطه با دیگر مناطق جهان نیز اصلاح خواهد شد. در جهان امروز امنیت منطقهای، محدود به امنیت نظامی یا سیاسی نیست. امنیت ابعاد مختلفی دارد و گاهی ابعاد اقتصادی، محیطزیستی و اجتماعی آن مهمتر جلوه میکند.