هشدار نشریه وابسته به آژانس درباره تاثیر رآکتور دارخوین بر معادلات هسته‌ای

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

آغاز عملیات ساخت رآکتور نیروگاهی دارخوین که با نام‌های «IR-360» یا «کارون» نیز شناخته می‌شود، در نگاه نشریه‌ موسسه علوم و امنیت بین‌الملل (ISIS)، وابسته به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نه فقط یک پروژه صنعتی بلکه نشانه‌ای از تغییر توازن هسته‌ای در منطقه تلقی شده است. این نشریه تاکید می‌کند که «ایران برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای ساخت رآکتورهای هسته‌ای نیروگاهی دارد و با وجود چالش‌های فراوان، گام‌های زیادی برای توانمندسازی صنایع داخلی جهت ساخت این رآکتورها برداشته است.»

در ادامه این گزارش آمده است، رئیس سازمان انرژی هسته‌ای ایران، محمد اسلامی، در دسامبر ۲۰۲۲ از سایت رآکتور به مساحت حدود ۵۰ هکتار بازدید کرد و به رسانه‌های ایران گفت که ساخت IR-360 با هزینه‌ای حدود ۲ میلیارد دلار طی حدود هشت سال زمان تکمیل خواهد شد.

آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای در ۵ فوریه ۲۰۲۴ از ایران اطلاعات طراحی بروز درخواست کرد اما با توجه به خروج از تهعدات هسته‌ای برجام در سال ۲۰۱۹ (به علت خروج یکجانبه آمریکا ایران دیگر خود را ملزم به انجام تمام تعهدات فراتر از پادمان نظیر کد ۳.۱ نمی‌دانست.) اجرای کد ۳.۱ را تعلیق کرده بود و بر این اساس اعلام کرد که اطلاعات پادمانی مربوط به هر تاسیسات جدید «در زمان مناسب» ارائه خواهد شد.نشریه ISIS آشکارا نسبت به احداث یک سایت مخفی غنی‌سازی سانتریفیوژ ابراز نگرانی می‌کند و نوشته است: با مرگ عملی برجام، احتمالا ایران امروز تمایل کمتری به مصالحه دارد و بیشتر به سمت خودکفایی حرکت می‌کند. این اقدام ایران عملا به معنای تلاش شدید ایران برای ساخت توان داخلی رآکتورهای نیروگاهی است که ممکن است این کشور را به صورت عمدی یا سهوی به کانونی برای انتشار فناوری، تجهیزات و مواد حساس هسته‌ای تبدیل کند.ایران در اوایل تا اواسط دهه ۲۰۰۰، تصمیم گرفت به‌جای وابستگی به یک فروشنده، رآکتور را خود بسازد. شرکت «سورنا»، یک پیمانکار عمومی و زیرمجموعه سازمان انرژی اتمی ایران (AEOI)، مسئول پروژه رآکتور هسته‌ای دارخوین شدند. «سورنا» شرکت دولتی ایران با شرکت ساخت نیروگاه هسته‌ای (MASNA) برای طراحی و ساخت رآکتور قرارداد بست. «مسنا» در سال ۲۰۰۶ تاسیس شده و هدف سازمان انرژی اتمی ایران تبدیل آن به یک شرکت خصوصی مستقل و توانمند در ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای در ایران است.شرکت تامین‌کنندگان تجهیزات صنایع هسته‌ای(ESNICO)، زیرمجموعه «سورنا»، مسئول تهیه اقلام کلیدی برای پروژه راکتور دارخوین است.

این نشریه وابسته به آژانس بین‌المللی انرژی از اعلامیه‌های ایران نتیجه گرفته است که این رآکتور بر اساس تجربه به‌دست‌آمده در ساخت رآکتور IR-40 اراک و تجربه ساخت رآکتور بوشهر، به ویژه آموزش کارشناسان با تجربه و ماهر بهره برده است.و در بخش دیگری از گزارش خود آورده است که ایران اعلام کرد که در حال توسعه توان داخلی برای تولید سوخت هسته‌ای برای این رآکتور است و تهران همچنین دانش سوخت را با دریافت فناوری از روسیه برای تولید سوخت نوع بوشهر کسب کرده است.به نوشته این گزارش، در طراحی رآکتور دارخوین (IR-360) نسبت به طراحی اولیه‌ای که از رآکتور Beznau سوئیس الهام گرفته اما بهبودهای مهمی در آن صورت گرفته است.این بهبودها عبارت‌اند از:تانک ذخیره آب سوخت داخل محفظه راکتوریعنی یک مخزن اضافی برای نگهداری آب مورد استفاده برای خنک‌کردن سوخت هسته‌ای در داخل ساختمان رآکتور قرار داده‌اند تا ایمنی بالاتر برود.

