کورسوی امید یا بازی چندلایه؟!

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق، همزمان با انتشار گزارش جامع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۱۰ خرداد ۱۴۰۴، که ایران را به افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی و فعالیت‌های اعلام‌نشده در سه سایت متهم کرده، سفر ناگهانی بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، به تهران برای ارائه بسته پیشنهادی آمریکا، توجهات را جلب کرده است. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد که این پیشنهاد در چارچوب «اصول، منافع ملی و حقوق ملت ایران» بررسی و پاسخ داده خواهد شد. این همزمانی، معنادار به نظر می‌رسد و گمانه‌زنی‌هایی را درباره سناریوی چندلایه آمریکا برانگیخته است که آیا این بسته پیشنهادی کورسوی امیدی برای دیپلماسی است یا بخشی از بازی پیچیده‌ای برای تحت‌فشار قراردادن ایران؟

همزمانی معنادار گزارش آژانس و بسته پیشنهادی

گزارش آژانس، که توسط خبرگزاری‌های فرانسه، رویترز و لارنس نورمن (وال استریت ژورنال) پوشش داده شد، مدعی است ایران تا ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴، ۴۰۸.۶ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصدی ذخیره کرده که نسبت به فوریه (۲۷۴.۸ کیلوگرم) ۱۳۳.۸ کیلوگرم افزایش یافته است. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، این اقدام را «نگران‌کننده» خوانده و ایران را به همکاری کامل فراخوانده است. رویترز همچنین از اتهامات مربوط به فعالیت‌های اعلام‌نشده در سایت‌های لویزان-شیان، ورامین و تورقوزآباد سخن گفته و نورمن ادعا کرده ایران سوخت کافی برای «۱۰ بمب هسته‌ای» دارد. این اتهامات، بدون شواهد معتبر و بر پایه اسناد جعلی اسرائیل در ۲۰۱۸، در آستانه نشست شورای حکام (۱۹ خرداد) منتشر شده‌اند.

همزمان، سفر وزیر خارجه عمان به تهران برای ارائه بسته پیشنهادی آمریکا، که عراقچی آن را تأیید کرده، پرسش‌هایی را درباره نیت واشنگتن مطرح می‌کند. این همزمانی، به‌ویژه با توجه به تهدید غرب به پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای محکومیت ایران در شورای حکام، نشان‌دهنده یک استراتژی چندلایه است. آمریکا، با تشدید فشار از طریق گزارش آژانس و بیم فعال‌سازی مکانیسم ماشه، احتمالاً قصد دارد ایران را در موقعیتی قرار دهد که بسته پیشنهادی را تنها راه‌حل ممکن تلقی کند.

سناریوی چندلایه آمریکا

به باور طیفی از ناظران، پیشنهاد عمان که متأثر از مواضع آمریکا است، شامل توقف موقت غنی‌سازی در ازای رفع بخشی از تحریم‌ها است. این پیشنهاد، مشابه درخواست‌های پیشین واشنگتن برای توقف کامل غنی‌سازی، با خطوط قرمز ایران، از جمله حفظ زیرساخت‌های هسته‌ای، در تضاد است. عباس عراقچی تأکید کرده که پاسخ ایران بر اساس «منافع ملی» خواهد بود، که نشان‌دهنده هوشیاری تهران در برابر زیاده‌خواهی‌های احتمالی است.

همزمانی انتشار گزارش آژانس و ارائه بسته پیشنهادی، یادآور تاکتیک قدیمی «چماق و هویج» است. گزارش آژانس، با اتهامات فاقد شواهد، چماقی برای فشار دیپلماتیک و تهدید به قطعنامه یا ارجاع به شورای امنیت است. بسته پیشنهادی عمان نیز هویجی برای ترغیب ایران به پذیرش شرایطی است که احتمالاً به نفع واشنگتن تنظیم شده‌اند. این سناریو، با هدف محدودکردن گزینه‌های ایران، می‌خواهد تهران را به پذیرش توافقی نامتوازن وادار کند، در حالی که مکانیسم ماشه به‌عنوان شمشیر داموکلس بالای سر مذاکرات نگه داشته می‌شود

دیپلماسی در برابر فشار

ایران، که تحت نظارت بی‌سابقه آژانس (۴۵۰ بازرسی در ۲۰۲۴) فعالیت می‌کند، بارها بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای‌اش تأکید کرده است. افزایش غنی‌سازی ۶۰ درصدی، پاسخی منطقی به خروج آمریکا از برجام در ۲۰۱۸ و ناکامی اروپا در اجرای تعهداتش بوده است. اتهامات مربوط به سایت‌های اعلام‌نشده، بدون مدارک معتبر و با تکیه بر ادعاهای اسرائیل، فاقد اعتبار است. تهران، با شفافیت و حسن نیت در مذاکرات عمان، که از آوریل ۲۰۲۵ آغاز شده، نشان داده که به دیپلماسی پایبند است، اما زیر بار تحمیل نخواهد رفت. تهدید به قطعنامه در شورای حکام، که رویترز از تدوین آن توسط آمریکا و E3 خبر داده، تلاشی برای تضعیف مذاکرات است. ایران به‌درستی این فشارها را گامی به سوی مکانیسم ماشه می‌داند و هشدار داده که به هر تشدید تنش، با اقدامات هسته‌ای پاسخ خواهد داد. این موضع، نه از سر لجاجت، بلکه از عزم ایران برای دفاع از حقوق هسته‌ای و منافع ملی ناشی می‌شود. تجربه برجام نشان داد که اعتماد یک‌جانبه به غرب، بدون تضمین‌های محکم، نتیجه‌ای جز زیان ندارد.

بسته پیشنهادی آمریکا، اگرچه ممکن است به‌عنوان کورسوی امید معرفی شود، در سایه گزارش مغرضانه آژانس و تهدید مکانیسم ماشه، بیشتر به یک بازی چندلایه شبیه است. ایران، با تکیه بر دیپلماسی فعال و حمایت متحدانش مانند روسیه و چین، که احتمالاً با هر قطعنامه‌ای در شورای حکام مخالفت خواهند کرد، می‌تواند این فشارها را خنثی کند. مذاکرات عمان، که عراقچی آن را «سازنده» خوانده، فرصتی برای دستیابی به توافقی متوازن است، مشروط بر اینکه غرب از استانداردهای دوگانه و فشار حداکثری دست بکشد.  ایران باید با بررسی دقیق بسته پیشنهادی، ضمن حفظ خطوط قرمز خود، از هر فرصتی برای دیپلماسی استفاده کند. تقویت روابط با قدرت‌های شرقی و اقتصاد مقاومتی، اهرم‌هایی هستند که تهران را در برابر سناریوهای چندلایه غرب مقاوم می‌کنند. این رویکرد، نه‌تنها حقوق هسته‌ای ایران را حفظ می‌کند، بلکه منطقه را از تنش‌های غیرضروری دور نگه می‌دارد.