مالی؛ قربانی توطئه مخالفان برجام؟

میدل ایست آی به نقل از منابع آگاه مدعی است برخی چهره‌های تندرو مخالف مذاکرات هسته‌ای هم صدا با گروهی از سیاستمداران آمریکا جهت انتشار اطلاعاتی درباره رابرت مالی، نماینده ویژه دولت بایدن در امور ایران و مذاکره کننده ارشد واشنگتن در مذاکرات هسته‌ای، مشارکت داشته‌اند. ماه گذشته خبرهایی در باب مرخصی رابرت مالی به گوش رسید و البته وزارت خارجه ایالات متحده و خود مالی نیز صحت این خبر را تایید کردند—موضوعی که نشان داد راه رسیدن به توافق هسته‌ای چقدر پیچیده است و چقدر می‌تواند مخالفانی قدرتمند داشته باشد.

ماموریت ناتمام

مالی قبل از اینکه اواخر ژوئن به مرخصی اجباری برود، تلاش‌های دولت بایدن برای احیای توافق متزلزل هسته‌ای را رهبری می‌کرد. اما حالا شواهد نشان می‌دهند که ماموریت این چهره شناخته شده در دولت بایدن به پایان رسیده، هر چند هنوز به طور رسمی فردی جایگزینش نشده و او نیز رسما از سمت خود استعفا نداده یا کنار گذاشته نشده است. فرستاده ویژه پیشین به همکارانش گفته بود که به دلایل خانوادگی نامشخص از مرخصی شخصی طولانی مدت استفاده می‌کند، اما اوایل سال جاری، مجوز امنیتی‌اش نیز به حالت تعلیق درآمده است.

تلاش‌ها برای احیای برجام، که از زمان خروج واشنگتن در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ روند نزولی داشته، با روی کار آمدن جو بایدن و تغییر نسبی در سیاست‌های کاخ سفید نسبت به این موضوع، از سر گرفته شد. گفت‌وگوهایی که که از سپتامبر سال 2021 آغاز شد و هدفش تشریح گام‌هایی برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران، تضمین آزادی شهروندان آمریکایی بازداشت‌شده در ایران، و آزاد کردن برخی از دارایی‌های ایران در خارج از کشور بود. با این حال، درست زمانی که گزارش شد که ایران و ایالات متحده در حال نزدیک شدن به توافقی موقت هستند که برخی از تحریم‌ها علیه ایران را تعلیق می‌کند و در مقابل موجب خواهد شد تا ایران نیز محدودیت‌هایی را در ارتباط با برنامه هسته‌ای‌اش، بالاخص غنی سازی اورانیوم را بپیذیرد، رابرت مالی عملاً از فرایند رایزنی‌ها کنار گذاشته شد.

هم صدایی مخالفان برجام

 شکی نیست که رابرت مالی و دولت بایدن در تلاش بودند تا هر چه سریعتر به توافقی با ایران دست یابند، چرا که انتخابات میان دوره‌ای کنگره سال 2022 در ایالت متحده می‌تواند از بازگشت آنها به قدرت جلوگیری کند، در این میان احتمال بازگشت جمهوری‌خواهان- به ویژه دونالد ترامپ- به کاخ سفید نیز مطرح است—چهره ای که قادر است مانع از هرگونه توافق با ایران شود. میدل ایست آی مدعی است که منبعی در تهران در گزارشی به این پایگاه خبری گفته که برخی از گروه های مخالف برجام در ایران و آمریکا در راستای «جعل اطلاعات» درباره مالی همکاری داشته‌اند. این منبع در باب اطلاعات ساختگی توضیح بیشتری نداد، اما روزنامه تهران تایمز مدعی شد، مالی از اسناد طبقه بندی شده سوء استفاده کرده است—اتهامی که این روزها در محافل آمریکا زیاد به گوش می‌رسد و حتی دامن ترامپ و بایدن را نیز گرفته است. این منبع که نخواسته نامش فاش شود همچنین مدعی است که به نظر می رسد قصد مخالفان، جلوگیری از تحقق هرگونه توافق بالقوه بین تهران و واشنگتن باشد.

قربانی توافق

منابع اطلاعاتی میدل ایست آی مشخص نیستند، هر چه هست ادعای شان مبنی بر توطئه علیه رابرت مالی نشان دهنده خیز بلند گروهی در ایران و ایالات متحده است تا توافق- یا دست کم توافقی که آن ها نسبت بدان تمایل ندارد- محقق نشود. زمانی که دولت بایدن در نظر داشت رابرت مالی را به عنوان فرستاده ویژه خود در امور ایران منصوب کند، احتمالا می‌دانست که با واکنش‌های جدی روبه‌رو خواهد شد. رابرت مالی جایگزین الیت ایبرامز شد- فردی نومحافظه کار که به شدت با هرگونه توافق با ایران مخالف است-. بنابراین، حامیان سیاست «فشار حداکثری» دولت ترامپ در قبال ایران به سرعت مالی و برنامه‌هایش را هدف حمله تند قرار دادند. مخالفت‌خوانی‌ها شروعی بود بر فشارها و انتقادات بیشتر علیه هر گونه اقدام دولت بایدن نسبت به مذاکرات هسته‌ای و احیای احتمالی برجام.

