دیوار محکم سیمانی در برابر رابطه ایران-اروپا وجود دارد

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

استاد ژئوپلتیک دانشگاه با بیان اینکه اروپا اول باید به‌طور جدی وارد گفت‌وگو با آمریکا شود، گفت: راه‌حل واقعی این است که اروپا بتواند آمریکا را قانع کند تا از مواضع لجوجانه‌ خود دست بردارد و حق غنی‌سازی ایران را در حدی که تهران برای نیازهای صلح‌آمیز خود به آن احتیاج دارد، بپذیرد.

آزادی دو تبعه فرانسوی زندانی در ایران و شهروند ایرانی زندانی در فرانسه، از مهمترین رویدادهای روابط دو کشور در روزهای اخیر بود که به نظر می‌رسد فرآیند طی شده در این رویداد، یکی از مهمترین و پیچیده‌ترین پرونده‌های میان دو کشور را مختومه خواهد کرد. گرچه این آزادی‌ها از سوی دو طرف مشروط اعلام شده اما روند طی شده از دیپلماسی میان دو کشور که به تعبیر «ژان بارو» وزیر امور خارجه فرانسه در سکوت بوده و براساس نشانه‌های موجود به صورت گام به گام؛ بار دیگر تحلیل‌ها و گمانه‌زنی‌های سیاسی و رسانه‌ای را با این پرسش برانگیخته است که آیا این پروسه می‌تواند به عنوان الگویی قابل تکرار در دیگر چالش‌ها و پرونده‌های میان ایران و فرانسه و یا حتی ایران و اروپا تعریف شود؟

آیا آنچه «امانوئل مکرون» رئیس‌جمهور فرانسه در گفت‌وگوی تلفنی با «مسعود پزشکیان» همتای ایرانی خود پس از آزادی شهروندان فرانسوی، مطرح کرد می‌تواند در میدان عمل، اجرایی شود؟ مکرون روز چهارشنبه در گفت‌وگوی تلفنی با پزشکیان ضمن بیان اینکه بنده برای ایجاد یک چارچوب مذاکراتی جدید تلاش خواهم کرد تا بتوانیم به نتیجه‌ای روشن بین ایران و کشورهای غربی برسیم، گفت: ضروری است تعاملات و گفت‌وگوهای ما در راستای ایجاد شفافیت و اعتمادسازی ادامه داشته باشد تا بتوانیم به توافق رسیده و ضمن رفع تحریم‌ها، روابط متقابل را بهبود بخشیده و گسترش دهیم.

پاسخ به این پرسش‌ها با توجه به روند طی شده در ماه‌های اخیر نباید متاثر از خوشبینی در سخن باشد و به همین دلیل است که «عبدالرضا فرجی‌راد» استاد ژئوپلتیک دانشگاه و تحلیلگر روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با ایرنا، با کمی تأمل به آینده روابط ایران و فرانسه و ایران و اروپا پرداخته و معتقد است برای رسیدن به تحلیلی جامعه در این زمینه باید کمی محتاطانه گام برداشت.

اختلاف ایران و آژانس، سهم قابل توجهی در رابطه ایران-اروپا دارد

استاد ژئوپلتیک دانشگاه در پاسخ به این پرسش که آیا آزادی دو شهروند فرانسوی و تبعه ایرانی از سوی فرانسه می‌تواند به نوعی تسهیلگر آینده روابط تهران و پاریس باشد؛ گفت: موضوع آزادی این شهروندان در نیویورک و در ملاقاتی شکل گرفت که میان آقای پزشکیان و آقای مکرون در حاشیه‌ نشست سالانه‌ رهبران در سازمان ملل برگزار شد، مطرح و در همان‌جا جرقه‌ اولیه‌ آن زده شد. پس از بازگشت آقای پزشکیان به ایران، تحرکاتی آغاز شد؛ در فرانسه هم روندی شروع شد و به‌نظر من این اقدامات در نهایت به نتیجه خواهد رسید. فرد ایرانی در آن‌جا آزاد می‌شود و آن دو نفر نیز آزاد شده و به فرانسه بازخواهند گشت. ممکن است این روند چند روزی به طول انجامد.