سیستم‌های ایمنی ارتقاء یافتهگفته می‌شود تجهیزات و سامانه‌های ایمنی را بهتر کرده‌اند تا در برابر مشکلات یا حوادث احتمالی مقاوم‌تر باشند.توان بیشتر در مدیریت حوادث شدیدیعنی طراحی راکتور طوری بهبود یافته که اگر حادثه بزرگی مثل از دست دادن کامل برق یا نشت شدید خنک‌کننده اتفاق بیفتد، رآکتور بهتر بتواند وضعیت را کنترل کند.ارتقاء از نسل II به نسل IIIراکتور Beznau یک رآکتور نسل دوم است (قدیمی‌تر). «مسنا» ادعا می‌گوید نیروگاه دارخوین به دلیل این بهبودهای ایمنی، می‌تواند در دسته راکتورهای نسل سوم قرار گیرد که استانداردهای ایمنی بالاتر دارند.

به نوشته این گزارش، سازمان انرژی اتمی ایران، در آوریل ۲۰۲۲، برنامه‌ای جامع برای تشویق خودکفایی صنعتی، از جمله راکتورIR-360 اعلام کرد و این یعنی برای آن‌که ایران بتواند به خودکفایی کامل در ساخت رآکتور دست یابد و تمامی اجزا و سامانه‌های آن را به‌صورت مستقل تولید کند، صرف تامین قطعات و تجهیزات کافی نیست؛ بلکه انتقال دانش فنی و تجربه‌های مهندسی از منابع خارجی نیز ضرورت دارد.نشریه ISIS به استناد به متنی که می‌گوید در قبلا در سایت «مسنا» بوده، نوشته است: این شرکت به طور قابل‌توجهی رشد کرده است؛ حدود ۲۰ هزار نیروی انسانی دارد که حدود ۳۰ هزار سند تخصصی نیروگاه را طراحی کرده و بیش از ۵ هزار قطعه و تجهیزات برای نیروگاه‌ها و صنایع را بومی‌سازی و ساخته است.به نوشته این وبگاه تخصصی، هنگامی‌که رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، محمد اسلامی، در دسامبر ۲۰۲۳ از سایت بازدید کرد، اعلام کرد که شرکت‌های داخلی تجهیزات مکانیکی نیروگاه، پمپ‌های اصلی خنک‌کننده، طراحی و ساخت پمپ‌های مدار اولیه و پمپ‌های ایمنی سیستم خنک‌کننده نیروگاه را خواهند ساخت.از سال ۲۰۱۸، «مسنا» اعلام کرده بود که در زمینه طراحی نیروگاه‌های هسته‌ای به خودکفایی رسیده است. نقطه چرخش راهبردی در برنامه هسته‌ای ایراننشریه وابسته به آژانس بین‌المللی انرژی اذعان می‌کند: «ایران عزم خود را برای ساخت رآکتور دارخوین و دیگر رآکتورهای کوچک و متوسط، صرف‌نظر از سرنوشت برجام، نشان داده است.»

این نشریه، با ترکیب داده‌های فنی، تحلیل‌های پادمانی و فرضیات امنیتی، تلاش می‌کند آغاز ساخت نیروگاه دارخوین را یک نقطه چرخش راهبردی در برنامه هسته‌ای ایران معرفی کند و نسبت به اینکه ایران با تکیه بر توان صنعتی بومی، به مرحله‌ای برسد که ساخت رآکتور، تولید سوخت، طراحی تجهیزات و حتی مدیریت زنجیره تامین را مستقلانه انجام دهد، ابراز نگرانی می‌کند؛ مرحله‌ای که به‌زعم آنان، می‌تواند چارچوب‌های سنتی عدم اشاعه را به چالش بکشد.

نیروگاه اتمی دارخوین چیست؟نیروگاه دارخوین (Darkhovin) یک پروژه نیروگاه هسته‌ای در ایران است که قرار بود نخستین نیروگاه اتمی ساخته‌شده به‌طور کامل توسط متخصصان داخلی باشد؛ این نیروگاه در نزدیکی شهر دارخوین در استان خوزستان و کنار رود کارون، حدود ۷۰ کیلومتری جنوب اهواز واقع شده است.ایران در دهه ۱۳۸۰ برنامه ساخت این نیروگاه را آغاز کرد اما به دلیل تحریم‌ها، تغییرات طراحی و تاخیرهای متعدد، وارد مرحله ساخت‌وساز صنعتی نشد.اکنون احداث این نیروگاه اتمی ۳۰۰ مگاواتی آغاز شده و رئیس سازمان انرژی اتمی استفد ماه گذشته از مراحل احداث آن بازدید کرد.

محمد اسلامی آبان ماه امسال پس از اعلام امضای قرارداد برای احداث ۸ نیروگاه اتمی با روسیه خاطرنشان کرد که ساخت نیروگاه اتمی در دارخوین (استان خوزستان) پیش از پیروزی انقلاب اسلامی آغاز شده بود و در سال‌های اخیر احداث این طرح به شکل کاملا بومی مجدد در دستور کار قرار گرفته است.

آخرین اخبار سیاست را از طریق این لینک پیگیری کنید.