ایران دومین کشور تولیدکننده واکسن HPV؛ چرا این واکسن حیاتی است؟

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق، ایران از حدود چند روز پیش دومین کشور سازنده واکسن ۴ظرفیتی HPV در سطح جهان شد. واکسنی علیه ویروس پاپیلومای انسانی که به دلیل نقش خطرناکش در بروز سرطان‌های مرگبار به ویژه در زنان به شدت مورد توجه قرار گرفته است.

البته که سابقه واکسن‌سازی در کشور قدمتی بیش از یک قرن دارد. سلامت عمومی جامعه و حذف بسیاری از بیماری‌های واگیر طی چند دهه گذشته مرهون همین واکسن‌هایی است که دو موسسه معتبر ایرانی (رازی و پاستور) تولید و عرضه کردند. وارث این تجربه گرانبها در کشور حالا شرکت‌های واکسن‌سازی هستند که برای بیماری‌های جدید به سرعت وارد مرحله تحقیق، توسعه و تولید می‌شوند. همین چند سال پیش هم بود که در بحران کمبود جهانی واکسن‌های کرونا، ایرانی‌ها دست به کار شدند و همزمان ۶ شرکت اقدام به تولید این محصولات کردند. حالا چند گام جلوتر، محققان ایرانی دست به تولید یک محصول بیولوژیک مهم دیگر زده‌اند، همین واکسن ۴ ظرفیتی که با تکنولوژی نوترکیب در داخل کشور تولید می‌شود و تقریبا ۳۰ درصد کمتر از قیمت برند خارجی در اختیار مردم است. تولید این واکسن بهانه‌ای شد که در استودیو همشهری میزبان کیانوش جهانپور، پزشک و سخنگوی سابق وزارت بهداشت باشیم.

چرا باید واکسن HPV می‌ساختیم؟‌

جهانپور درباره اهمیت تولید این واکسن در کشور می‌گوید: دو مقوله در این باره مطرح است؛ اول این که حتی اگر کشوری شرایط ویژه ما را هم نداشت (تحت تحریم‌ها نبود) هم با دستیابی به توانایی و ظرفیت ساخت واکسن دسترسی بهتری برای مردم خود ایجاد می‌کرد. دومین مساله هم خود HPV است که طی دهه‌های گذشته در کانون توجه قرار گرفته است. یعنی شاید به این ویروس در گذشته تنها در بحث زگیل تناسلی توجه می‌شد اما اکنون عواقبی که در بروز برخی سرطان‌ها دارد اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

یک دستاورد جهانی

سخنگوی سابق وزارت بهداشت با بیان این که عمر اولین واکسن‌های HPV هنوز به ۲۰ سال هم نمی‌رسد، عنوان می‌کند: در کشور ما اهمیت و ضرورت این موضوع درک شد و نزدیک به ۷ یا ۸ سال است که محققین ایرانی به دنبال تولید آن بوده‌اند. اولین واکسن هم به شکل دو ظرفیتی چند سال پیش از سوی یک شرکت دانش‌بنیان تولید شد و حالا به مرحله تولید واکسن ۴ ظرفیتی رسیده‌ایم که یک دستاورد بزرگ برای ایران به شمار می‌رود و ما دومین کشور جهان هستیم که این واکسن چهار ظرفیتی را با استفاده از ظرفیت‌های داخلی در اختیار داریم. این دستاورد و فراگیری هم دسترسی بهتر نظام سلامت و مردم است و هم افتخاری است برای حوزه دارو ، واکسن، علوم پزشکی و سلامت کشور.

به گفته جهانپور ایران در حال حاضر دومین کشور جهان است که واکسن چهارظرفیتی HPV را تولید کرده. پیشتر این تکنولوژی را آمریکایی داشتند. ایران همچنین در حوزه علم هشتمین کشور در پژوهش و شانزدهمین کشور در علوم پزشکی و چهل و هشتمین کشور در حوزه سلامت است.

مطالعات واکسن ایرانی

او درباره کارآزمایی‌های بالینی این واکسن هم بیان می‌کند: مطالعه فاز ۳ کارآزمایی بالینی واکسن HPV چهار ظرفیتی اوایل زمستان گذشته به پایان رسید. در این مطالعات مقایسه این واکسن با نمونه خارجی انجام و نتایج به سازمان غذا و دارو ارائه ‌شد. با تایید این سازمان اواخر اسفند ۱۴۰۳ مجوز تولید صادر شد. بازه زمانی مطالعات این واکسن کافی است اما متوقف نمی‌شود. در حقیقت برای هر واکسنی بعد از حتی صدور مجوز تولید و توزیع، مطالعات در فاز ۴ یا ۵ هم ادامه خواهد داشت و نتایج جدیدتر به سازمان غذا و دارو اعلام می‌شود.

