چرا روش شستشوی فرش دستباف متفاوت است؟

1)  حساسیت الیاف و جنس بافت

الیاف طبیعی (پشم، ابریشم، کرک) بیشتر در فرش ‌های دستباف به‌کار می ‌روند که نسبت به الیاف مصنوعی (در فرش ماشینی) حساس‌ تر هستند. این حساسیت شامل واکنش به دما، مواد شوینده، فشار آب، تابش خورشید، و حتی نحوه خشک شدن است. 

برای مثال، مواد شوینده با pH زیاد ممکن است به الیاف طبیعی آسیب وارد کنند و عمر آنها را کاهش دهند.

بنابراین، برای حفظ کیفیت و طول عمر فرش دستباف، روش شستشو باید ملایم‌ تر، دقیق ‌تر و تخصصی ‌تر باشد. پس لازم است که برای شستشوی فرش های خود از مراکز تخصصی کمک بگیرید.

2)  خطر تغییر رنگ یا پس دادن رنگ

در فرش دستباف، به ‌ویژه اگر رنگرزی با روش سنتی یا رنگ‌ های طبیعی انجام شده باشد، احتمال دارد رنگ در تماس با آب، شوینده یا نور قوی پس دهد یا با رنگ‌های دیگر جا به ‌جا شود. 

در نتیجه، نیاز است که ابتدا تست ثبات رنگ انجام شود، از مواد شوینده مناسب و بدون اسید یا قلیا شدید استفاده شود، آبکشی با دمای مناسب شود، و خشک کردن به ‌گونه ‌ای باشد که رنگ دچار اختلال نشود. این موضوع یکی از مهم ‌ترین تفاوت ‌هاست. چراکه ممکن است پس از شستشوی فرش رنگ های ان درهم امیزد.

3)   تفاوت ساختار بافت، گره و تراکم

فرش دستباف به دلیل حجم کار دستی، گره‌های بیشتری ممکن است داشته باشد،

همچنین ریشه‌ ها، شیرازه ‌ها، ریشه‌ کشی و بخش ‌های حاشیه ‌ای فرش دستباف معمولاً ظریف ‌تر هستند و در روش‌های معمول شستشو ممکن است آسیب ببینند یا از بین بروند.

بنابراین، فشار آب، شیوه آبکشی، روش خاک ‌گیری و خشک‌کردن باید متفاوت باشند تا بافت فرش آسیب نبیند.

4)   ارزش هنری و اقتصادی بیشتر

چند نکته:

• فرش دستباف گاهی سرمایه محسوب می‌شود، نه فقط سطح پوشش کف. این یعنی ریسک عدم رعایت درست شستشو می‌تواند هزینه زیادی داشته باشد.
• با توجه به این ارزش، بسیاری توصیه می‌کنند که شستشوی فرش دستباف را به مراکز تخصصی بسپارید تا از آسیب جلوگیری شود.

  این ارزش ویژه باعث می‌شود که حساسیت فرآیند شستشو بالاتر رود و روش معمول شستشو برای فرش ماشینی به‌سادگی قابل انتقال نباشد.

5)   شرایط نگهداری و استفاده متفاوت

فرش ‌های دستباف معمولاً در فضاهایی با رفت ‌و آمد کمتر، یا به‌عنوان فرش تابلو، مورد استفاده قرار می‌گیرند، یا نگهداری ‌اش متفاوت است. غبارگیری، وضعیت پهن کردن، نوع آبکشی، خشک‌ کردن باید متناسب باشد. مثلاً اگر خشک کردن در شرایط نامساعد انجام شود، 

مراحل و نکات مهم در شستشوی فرش دستباف

برای اینکه بفهمیم چگونه باید شستشوی فرش دستباف را انجام داد تا از آسیب جلوگیری شود، در این بخش مراحل معمولاً توصیه ‌شده و نکات کلیدی هر مرحله را بیان می ‌کنیم.

مرحله ۱:  غبارگیری و آماده ‌سازی

قبل از اینکه آب و مواد شوینده وارد عمل شوند، باید گرد و غبار، ذرات معلق و آلودگی سطحی از فرش خارج شود. این کار می ‌تواند با تکان دادن ملایم، جاروبرقی با مکش کم، یا ضربه زدن سبک به پشت فرش انجام شود.

