از رفع ممنوعیت رانندگی زنان تا بازداشت فعالان حقوق زنان
بیم و امید اصلاحات در عربستان‌سعودی
از زمانی که محمد بن‌سلمان به‌عنوان ولیعهد عربستان‌سعودی قدرت را در این کشور در دست گرفته است، توانسته خود را به‌عنوان یک مصلح جوان معرفی کند که می‌کوشد با نگرشی نوین، این پادشاهی سنتی و محافظه‌کار را به دوراني مدرن وارد کند. بیشتر تمرکز بن‌سلمان در این مدت بر تغییرات اقتصادی متمرکز بوده اما این ولیعهد 32 ساله نوید سیاست‌های اجتماعی بازتر، از جمله حقوق زنان، را داده که غرب نیز آنها را تقدير كرده است. در عرض چند هفته آینده، یعنی در 24 ژوئن، ممنوعیت دیرپای رانندگی زنان برداشته خواهد شد که از آن می‌توان به‌عنوان ملموس‌ترین اصلاح اجتماعی صورت‌گرفته به‌دست این ولیعهد جوان یاد کرد. بااین‌حال، به‌نظر مي‌رسد ظرف چند هفته گذشته این روند معکوس شده و حالا هیئت حاکمه سعودی سرکوب همان فعالانی را در دستور کار قرار داده است که سال‌ها برای همان حق رانندگی زنان مبارزه می‌کردند. حداقل 11 نفر که اکثر آنان را زنان تشکیل می‌دهند، در این زمينه دستگیر شده و بدون دسترسی به وکیل، موردبازجویی قرار گرفته‌اند. دادستان‌های سعودی تاکنون نام بازداشت‌شدگان و علل بازداشت آنها را اعلام نکرده‌اند. اما بنا به گزارش‌های خبری، نام برخی از
فمنیست‌های شناخته‌شده سعودی در میان بازداشت‌شدگان به چشم می‌خورد که از آن جمله باید به لجین هذلول اشاره کرد که پیش‌تر نیز در سال 2014 میلادی به جرم انتشار فیلمی از خود در حین رانندگی، 70 روز در بازداشت به سر برده بود. پنجشنبه گذشته، سازمان عفو بین‌الملل گزارش داد که مقامات سعودی چهار نفر از بازداشت‌شدگان را آزاد کرده‌اند. بااین‌حال، این پایان ماجرا نیست و هنوز این پرسش درباره رفتار ضدونقیض حکومت عربستان به قوت خود پابرجاست.
از نظر تحلیلگران مسائل عربستان، بن‌سلمان با این اقدام می‌کوشد نشان دهد که رفع ممنوعیت رانندگی زنان در عربستان هدیه‌ای است از جانب سلطنت به زنان این کشور، نه امری که در نتیجه مبارزات یا فشار داخلی یا بین‌المللی به دست آمده باشد. بااین‌حال، این سرکوب‌ها به افزایش تردیدها درباره پایبندی بن‌سلمان به مسئله برابری زنان و حق تجمع انجامیده است. خبرگزاری‌های طرفدار دولت با انتشار عکس‌هایی از این فعالان بازداشت‌شده، آنها را به خیانت متهم کرده‌اند؛ حمله‌ای تند به گروهی که کوشیده بودند ازطریق اعتراضي مسالمت‌آمیز، صدای خود را به گوش حکومت برسانند. این مسئله همچنین توانایی بن‌سلمان در تحقق وعده‌های خود برای ایجاد تغییرات زیرساختی در یک جامعه سنتی و مردسالار را زیر سؤال می‌برد. از دیگر سو، روحانیونی که نسخه بسیار محافظه‌کارانه‌اي از اسلام را تحت عنوان وهابیسم ترویج می‌کنند، به‌شدت با رانندگی زنان و دیگر اصلاحات بن‌سلمان برای تلطیف فضای فرهنگی و مذهبی عربستان مخالف‌اند. با این اوصاف، اگر بن‌سلمان نتواند از پس رفع ممنوعیت رانندگی زنان برآید، تردیدها درباره دیگر وعده‌های او افزایش می‌یابد. در صدر این وعده‌ها، باید به حذف