یکی دیگر از اتهام‌های ادعایی که علیه رابرت مالی مطرح است، «اقدامات ناکافی» او در روند مذاکرات آزادی زندانیان آمریکایی در ایران بوده است. ژیو وانگ یکی از منتقدان فرستاده ویژه بود. به گفته او رابرت مالی در دوران اوباما، در قامت یکی از مقامات ارشد کاخ سفید برای آزادی‌اش، هیچ تلاش مثبتی نکرده است. به ادعای ناظران رسانه‌ای شدن خبر توافق تهران و واشنگتن برای آزادی پنج زندانی آمریکایی در ایران، مالی را بیش از گذشته هدف انتقادهای تند قرار خواهد داد؛ چرا که در دورانی که او عملا فرد اول مذاکرات با ایران بود، این مذاکرات راه به جایی نبرد و همین مساله دستاویزی است برای منتقدان آمریکایی رابرت مالی.

مالی چه زمانی در لیست سیاه قرار گرفت؟

سال ۲۰۰۸، زمانی که مالی در قامت مشاور خاورمیانه‌ای در کارزار انتخاباتی اوباما فعالیت داشت، انتشار گزارشی مبنی بر اینکه او قبلاً با برخی گروه‌های فلسطینی مذاکراتی انجام داده، موجب استعفای این مقام آمریکایی شد. به دلیل این مقوله، مالی تا دور دوم ریاست جمهوری به دولت اوباما نپیوست، جایی که او نقش کلیدی در تسهیل دیپلماسی ایالات متحده با ایران ایفا کرد. او و گروه بین المللی بحران همچنین در توافق برجام سال ۲۰۱۵ نقش جدی ایفا کردند. این نهاد، در مقاله‌ای که ششم می ۲۰۱۴ منتشر شد، این ادعا را مطرح کرد که «اگر هر دو طرف- ایران و اعضای دائم شورای امنیت به علاوه آلمان- عزم خود را برای دستیابی به توافقی در باب مسائل فنی و جداسازی توافق از بافت پیچیده منطقه‌ای نشان دهند، ممکن است توافق جامع حاصل شود». ادعایی که چند ماه بعد به وقوع پیوست و برجام امضا شد. همین مساله، جنگی ایدئولوژیک علیه رابرت مالی، رئیس سابق و عضوی کلیدی این سازمان، را کلید زد و مخالفان برجام در ایران و ایالات متحده  را بر آن داشت که تا علیه او موضع­گیری کنند، چرا که آن ها به نوعی، معتقد بودند که این سازمان به نفع امضای برجام، و به ضرر منافع کشورهای متبوعشان، در ایران و ایالات متحده لابی­گری کرده است.

وقتی جمهوری‌خواهان شمشیر از رو کشیدند؟

در همین حال یکی از منابع آگاه به رایزنی‌ها در گفت‌وگو با میدل ایست ای مدعی شد: مالی بر این باور است که تعلیقش از این سمت، ماحصل تلاش‌های برخی از چهره های جمهوری خواه است. این ادعا در حالی مطرح شده که پیشتر برخی از منابع خبری اعلام کردند که مالی به سعید ایروانی سفیر ایران گفته که تعلیقش موضوع جدی نبوده و به زودی بازخواهد گشت. این منبع آگاه در این باب به میدل ایست ای گفت: ادعای جدید مبنی بر مجوز نداشتن مالی جهت گفت‌وگو با ایروانی بی معنا است، زیرا هم مقام‌های ارشد ایران و هم آمریکا از فرایند رایزنی‌ها آگاه بودند. اعضای جمهوری‌خواه کنگره بارها تلاش‌های مالی برای احیای توافق را هدف انتقادهای تند قرار دادند و برخی این سیاستمدار ۵۹ ساله را به دشمنی با اسرائیل متهم کردند. ماه گذشته، مایک مک کال، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا، این فرضیه را مطرح کرد که مالی در صورت افشای اسناد محرمانه دولتی، می‌تواند به اتهام خیانت محاکمه شود.

صرف نظر از چرایی تعلیق مالی، مخالفان توافق هسته‌ای در ایران از این اتفاق استقبال کرده‌اند. خبرگزاری ایرنا - - اعلام کرد که برکناری مالی معنا دار بوده و با حل و فصل برخی مسائل بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همزمانی داشته است. ایرنا افزود: برکناری مالی می‌تواند نشان از گوشه ای از سیاست‌های دولت آمریکا جهت محدود کردن فعالیت برخی از چهره‌ها، جهت دستیابی به توافق با تهران باشد.