در این مرحله لازم است مراقب باشید که ضربه‌ ها محکم نباشند زیرا ممکن است گره ‌ها را شل کنند یا تار و پود را باز کنند.

همچنین تشخیص جنس فرش (پشم، ابریشم، کرک، ترکیبی) و وضعیت ریشه‌ ها، شیرازه، رنگ ‌ها از اهمیت ویژه برخوردار است.  که اینکار توسط متخصصین این کار انجام میشود.

مرحله ۲:  پیش تست رنگ

مهم ‌ترین نکته در فرش دستباف است. قبل از شستشو، باید مطمئن شوید که رنگ در آب یا شوینده پخش یا تغییر نمی‌ کند. معمولاً با یک پارچه سفید نم ‌دار روی گوشه فرش امتحان می‌ کنند تا اگر رنگ پس دهد، اقدامات پیشگیرانه انجام شود. 

اگر رنگ پس دهد، ممکن است نیاز به تثبیت رنگ، یا سپردن فرش به قالیشویی تخصصی باشد.

مرحله ۳:  شستشو با مواد ملایم و آب کنترل ‌شده

• استفاده از شوینده‌ های مخصوص فرش (پودری یا مایع) که pH مناسب دارند، فاقد مواد قلیایی/اسیدی شدید است، توصیه شده است. 
• دمای آب معمولاً ولرم یا سرد است؛ از آب داغ برای فرش دستباف استفاده نشود زیرا ممکن است الیاف و رنگ را آسیب بزند.
• فشار آب و نوع شستشو باید ملایم باشد؛ استفاده از برس نرم، شستشوی دستی یا نیمه ‌سنتی بیشتر مناسب است تا شستشوی مکانیزه با فشار بالا.
• شستشو باید در جهت خواب فرش انجام شود و از ضربه‌ های شدید یا کشیدن فرش پرهیز شود تا بافت آسیب نبیند.

مرحله ۴:  آبکشی و آب‌ گیری

پس از شستشو، آبکشی کامل اهمیت دارد تا مواد شوینده باقی نماند که می ‌تواند به زرد شدن یا آسیب الیاف منجر شود. آبکشی معمولاً با آب سرد انجام می ‌شود.

سپس عملیات آب ‌گیری (آب‌کشی اضافی، آب‌گیری با دستگاه مخصوص یا دستی) تا حد امکان باید انجام شود تا رطوبت باقیمانده کم شود. در قالیشویی ‌های تخصصی معمولاً دستگاه ‌های آب‌گیری، خشک‌کن مخصوص یا گرمخانه دارند. 

اگر رطوبت زیاد بماند، خطر کپک، قارچ، بید و پوسیدگی افزایش می‌ یابد.

مرحله ۵:  خشک کردن

خشک کردن مرحله ‌ای حساس در فرش دستباف است:

• نباید در مقابل نور مستقیم خورشید افتاده شود یا در محیط با تهویه نامناسب خشک گردد، چون رنگ ممکن است بدشکل شود یا الیاف آسیب ببیند.
• ترجیحاً در سایه، یا در محیط کنترل ‌شده با تهویه مناسب انجام شود. در قالیشویی ‌های تخصصی، گرمخانه یا خشک‌ کن ‌های مکانیزه استفاده می ‌شود. 
• پس از خشک شدن، ممکن است فرش شانه زده شود یا ریشه ‌ها مرتب گردند، تا حالت اولیه‌ شان حفظ شود.

مرحله ۶:  بازبینی، رفو، بسته‌ بندی

خصوصاً برای فرش‌ های دستباف که گرانبها هستند، ما در قالیشویی همیشه تمیز پس از شستشو لازم می دانیم  فرش ها بازبینی شود: ریشه‌ ها، شیرازه‌ ها، لبه‌ ها، رنگ و پرزها. اگر آسیبی دیده شود، رفو (ترمیم) قبل یا پس از شستشو باید انجام شود. 

همچنین برخی قالیشویی ‌ها پس از خشک شدن، فرش را با مواد ضد بید یا برای براقیت سطحی‌تر مواد نرم‌کننده ملایم می‌کنند.