قانون سرپرستی و قیمومیت اشاره کرد که براساس آن، هر زن باید یک محافظ یا قیم مرد (همسر، پدر، برادر یا حتی فرزند پسر) داشته باشد که برخی از تصمیمات مهم و کلیدی از جمله اخذ پاسپورت، سفر خارجی، تحصیل در خارج و ازدواج را به جای زن می‌گیرد. البته این اولین‌باری نیست که ولیعهد جوان سعودی در عمل به وعده‌های اصلاح‌گرانه خود دچار لغزش می‌شود؛ اصلاحاتی که به نظر با هدف تغییر چهره عربستان در جامعه بین‌المللی صورت می‌گیرند. سال گذشته نیز او دستور دستگیری شماری از نویسندگان، روشنفکران و روحانیون میانه‌رو را صادر کرد که با سیاست خارجی او مخالف بودند. او همچنین بازداشت حدود 200 نفر از شاهزادگان و تجار ثروتمند سعودی را تحت لوای مبارزه با فساد، صحنه‌گردانی کرد و آنها را مجبور کرد تا بخشی از ثروت خود را در قبال آزادی‌شان به دولت تسلیم کنند. با توجه به افزایش تردیدها درخصوص پایبندی هیئت حاکمه عربستان به حقوق بشر و حاکمیت قانون، به نظر نمی‌رسد که این رفتارها برای شرکت‌های خارجی که قصد سرمایه‌گذاری در این کشور را دارند، چندان خوشایند باشد. از همه اینها گذشته، مطالعات نشان می‌دهد، اقتصادهایی که نیمی جمعیت خود، یعنی زنان، را از
مشارکت اقتصادی و اجتماعی محروم می‌کنند، نمی‌توانند از همه ظرفیت‌های خود بهره بگیرند. در چنین شرایطی، مادامی که زنان به جایگاه شایسته خود در آینده عربستان دست پیدا نکنند، بن‌سلمان نمی‌تواند ادعای اصلاح‌گری کرده و به اهداف اقتصادی خود دست یابد.
*سرمقاله نیویورک‌تایمز
از زمانی که محمد بن‌سلمان به‌عنوان ولیعهد عربستان‌سعودی قدرت را در این کشور در دست گرفته است، توانسته خود را به‌عنوان یک مصلح جوان معرفی کند که می‌کوشد با نگرشی نوین، این پادشاهی سنتی و محافظه‌کار را به دوراني مدرن وارد کند. بیشتر تمرکز بن‌سلمان در این مدت بر تغییرات اقتصادی متمرکز بوده اما این ولیعهد 32 ساله نوید سیاست‌های اجتماعی بازتر، از جمله حقوق زنان، را داده که غرب نیز آنها را تقدير كرده است. در عرض چند هفته آینده، یعنی در 24 ژوئن، ممنوعیت دیرپای رانندگی زنان برداشته خواهد شد که از آن می‌توان به‌عنوان ملموس‌ترین اصلاح اجتماعی صورت‌گرفته به‌دست این ولیعهد جوان یاد کرد. بااین‌حال، به‌نظر مي‌رسد ظرف چند هفته گذشته این روند معکوس شده و حالا هیئت حاکمه سعودی سرکوب همان فعالانی را در دستور کار قرار داده است که سال‌ها برای همان حق رانندگی زنان مبارزه می‌کردند. حداقل 11 نفر که اکثر آنان را زنان تشکیل می‌دهند، در این زمينه دستگیر شده و بدون دسترسی به وکیل، موردبازجویی قرار گرفته‌اند. دادستان‌های سعودی تاکنون نام بازداشت‌شدگان و علل بازداشت آنها را اعلام نکرده‌اند. اما بنا به گزارش‌های خبری، نام برخی از
فمنیست‌های شناخته‌شده سعودی در میان بازداشت‌شدگان به چشم می‌خورد که از آن جمله باید به لجین هذلول اشاره کرد که پیش‌تر نیز در سال 2014 میلادی به جرم انتشار فیلمی از خود در حین رانندگی، 70 روز در بازداشت به سر برده بود. پنجشنبه گذشته، سازمان عفو بین‌الملل گزارش داد که مقامات سعودی چهار نفر از بازداشت‌شدگان را آزاد کرده‌اند. بااین‌حال، این پایان ماجرا نیست و هنوز این پرسش درباره رفتار ضدونقیض حکومت عربستان به قوت خود پابرجاست.