چرا ارزان‌تر است؟

واکسن ایرانی HPV نسبت به نمونه خارجی ۳۰ درصد ارزان‌تر است. البته این واکسن تازه وارد بازار شده در ادامه مسیر تولید و عرضه باز هم تعدیل قیمت خواهد داشت. این نکته دیگری است که جهانپور به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: بهای تمام شده تولید دارو یا واکسن در داخل کشور، به دلایل مختلف کمتر از مشابه خارجی است. هزینه‌های مارکتینگ و برندینگ که در سایر نقاط دنیا به نوعی بهای دارو یا واکسن را افزایش می‌دهند چیزی حدود ۶۵ درصد قیمت اصلی آن است. این هزینه‌ها در کشور ما در نظر گرفته نمی‌شود یا بسیار کم در نظر می‌گیرند. نکته دیگر فرآیند تحقیق و توسعه این واکسن‌ها پیشتر رخ داده و به کشور ما هم منتقل شده است. به همین دلیل هزینه آن نسبت به مرتبه اول تولید، کمتر خواهد شد. به عنوان مثال یک واکسن در مرحله اول تولید شاید چیزی حدود ۲ میلیارد دلار هزینه‌بر باشد اما شرکت دارویی دوم اگر بایوسیمیلار یا ژنریک همان دارو تولید کند، به طور طبیعتی هزینه‌های کمتری را پرداخت خواهد کرد.

سلامت کودکی ما از واکسن ایرانی است

جهانپور در پاسخ به این سوال که برخی نسبت به واکسن‌های ایرانی، انتقاداتی را مطرح می‌کنند و معتقدند که آب مقطر است، عنوان می‌کند: این ادعا را می‌توان با یک پاسخ شفاف و ثابت شده پاسخ داد. بخش قابل توجهی از واکسن‌هایی که از بدو تولد زده‌ایم ساخت ایران هستند. روزهای اول انقلاب حدود ۱۲، ۱۳درصد جامعه ما واکسینه بودند که بیشتر آنها هم در مناطق شهری زندگی می‌کردند. اما اکنون پوشش واکسیناسیون در کشور ما بالای ۹۵درصد است که یا ساخت ایران بوده یا تولید مشترک با کشوری دیگر. 

او ادامه می‌دهد: مهار بیماری‌های عفونی و واگیر در ۴۰ سال اخیر هم به خاطر همین واکسن‌ها بوده است. همان صنعت واکسن‌سازی اکنون به ساخت واکسن کرونا و HPV رسیده است. تصور من این است که اعتماد عمومی همچنان وجود دارد.

البته به گفته سخنگوی سابق وزارت بهداشت آب مقطر عارضه چندانی جز یه مقدار احساس سوزش و درد در محل تزریق ندارد پس حداقل آن دوستانی که در مورد عوارض واکسن‌ها به خصوص واکسن داخلی صحبت می‌کنند اگر عوارض آب مقطر را بپذیرند از یک مانع عبور کردیم.

توصیه مهم سازمان جهانی بهداشت

این پزشک به یک توصیه مهم سازمان جهانی بهداشت درباره تزریق واکسن هم اشاره می‌کند و می‌گوید: واکسن ۴ و ۹ ظرفیتی اچ‌پی‌وی در آمریکا برای گروه سنی ۹ تا ۴۲ سال انجام شده است. پروتکل شرکت سازنده هم تزریق ۲ تا ۳ دوز از این واکسن است. اما توصیه سازمان بهداشت جهانی این نیست و به تاکید آنها حتی تزریق یک دوز برای تمام گروه‌های هدف کافی است.

او ادامه می‌دهد: بر اساس تقسیم‌بندی سازمان بهداشت جهانی گروه هدف اولیه واکسن HPV دختران ۹ تا ۱۴ ساله هستند. ولی به معنای این نیست که بقیه گروه هدف نیستند. سایر گروه‌های سنی چه زنان و چه مردان گروه هدف ثانویه‌ هستند. به دلیل منابع محدود در کشور ما واکسیناسیون می‌تواند به ترتیب این اولویت‌ها انجام شود: دختران ۹ تا ۱۴ سال، دختران ۱۴ تا ۲۱ سال، زنان ۲۱ سال تا ۴۲ سال و اولویت بعدی آقایان هم هستند

سکوت درباره HPV شکسته است

نظام سلامت باید سکوت در مورد HPV را بشکند و واقعیت‌ها را به شکل شفاف بیان کند. جهانپور با بیان این مطلب هم عنوان می‌کند: البته به نظر می‌رسد که تا حدودی این مساله محقق شده است. صحبت همزمان ۲ معاون وزیر بهداشت در برنامه همشهری نشان از این مساله دارد. اکنون به واکسن داخلی دسترسی داریم و اگر در برنامه جامع واکسیناسیون کشوری وارد می‌شود، مشکل حادی نخواهیم داشت.

