توافق بر سر گنج پنهان اوکراین

به گزارش گروه رسانه ای شرق؛ دولت ترامپ سرانجام و پس از کشمکش های فراوان با اوکراین به توافقی دست یافت که به آمریکا امکان دسترسی به ثروت معدنی این کشور را می‌دهد. این توافق پس از چانه‌زنی‌های لحظه آخری که مانع از نهایی شدن قراردادی مورد نظر دونالد ترامپ برای جبران کمک‌های آمریکا به اوکراین در جنگ با روسیه شده بود، حاصل شد.

اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، این توافق را گامی به سوی پایان مذاکره شده جنگ در اوکراین و آغازی برای بازسازی این کشور خواند. در مذاکراتی که با کنترل شدید انجام شد، دولت ترامپ از اصرار خود مبنی بر اینکه توافق باید به واشنگتن اجازه دهد میلیاردها دلار کمک نظامی گذشته را بازپس گیرد، صرف‌نظر کرد.

بسنت در یک بیانیه مطبوعاتی گفت: «همانطور که رئیس جمهور گفته است، ایالات متحده متعهد به کمک برای تسهیل پایان این جنگ بی‌رحمانه و بی‌معنا است.» او افزود: «این توافق به وضوح به روسیه نشان می‌دهد که دولت ترامپ به یک فرآیند صلح متمرکز بر اوکراینی آزاد، مستقل و مرفه در بلندمدت متعهد است.»

این توافق نشان‌دهنده بهبود روابط میان کی‌یف و واشنگتن است که در ماه‌های اخیر، به‌ویژه بر سر معامله منابع معدنی اوکراین، تیره شده بود. به نظر می‌رسد دیدار رو در روی ترامپ و ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در واتیکان پیش از مراسم تشییع جنازه پاپ فرانسیس در آخر هفته گذشته، به کاهش تنش‌ها میان دو رهبر کمک کرده است. امضای این توافق، روحیه‌بخش مردم اوکراین خواهد بود که هر روز با بمباران‌های روسیه روبرو هستند. حملات اخیر در هفته‌های گذشته ده‌ها غیرنظامی را در سراسر کشور کشته و زخمی کرده است، در حالی که مذاکرات برای آتش‌بس همچنان بی‌نتیجه ادامه دارد.

محور اصلی این توافق، ایجاد یک صندوق سرمایه‌گذاری است که هم اوکراین و هم آمریکا در آن مشارکت و بر آن نظارت خواهند داشت: صندوق سرمایه‌گذاری بازسازی ایالات متحده-اوکراین. امضای این توافق تضمین می‌کند که آمریکا و متحدانش رهبری هرگونه بازسازی را بر عهده خواهند داشت. بسنت تاکید کرد: «باید روشن باشد، هیچ کشور یا فردی که ماشین جنگی روسیه را تأمین مالی یا تجهیز کرده است، اجازه نخواهد داشت از بازسازی اوکراین بهره‌مند شود.»

یولیا سویریدنکو، معاون نخست‌وزیر اوکراین، روز چهارشنبه برای نهایی کردن این توافق در واشنگتن بود. او در پستی در شبکه X نوشت: «ما همراه با ایالات متحده، صندوقی را ایجاد می‌کنیم که سرمایه‌گذاری جهانی را به کشورمان جذب کند.»

ترامپ این توافق را راهی برای جبران ده‌ها میلیارد دلار کمک نظامی آمریکا به اوکراین معرفی کرده است. در حالی که دو طرف در هفته‌های گذشته جزئیات مذاکرات را مسکوت گذاشته بودند، مقامات در کی‌یف روز چهارشنبه گفتند که این توافق شامل امتیاز بزرگی برای اوکراین است. آنها گفتند که پیش‌نویس نهایی، کی‌یف را ملزم به بازپرداخت کمک‌های نظامی گذشته نمی‌کند، موضوعی که برای زلنسکی غیرقابل قبول بود. به گفته طرف اوکراینی، آمریکا می‌تواند کمک‌های نظامی جدید را به عنوان سهم خود در این صندوق محاسبه کند.

یک منبع آگاه از مذاکرات در واشنگتن گفت که تیم‌های آمریکایی و اوکراینی تمام شب جمعه تا صبح شنبه را صرف تکمیل اسناد توافق کردند. این منبع افزود که کار آنها تا بامداد چهارشنبه نیز ادامه داشت. با این حال، اوایل روز چهارشنبه، دو طرف همچنان بر سر اینکه چه بخشی از توافق قرار است پس از ورود سویریدنکو به آمریکا امضا شود، اختلاف داشتند.

هایدی کربو-ردیکر، عضو ارشد شورای روابط خارجی، گفت که پس از مذاکرات شبانه‌روزی بین واشنگتن و کی‌یف، به نظر می‌رسد «سوءتفاهمی در مورد آنچه قرار بود امضا کنند» هنگام ورود سویریدنکو به آمریکا وجود داشته است. او این توافق را یک معامله «برد-برد» برای آمریکا و اوکراین خواند که زمینه را برای کمک‌های نظامی بیشتر آمریکا به کی‌یف فراهم می‌کند، کمک‌هایی که سپس به عنوان سهم در توسعه منابع معدنی اوکراین محاسبه خواهد شد. او افزود: «ایالات متحده در زمین‌شناسی که اوکراینی‌ها برای آن خواهند جنگید، منافع مستقیمی خواهد داشت.»