از نظر تحلیلگران مسائل عربستان، بن‌سلمان با این اقدام می‌کوشد نشان دهد که رفع ممنوعیت رانندگی زنان در عربستان هدیه‌ای است از جانب سلطنت به زنان این کشور، نه امری که در نتیجه مبارزات یا فشار داخلی یا بین‌المللی به دست آمده باشد. بااین‌حال، این سرکوب‌ها به افزایش تردیدها درباره پایبندی بن‌سلمان به مسئله برابری زنان و حق تجمع انجامیده است. خبرگزاری‌های طرفدار دولت با انتشار عکس‌هایی از این فعالان بازداشت‌شده، آنها را به خیانت متهم کرده‌اند؛ حمله‌ای تند به گروهی که کوشیده بودند ازطریق اعتراضي مسالمت‌آمیز، صدای خود را به گوش حکومت برسانند. این مسئله همچنین توانایی بن‌سلمان در تحقق وعده‌های خود برای ایجاد تغییرات زیرساختی در یک جامعه سنتی و مردسالار را زیر سؤال می‌برد. از دیگر سو، روحانیونی که نسخه بسیار محافظه‌کارانه‌اي از اسلام را تحت عنوان وهابیسم ترویج می‌کنند، به‌شدت با رانندگی زنان و دیگر اصلاحات بن‌سلمان برای تلطیف فضای فرهنگی و مذهبی عربستان مخالف‌اند. با این اوصاف، اگر بن‌سلمان نتواند از پس رفع ممنوعیت رانندگی زنان برآید، تردیدها درباره دیگر وعده‌های او افزایش می‌یابد. در صدر این وعده‌ها، باید به حذف
قانون سرپرستی و قیمومیت اشاره کرد که براساس آن، هر زن باید یک محافظ یا قیم مرد (همسر، پدر، برادر یا حتی فرزند پسر) داشته باشد که برخی از تصمیمات مهم و کلیدی از جمله اخذ پاسپورت، سفر خارجی، تحصیل در خارج و ازدواج را به جای زن می‌گیرد. البته این اولین‌باری نیست که ولیعهد جوان سعودی در عمل به وعده‌های اصلاح‌گرانه خود دچار لغزش می‌شود؛ اصلاحاتی که به نظر با هدف تغییر چهره عربستان در جامعه بین‌المللی صورت می‌گیرند. سال گذشته نیز او دستور دستگیری شماری از نویسندگان، روشنفکران و روحانیون میانه‌رو را صادر کرد که با سیاست خارجی او مخالف بودند. او همچنین بازداشت حدود 200 نفر از شاهزادگان و تجار ثروتمند سعودی را تحت لوای مبارزه با فساد، صحنه‌گردانی کرد و آنها را مجبور کرد تا بخشی از ثروت خود را در قبال آزادی‌شان به دولت تسلیم کنند. با توجه به افزایش تردیدها درخصوص پایبندی هیئت حاکمه عربستان به حقوق بشر و حاکمیت قانون، به نظر نمی‌رسد که این رفتارها برای شرکت‌های خارجی که قصد سرمایه‌گذاری در این کشور را دارند، چندان خوشایند باشد. از همه اینها گذشته، مطالعات نشان می‌دهد، اقتصادهایی که نیمی جمعیت خود، یعنی زنان، را از
مشارکت اقتصادی و اجتماعی محروم می‌کنند، نمی‌توانند از همه ظرفیت‌های خود بهره بگیرند. در چنین شرایطی، مادامی که زنان به جایگاه شایسته خود در آینده عربستان دست پیدا نکنند، بن‌سلمان نمی‌تواند ادعای اصلاح‌گری کرده و به اهداف اقتصادی خود دست یابد.
*سرمقاله نیویورک‌تایمز