چرا خارجی‌ها از ما واکسن نمی‌خرند؟

او درباره ضرورت تاییدیه‌های جهانی واکسن که می‌تواند منجر به فروش آنها در سطح جهانی به ویژه کشورهای توسعه یافته شود، عنوان می‌کند: درباره صادرات واکسن‌های ایرانی به اروپا و آمریکا هم باید گفت که این مساله به اصطلاحی «زیره به کرمان بردن» است. ما فناوری ساخت این واکسن‌ها را از آن کشورها گرفتیم و به هر طریقی بالاخره وارد کشور کردیم. این چه منطقی است که خود آنها بیایند همین واکسن‌های ما را بخرند و به مردم خودشان تزریق کنند. اما نکته مهم این است که بسیاری از کشورهای منطقه و اطراف خودمان بسیاری از واکسن‌های ما را در ۴۰ سال اخیر -به خصوص در ۲۰ سال اخیر- خریداری کرده‌اند. همین چند روز پیش هم حدود ۷۰۰ هزار دوز واکسن «ب‌ث‌ژ» از ایران یک به یکی از کشور آمریکای لاتین صادر شد.

او درباره فناوری ساخت این واکسن هم بیان می‌کند:‌ واکسن اچ‌پی‌وی ایرانی نوترکیب است که پیشتر در برخی واکسن‌های کرونا از آن استفاده شده بود، مثل واکسن پاستوکوک یا اسپایکوژن. واکسن‌های هپاتیت بی و آنفولانزای ایرانی هم دارای فناوری نوترکیب هستند. البته داروهای نوترکیب هم دو دهه است که در ایران تولید می‌شوند

مردم را نترسانیم

جهانپور به تزریق واکسن توصیه می‌کند اما معتقد است که نباید مردم را بترسانیم یا هراس و نگرانی بیهوده ایجاد نکنیم. او در توضیح بیشتر می‌گوید: ایجاد نگرانی در زمینه مراقبت‌ و پیشگیری صحیح است. این درست که واکسن فایده دارد اما پیشگیری مقدم بر واکسن هست. به همین دلیل اصلاح رفتار، جلوگیری از رفتارهای پرخطر، رعایت بهداشت شخصی و حفاظت فردی اهمیت دارد و واکسن هم مکمل آن است.

او درباره شیوع این ویروس در ایران هم بیان می‌کند: ۹.۴ درصد شیوع اچ‌پی‌وی در ایران اعلام می‌شود و میانگین این عدد در کشورهای منطقه مدیترانه شرقی ۱۱.۴ است. البته گزارش‌های غیررسمی جدید حاکی از افزایش مراجعه مبتلایان به ویروس اچ‌پی‌وی به کلینیک‌ها و مطب‌هاست که مورد تایید وزارت بهداشت هم قرار گرفته است.

به گفته این پزشک، تزریق واکسن دو ظرفیتی ۷۰ درصد، ۴ ظرفیتی ۸۰ درصد و ۹ ظرفیتی حدود ۹۰ درصد از بروز سرطان‌های ناشی از ویروس HPV جلوگیری می‌کند.

برابری واکسن ایرانی با برند خارجی

مهدی پیرصالحی، رئیس سازمان غذا و دارو هم درباره صدور مجوز برای این واکسن به همشهری می‌گوید: واکسن ۲ ظرفیتی اچ‌پی‌وی‌ ایرانی پیشتر تولید و توزیع شده بود و چند روز پیش هم واکسن چهار ظرفیتی با پایان مطالعات بالینی و ارائه مستندات مجوز توزیع خود را دریافت کرد و اکنون در دسترس مردم قرار گرفته است. پیرصالحی با تاکید بر این که مطالعات بالینی این واکسن به شکل کامل انجام شده و تاییدیه‌های مطالعات بالینی را دریافت کرده است، می‌گوید: واکسن اچ‌پی‌وی ایرانی برابری کامل با واکسن چهار ظرفیتی خارجی دارد.

واکسن ایرانی جلوی قاچاق را می‌گیرد

علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت درباره ساخت واکسن ایرانی HPV به همشهری گفت: این واکسن به شکل قاچاق و قیمت‌های بالا هم وارد کشور می‌شد که به اصطلاحی نامطمئن هستند. تولید این واکسن در داخل کشور، با قیمت مناسب خوب و استفاده از آن هم برای گروه‌های سنی خاص است. اما این واکسن هنوز جزو سبد واکسیناسیون کشوری نیست و اگر توصیه پزشک به ویژه عفونی و زنان داشته باشند می‌توانند آن را به عنوان واکسن‌های جانبی خریداری و ترزیق کنند.

رئیسی در پاسخ به این سوال که شواهد غیررسمی حاکی از افزایش شیوع است و آیا ضرورت ندارد که این واکسن به شکل عمومی و رسمی تزریق شود، بیان می‌کند: کمیته واکسیناسیون نظر اولیه را در دو مقوله مرتبط با این ویروس داده است. در بحث پیشگیری از سرطان با توجه به این که سرطان ناشی از اچ‌پی‌وی جزو اولویت‌ها نیست، در مبحث هزینه‌-اثربخشی تایید نکرد. اما درباره عفونت دوباره این پرونده برگشت خورد و قرار شد که یک شیوع‌شناسی انجام شود و اگر این آمار بالا باشد، به دلیل همین عفونت واکسن در سبد واکسیناسیون قرار بگیرد.