گلاب‌گیری کاشان؛ آیینی هزارساله در مسیر بازتعریف گردشگری فرهنگی
گزارشی از زمان و وضعیت برگزاری مراسم گلاب‌گیری در سال ۱۴۰۴ را در ادامه بخوانید.
به گزارش گروه رسانه ای شرق؛ با آغاز اردیبهشت، کاشان بار دیگر بوی گل محمدی می‌گیرد و آیینی دیرسال در دل کویر جان می‌گیرد؛ گلاب‌گیری، نه صرفاً فرآیندی برای تولید گلاب، بلکه رویدادی فرهنگی، آیینی و اقتصادی که طی دهه‌های اخیر به یکی از محورهای اصلی گردشگری بهاری در مرکز ایران بدل شده است.
طبق برآوردهای فعالان محلی، امسال نیز مانند سال‌های گذشته، مراسم گلاب‌گیری در مناطق مختلف شهرستان کاشان از اوایل اردیبهشت آغاز شده و تا اواسط خرداد ادامه خواهد داشت. این مراسم در شهرهایی چون قمصر، نیاسر و برزُک و همچنین در روستاهای اطراف مانند مشهد اردهال، ویدوج، قالهر، آذران، خاوه و ورکان برگزار می‌شود.
زمان‌بندی گلاب‌گیری در سال ۱۴۰۴
اگرچه آغاز شکوفایی گل محمدی و برداشت آن به شرایط آب‌وهوایی هر سال وابسته است، اما براساس اعلام مراکز محلی و فعالان سنتی گلاب‌گیری، تقویم تقریبی مراسم گلاب‌گیری در سال جاری به شرح زیر است:
در مناطق گرم‌تر همچون اطراف کاشان و ابوزیدآباد، برداشت گل از اوایل اردیبهشت آغاز شده است.
در قمصر، آغاز برداشت گل از حدود ۱۵ اردیبهشت و شروع رسمی گلاب‌گیری از ۵ اردیبهشت پیش‌بینی شده و این روند حدود یک ماه ادامه دارد.
در نیاسر نیز الگوی مشابهی برقرار است و از نیمه دوم اردیبهشت مراسم گلاب‌گیری به اوج خود می‌رسد.
برزُک، به‌دلیل موقعیت ارتفاعی، دیرتر وارد این چرخه می‌شود؛ شکفتن گل‌ها از ۲۰ اردیبهشت آغاز می‌شود و گلاب‌گیری تا اواسط خرداد ادامه می‌یابد.
الگوی شکوفایی گل در این منطقه به‌صورت تدریجی و از نواحی کویری به سمت ارتفاعات است. این توالی موجب شده است که گردشگران بتوانند در بازه‌ای نسبتاً طولانی، از نقاط مختلف شهرستان بازدید کرده و در آیین گلاب‌گیری شرکت کنند.
ارزش‌های آیینی و فرهنگی گلاب‌گیری
گلاب‌گیری در کاشان، تنها یک فرآیند تولیدی نیست؛ بلکه آیینی با ریشه‌های فرهنگی، مذهبی و اقتصادی است. گلاب به‌دست‌آمده از این دیگ‌های مسی سنتی، نه‌تنها بخش مهمی از سوغات منطقه را تشکیل می‌دهد، بلکه از دیرباز در آیین‌های مذهبی همچون شست‌وشوی سالانه ضریح امام رضا و مناسک حرم حضرت معصومه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به گفته پژوهشگران فرهنگ عامه، شیوه سنتی گلاب‌گیری، همچنان در روستاهای اطراف حفظ شده و از آن به‌عنوان بخشی از «میراث ناملموس ایران» یاد می‌شود. آیینی که با کار گروهی، چیدن گل پیش از طلوع آفتاب، و روشن‌شدن آتش دیگ‌های بزرگ آغاز می‌شود و تا طلوع خورشید، رایحه‌ای دل‌انگیز به روستاها و شهرهای اطراف می‌پراکند.
جشنواره گلاب‌گیری؛ فرصتی برای بازتعریف گردشگری پایدار
جشنواره غیررسمی گلاب‌گیری در کاشان، هر سال از حدود ۵ اردیبهشت تا ۱۰ یا ۱۵ خرداد ادامه دارد و در این مدت، مجموعه‌ای از فعالیت‌های فرهنگی و اقتصادی در سطح شهرها و روستاها شکل می‌گیرد. از کارگاه‌های بازدید عمومی و فروش مستقیم گلاب گرفته تا مسابقه‌های عکاسی، تورهای گردشگری فرهنگی و حضور گسترده رسانه‌ها.
با توجه به گرایش روزافزون خانواده‌های شهری به سفرهای کوتاه‌مدت طبیعت‌گردی، این آیین توانسته سهم مؤثری در تقویت اقتصاد محلی، رونق مشاغل خانگی و زنده نگه‌داشتن سنت‌های بومی ایفا کند.
چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌رو
اگرچه در سال‌های اخیر شمار بازدیدکنندگان از مراسم گلاب‌گیری افزایش یافته، اما نبود برنامه‌ریزی منسجم، ضعف در زیرساخت‌های اقامتی و ناهماهنگی میان نهادهای گردشگری، فرصت‌های این آیین را محدود کرده است. از سوی دیگر، گسترش کشت گل محمدی در مناطق کویری بدون توجه به کیفیت اقلیمی، بر تنوع کیفی محصول نهایی تأثیر منفی گذاشته و برخی از تولیدکنندگان سنتی نسبت به کاهش اصالت گلاب ابراز نگرانی کرده‌اند.
با این‌حال، گلاب‌گیری کاشان همچنان یکی از معدود آیین‌هایی‌ست که توانسته پیوندی میان میراث، اقتصاد و گردشگری برقرار کند. آیینی که اگر با سیاست‌گذاری درست همراه شود، می‌تواند به یکی از برندهای ملی گردشگری فرهنگی ایران تبدیل شود.