کاخ سفید این توافق را نوعی تضمین امنیتی برای اوکراین در صورت برقراری آتش‌بس با روسیه می‌داند. مقامات دولت ترامپ استدلال می‌کنند که حضور تجاری آمریکا در اوکراین، مسکو را از حمله مجدد به این کشور باز می‌دارد. این صندوق بر بازسازی اوکراین و احیای اقتصاد این کشور تمرکز خواهد کرد. اوکراین کنترل منابع معدنی خود را حفظ خواهد کرد

و با صدور مجوزهای جدید، به این صندوق کمک مالی می‌کند. دنیس شمیهال، نخست‌وزیر اوکراین، اوایل روز چهارشنبه گفت که این توافق برای هر دو کشور بدون مالیات و تعرفه خواهد بود. شمیهال گفت: «این یک دستاورد خوب است. ما می‌دانیم که چگونه از این ابزار در آینده در همکاری با شریک خود، ایالات متحده آمریکا، استفاده خواهیم کرد.» وی افزود که این توافق همچنان باید توسط پارلمان اوکراین تصویب شود.

زلنسکی در ابتدا پیشنهاد معامله مواد معدنی را در تابستان ۲۰۲۴، پیش از انتخاب ترامپ، برای جلب حمایت جمهوری‌خواهان مطرح کرد. اوکراین دارای ذخایر لیتیوم، تیتانیوم و سایر فلزات خاکی کمیاب است که برای همه چیز از تلفن‌های همراه گرفته تا صنایع دفاعی ضروری هستند.

کی‌یف توافق اولیه‌ای را که بسنت در سفر به اوکراین ارائه کرده بود، به عنوان نقطه شروع مذاکرات تلقی کرد، در حالی که واشنگتن امیدوار بود سند در همان زمان امضا شود. امتناع زلنسکی از امضای توافقی که دولت او تنها چند ساعت برای مطالعه آن فرصت داشت، منجر به جنگ لفظی بین دو رهبر شد که با درگیری در کاخ سفید بین رئیس جمهور اوکراین، ترامپ و جی‌دی ونس، معاون رئیس جمهور، به اوج خود رسید.

یک اختلاف نظر اساسی این بود که آیا اوکراین مسئول بازپرداخت هزینه‌های کمک‌های گذشته ارائه شده در دولت بایدن است یا خیر. ترامپ، با برآورد هزینه کمک‌ها به ۳۵۰ میلیارد دلار، گفت اوکراین باید بپردازد. زلنسکی، که این رقم را ۱۰۰ میلیارد دلار می‌دانست، گفت که این موضوع غیرقابل قبول است زیرا کمک‌های نظامی به صورت کمک‌های بلاعوض ارائه شده بود.

با این حال، حتی با وخامت روابط دیپلماتیک بین کی‌یف و واشنگتن، امید به احیای این توافق پابرجا ماند. هنگامی که دولت ترامپ پیشنهاد دیگری را در اواخر ماه مارس ارسال کرد، خواسته‌های گسترده‌ای را مطرح کرد که اوکراین نمی‌توانست بپذیرد. آن نسخه از توافق، بازپرداخت بدهی را دوباره مطرح می‌کرد و خواستار کنترل گسترده بر اقتصاد کشور بود که با تعهدات اوکراین به اتحادیه اروپا، بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول در تضاد بود.

اوکراینی‌ها به جای مخالفت با پیشنهاد ماه مارس، به مذاکره ادامه دادند. چند هفته بعد، یک یادداشت تفاهم به صورت مجازی توسط بسنت و سویریدنکو، که نقش اساسی در مذاکرات داشت، امضا شد. این یادداشت تفاهم، راه را برای یک توافق جامع‌تر که صندوقی برای بازسازی و سرمایه‌گذاری اقتصادی اوکراین ایجاد کند، مشخص کرد. شمیهال گفت که پیش‌نویس اخیر به صراحت به تعهدات بین‌المللی اوکراین احترام می‌گذارد.

هفته گذشته ترامپ در پستی در شبکه اجتماعی Truth Social، زلنسکی را به دلیل عدم امضای توافقنامه گسترده مواد معدنی سرزنش کرد. ترامپ روز جمعه نوشت: «امیدوارم فوراً امضا شود.»

به نظر می‌رسید لحن او تا زمان مصاحبه با شبکه ای‌بی‌سی نیوز که روز سه‌شنبه پخش شد، ملایم‌تر شده بود. در این مصاحبه از او درباره دیدارش با زلنسکی در واتیکان سوال شد. ترامپ گفت: «آن لحظه، به نوعی لحظه تسلی بود. زیرا تعداد زیادی از مردم در حال مرگ هستند، بسیاری از مردم در حال مرگ و کشته شدن هستند.»