روابط ایران و اروپا با نوعی دیوار محکم سیمانی روبه‌رو است که باید از آن عبور کرد. از یک‌سو، اروپایی‌ها «اسنپ‌بک» را فعال کرده‌اند و این اقدام در واقع آن‌ها را از پرونده‌ هسته‌ای ایران دور کرده است، ایران نیز در برابر تحریم‌های غیرقانونی مقابله می‌کندفرجی‌راد مجموع این اتفاق را امری مثبت ارزیابی کرد که با پیگیری رئیس‌جمهور صورت گرفت اما در ادامه تصریح کرد: با این وجود اگر بخواهیم بگوییم که این موضوع می‌تواند بر روابط ایران و اروپا تاثیر بگذارد، کمی بعید به نظر می‌رسد. روابط ایران و اروپا با نوعی دیوار محکم سیمانی روبه‌رو است که باید از آن عبور کرد. از یک‌سو، اروپایی‌ها «اسنپ‌بک» را فعال کرده‌اند و این اقدام در واقع آن‌ها را از پرونده‌ هسته‌ای ایران دور کرده است، ایران نیز در برابر تحریم‌های غیرقانونی مقابله می‌کند.

وی ادامه داد: آقای گروسی هم که با اروپایی‌ها هماهنگ است، در سخنرانی خود اعلام کرده که در حال حاضر قصد ارسال نامه یا مصوبه‌ای درباره پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت را ندارند اما ایران هم تاکنون اجازه نداده است تا به سایت‌هایی که هدف بمباران قرار گرفته‌اند، دسترسی پیدا کنند. این مسئله در روابط ایران و اروپا بسیار جدی است.

از سوی دیگر، مسئله‌ همکاری‌های نظامی میان ایران و روسیه نیز مطرح است. در شرایطی که جنگ تشدید شده و تهدیدهای روسیه نسبت به اروپا و تهدیدهای اروپا نسبت به روسیه افزایش یافته و این برای اروپایی‌ها مسئله مهمی محسوب می‌شود و از این نظر چشم‌انداز مثبتی برای بهبود روابط قابل مشاهده نیست.

فرانسه حریف آلمان و انگلیس نخواهد شد

این استاد ژئوپلتیک دانشگاه در بررسی نقش فرانسه به عنوان کشوری که در مقاطعی هم پلیس بد بوده و هم پلیس خوب و امکان تاثیرگذاری بر دیگر کشورهای اروپایی در مسئله ایران هم گفت: گرچه فرانسوی‌ها مقداری گرایش به ارتباط با ایران دارند اما در سطح اروپا، حریف آلمان و انگلیس که به آمریکا بسیار نزدیک هستند؛ نخواهد بود. از سوی دیگر خود فرانسه هم نسبت به مسائل هسته‌ای و روابط ایران و روسیه بسیار حساس است. بنابراین، نمی‌توان با قطعیت اظهار نظر کرد.

تصور نمی‌کنم که بتوان از آزادی سه زندانی، انتظار شکل‌گیری رابطه‌ای تازه یا در آستانه آغاز مرحله‌ جدیدی در روابط ایران و اروپا را داشت.فرجی‌راد با اشاره به اعلام آمادگی برای مذاکرات از سوی «کایا کالاس» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، توضیح داد: این آمادگی از سوی طرف اروپایی اعلام شده اما پرسش طرف ایرانی این است که با توجه به شرایط موجود چه مذاکره‌ای با اروپایی می‌توان داشت که اسنپ‌بک را فعال و خود را از مسئله هسته‌ای ایران دور کرده و ضرر هم کرده است؟

