دورنمای اختلافات آبی ایران و عراق

ذلفا معیل-  اختلافات آبی ایران و عراق به سال‌های قبل از پیروزی انقلاب باز می‌گردد. در سال 1975 قرارداد الجزایر میان دو کشور بنا بود مشکلات آبی را حل کند اما نشد.

بخش مهمی از این اختلافات آبی به اختلافات مرزی باز می گردد. دو کشور در مسافتی حدود 1336 کیلومتر دارای مرز مشترک می باشند که حدود 84 کیلومتر از آن مرز مشترک آبی (اروند رود) می باشد و مابقی زمینی است.

 مرزهای غربی ایران حاصل معاهدات و قراردادهایی است که از سال 1555 م (عهدنامه آماسیه) تا 1975 م (اعلامیه الجزایر) میان دو کشور انعقاد یافته است. تهاجم عراق به ایران در 31  شهریور 1359 و تحمیل جنگی ناخواسته به ایران، آخرین منازعه میان دو همسایه است که با پذیرش قطعنامه 598  سازمان ملل متحد در 20 ژوئیه 1987 م از سوی طرفین خطوط مرزی به وضعیت سابق خود ابقا شد.

 معاهده 1975 میان ایران و عراق کامل‌ترین قرارداد فی‌مابین در این مورد محسوب می شود که به طور رسمی به اختلافات مرزی و حقوقی ایران و عراق پایان داد و طرفین به صورت مساوی در اداره اروندرود سهیم شدند.

دلایل عراق در اختلافات آبی با ایران عمدتا به ادعاهای این کشور مبنی بر عدم پای بندی ایران به توافقات فیمابین از جمله معاهده 1975 بازمی گردد. اما واقعیت این است که ادعاهای عراق بیش از آن که مبنای واقعی داشته باشد، بهانه جویی است.

دورنمای حل اختلافات آبی ایران و عراق به رغم مشکلات و پیچیدگی های فراوان، منوط به اتخاذ دیپلماسی آب توسط طرفین است. و چالش اصلی عراق با ترکیه است

 جبار وطن‌فدا مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک شرکت مدیریت منابع آب ایران در مصاحبه اى با ایرنا گفت که هیچ‌گونه نقض حقوق عراق نسبت به رودخانه‌های مرزی، از سوی ایران رخ نداده است. امید است برادران عراقی ما هم در پاسخ به یادداشت‌های رسمی ایران، سریع‌تر نسبت به برگزاری این نشست‌ها اعلام موافقت و آمادگی کنند. برخلاف بزرگ‌نمایی‌ها،اثرگذاری رودخانه‌های ایران بر عراق بسیار اندک و در کل حدود ۶ درصد حوضه آبریز دجله و فرات است.

مهدی رشید الحمدانی، وزیر منابع آبی عراق، در افتتاح یک پروژه آبی در استان دیالی، هم‌جوار با ایران، به خبرنگاران گفت که ایران به حق‌آبه عراق از رودخانه‌های مشترک احترام نمی‌گذارد هرچند سدهایش از آب پر است. با وجود درخواست‌های مکرر عراق، هیچ مذاکراتی با طرف ایرانی درباره بحران آب وجود ندارد و عراق تا کنون بارها اعلام کرده که ایران به درخواست هایش برای مذاکره درباره آب های مشترک پاسخ نمی دهد.

عون ذیاب مشاور ارشد وزیر منابع آبی عراق: ایران مسیر 6 رودخانه را تغییر داده و هیچ آبی از ایران وارد عراق نمی‌شود در حالی که پیش از این آب استان دیالی از رودخانه‌های مشترک با ایران تأمین می‌شد. وزارت منابع آبی عراق پرونده‌ای در این باره تدوین و به دبیرخانه هیئت دولت عراق داده تا در محافل بین‌المللی پیگیری شود چون به این نتیجه رسیده‌ایم که ایران به درخواست‌های عراق درباره گفت‌وگوهای فنی در این موضوع پاسخ نخواهد داد.

جبار وطن‌فدا مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک شرکت مدیریت منابع آب ایران: طرح این شکایت فاقد وجاهت حقوقی بوده و برخلاف روابط حسنه دو کشور و حسن همجواری است.

مثنی التمیمی، استاندار دیالی: دولت مرکزی در پیگیری این موضوع با طرف ایرانی کوتاهی می‌کند.

9

«ایرج مسجدی» سفیرسابق  ایران در عراق در گفتگوی تلویزیونی با شبکه «دجله» عراق در واکنش به متهم کردن ایران در قبال کم شدن سطح آب رودهای مشترک گفت که فقط ۷ درصد آب عراق از ایران می‌آید و ۹۳ درصد از کشورهای دیگر مثل ترکیه وارد عراق می‌شود. عمده سرچشمه آب عراق از ترکیه است. سرچشمه دجله و فرات که رودهای اصلی عراق هستند کجاست؟ هیچ کدام از ایران سرچشمه نمی‌گیرند بلکه هر دو از ترکیه است؛ فرات از سوریه هم عبور می‌کند و دجله، مستقیما وارد عراق می‌شود.

جنین هنیس پلاسخرت، نماینده ویژه دبیر کل سازمان ملل در امور عراق، گفت در سفر اخیر خود به منطقه اهوار (تالاب‌ها) جنوب عراق شاهد چالش‌های سختی بوده که این منطقه به آن دچار شده است.واقعیت تلخ آن است که کمبود آب علاوه بر آنکه به خودی خود خطری جدی است، می‌تواند موجب فقر و آوارگی و نزاع‌هایی سخت در عراق شود .

 «مهدی رشید الحمدانی» وزیر منابع آب عراق ضمن انتقاد از مواضع ایران در حوزه مسائل آبی، گفت که ای کاش ایران هم مانند ترکیه عمل می‌کرد. مذاکرات ما با ایران بی‌نتیجه بود، آنها رسما اعلام کرده بودند که با هیئتی در کنفرانس آب در بغداد شرکت می‌کنند، اما متأسفانه در این کنفرانس حضور پیدا نکردند.

جاسم الفلاحی، قائم‌مقام وزارت محیط زیست عراق: دولت عراق باید فعالیت‌های دیپلماتیک خود را افزایش دهد تا ترکیه و ایران را به آزادکردن آب‌های عراق متقاعد کند

در همین راستا یک منبع مطلع در گفتگویی با الفرات نیوز گفت: علی اکبر محرابیان، وزیر انرژی ایران طی هفته جاری به عراق سفر خواهد کرد.

منبع مذکور افزود: وزیر انرژی ایران در وزارت منابع آبی عراق، مساله سهمابه عراق علاوه بر مسائل دیگر مرتبط با آب و انرژی را بررسی خواهد کرد.

حاکم الزاملی نایب رئیس اول مجلس عراق یکى از رهبران جریان صدر : تصویب قانون جرم انگاری روابط با اسرائیل برای این بود که اسرائیلی ها می خواهند ما را بکشند و اکنون ایران و ترکیه هم می خواهند ما را بکشند، پس برای تصویب قانون جرم انگاری روابط با آنها منتظر چه هستیم؟ بستن آب به روی عراق فرقی با جنگ ندارد.

وزارت خارجه عراق تاکنون هیچ یادداشت اعتراضی درباره دست‌درازی کشورهای همسایه بر آب‌های عراق نداده است.

مجلس عراق به زودی قانونی برای پایان دادن به جنگ آب ها تصویب خواهد کرد که احدی با آن مخالف نخواهد بود.