وی ادامه داد: در شرایط امروز شاید بتوان چشم‌اندازی میان روابط ایران و فرانسه مشاهده کرد اما این چشم‌انداز زمانی می‌تواند عمیق و کارساز شود که دو کشور بتوانند روابط اقتصادی و تجاری میان خود را فعال کنند و وقتی فرانسه و دو کشور دیگر اروپایی اسنپ‌بک را فعال کرده‌اند؛ عملا شکل‌گیری این روابط اقتصادی دشوار خواهد بود. با این حال، تصور نمی‌کنم که بتوان از آزادی سه زندانی، انتظار شکل‌گیری رابطه‌ای تازه یا در آستانه آغاز مرحله‌ جدیدی در روابط ایران و اروپا را داشت.

وابستگی بیشتر اروپا به امریکا؛ عامل شکل‌گیری نوعی کلاف سردرگم در روابط بین‌الملل

این استاد ژئوپلتیک در پاسخ به این پرسش که مسیر بن‌بست‌شکنی در روابط ایران و اروپا از کجا باید آغاز شود، گفت: به‌طور کلی، میان ایران و اروپا چند مانع اصلی وجود دارد؛ مسئله‌ روسیه، پرونده‌ هسته‌ای، اسنپ‌بک و پرونده‌هایی از نوع همین زندانیان. یکی از این موارد باید دستخوش تغییر یا حرکت شود تا در این صورت یا طرف ایرانی احساس کند اروپایی‌ها آمادگی همکاری دارند، یا طرف اروپایی احساس کند ایران تمایل به گشودن مسیر جدیدی دارد.

اروپایی‌ها، به‌ویژه فرانسوی‌ها تمایلی نداشتند این سازوکار فعال شود و اروپا از پرونده‌ هسته‌ای ایران کنار گذاشته شود اما تحت فشار آمریکایی‌ها ناچار به پذیرش آن شدند. اگر اروپایی‌ها مقاومت می‌کردند، آمریکا از ابزارهای مختلف برای اعمال فشار استفاده می‌کرد؛ از جمله افزایش تعرفه و فشارهای ناتو، درخواست‌های مالی و تهدیدهای سیاسیبرای نمونه، می‌توان به موضوع همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اشاره کرد و باید دید تصمیم در این زمینه چه خواهد بود. مجلس این موضوع را در اختیار شورای عالی امنیت ملی قرار داده و این شورا درخواست‌های آژانس را بررسی می‌کنند و تاکنون به صلاح ندانسته‌اند که بازدیدی از این سایت‌های تخریب شده صورت گیرد.

فرجی‌راد با اشاره به اینکه آژانس و کشورهای غربی اصرار دارند که از این چهار سایت بازدید کنند؛ توضیح داد: علت این امر نیز آن است که می‌خواهند بدانند در آنجا چه اتفاقی افتاده و وضعیت ۴۰۸ اورانیوم چگونه است. حال، آیا ایران آمادگی دارد در این زمینه همکاری کند؟ به نظر من بعید است. همچنین بعید می‌دانم ایران آمادگی آن را داشته باشد که با طرف اروپایی به‌صورت جدی وارد مذاکره شود و اعلام کند که همکاری‌های نظامی خود با روسیه در موضوع جنگ‌ اوکراین، قطع خواهد کرد. دلیل این امر روشن است؛ زیرا از یک سو، تهدیدهای اسرائیل و آمریکا وجود دارد و از سوی دیگر، اگر فرض کنیم ایران در حال همکاری با روسیه است، در مقابل نیز از روسیه حمایت‌هایی برای تقویت خود دریافت می‌کند. بنابراین، این تهدیدات باید برداشته شود تا ایران بتواند از یک طرف با روسیه و از طرف دیگر با اروپایی‌ها وارد گفت‌وگو شود.

وی با بیان اینکه شرایط کنونی مانند کلاف سردرگمی است که به این سادگی باز نخواهد شد، ادامه داد: از سوی دیگر، فشارهای آمریکا بر اروپا نیز وجود دارد، به‌گونه‌ای که در حال حاضر اروپا تا حد زیادی تحت تاثیر و نفوذ سیاست‌های ایالات متحده قرار دارد و یکی از دلایل تسریع در فعال شدن سازوکار «اسنپ‌بک»، فشارهای ایالات متحده بر اروپا بود.

به‌نظر من، اروپایی‌ها، به‌ویژه فرانسوی‌ها تمایلی نداشتند این سازوکار فعال شود و اروپا از پرونده‌ هسته‌ای ایران کنار گذاشته شود اما تحت فشار آمریکایی‌ها ناچار به پذیرش آن شدند. اگر اروپایی‌ها مقاومت می‌کردند، آمریکا از ابزارهای مختلف برای اعمال فشار استفاده می‌کرد؛ از جمله افزایش تعرفه و فشارهای ناتو، درخواست‌های مالی و تهدیدهای سیاسی. بنابراین، اروپا تاب و توان مقاومت بیش از این را نداشت؛ به‌ویژه در شرایطی که جنگ اوکراین ادامه دارد و تهدیدهای امنیتی علیه اروپا افزایش یافته است. در واقع، اروپا در این دوران بیش از گذشته به ایالات متحده وابسته شده و همین امر موجب پیچیدگی وضعیت و شکل‌گیری نوعی کلاف سردرگم در روابط بین‌المللی شده است.

راه‌حل واقعی این است که اروپا بتواند آمریکا را قانع کند تا از مواضع لجوجانه‌ خود دست بردارد

این کارشناس ارشد سیاست خارجی در بررسی راهکارهای عملی برای عبور از شرایط کنونی گفت: در شرایط کنونی، اروپا اول باید به‌طور جدی وارد گفت‌وگو با آمریکا شود و اختلافات خود را با واشنگتن حل کرده و اعلام کنند که مسیر کنونی بی‌نتیجه است و با هدف قرار دادن تاسیسات هسته‌ای ایران نتیجه‌ای گرفته نشد و تحریم‌ها هم گرچه تا حدی تاثیر داشته، اما ایران راه‌های جایگزین اقتصادی پیدا کرده است.

راه‌حل واقعی این است که اروپا بتواند آمریکا را قانع کند تا از مواضع لجوجانه‌ خود دست بردارد و حق غنی‌سازی ایران را در حدی که تهران برای نیازهای صلح‌آمیز خود به آن احتیاج دارد، بپذیرد.فرجی‌راد افزود: در چنین شرایطی، راه‌حل واقعی این است که اروپا بتواند آمریکا را قانع کند تا از مواضع لجوجانه‌ خود دست بردارد و حق غنی‌سازی ایران را در حدی که تهران برای نیازهای صلح‌آمیز خود به آن احتیاج دارد، بپذیرد. همچنین از فشارهای اخیر درباره‌ برنامه‌ موشکی ایران دست بردارد. اگر اروپا بتواند در این زمینه ایالات متحده را متقاعد کند تا کمی از مواضع خود کوتاه بیاید، در آن صورت می‌توان با اروپا وارد تعامل شد تا زمینه‌ حرکتی تدریجی برای لغو تحریم‌ها فراهم شود.

وی وجود چنین شرایطی را پیش‌زمینه ورود ایران و آمریکا به گفت‌وگو دانست و گفت: مشروط بر اینکه غنی‌سازی صلح‌آمیز ایران را بپذیرد؛ همان‌گونه که در برجام نیز مورد تایید طرف‌های اروپایی قرار گرفته بود. اگر این روند شکل گیرد، «اسنپ‌بک» دیگر معنای خود را از دست خواهد داد و مسیر تازه‌ای برای تعامل و گفت‌وگوی سازنده میان ایران و غرب باز خواهد شد.

آخرین اخبار سیاست را از طریق این لینک پیگیری کنید.