حقوق شهر و ساخت‌وسازهای غیرمجاز
گسترش شهرنشینی در سال‌های اخیر باعث شده است ساخت‌وساز در شهرها با سرعت بیشتری انجام شود؛ اما آنچه نگرانی‌ها را افزایش داده، رشد ساخت‌وسازهای غیرمجاز در محدوده و به‌ویژه حریم شهرهاست؛ جایی که کنترل و نظارت دشوارتر است و تخلفات می‌تواند تأثیرات گسترده‌تری بر توسعه شهری بگذارد.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
رضا اسکندرزاده ثابت - کارشناس حقوقی شهرداری تهران
گسترش شهرنشینی در سال‌های اخیر باعث شده است ساخت‌وساز در شهرها با سرعت بیشتری انجام شود؛ اما آنچه نگرانی‌ها را افزایش داده، رشد ساخت‌وسازهای غیرمجاز در محدوده و به‌ویژه حریم شهرهاست؛ جایی که کنترل و نظارت دشوارتر است و تخلفات می‌تواند تأثیرات گسترده‌تری بر توسعه شهری بگذارد. شهرداری‌ها به عنوان نهادهای مدیریت شهری، وظیفه دارند هماهنگی در توسعه شهر، حفظ فضاهای عمومی و ایجاد نظم معماری و ساختمانی را بر عهده بگیرند؛ با‌این‌حال، واقعیت میدانی نشان می‌دهد در بسیاری از شهرها، ساخت‌وساز بدون مجوز یا برخلاف ضوابط همچنان ادامه دارد و به مشکلی فراگیر تبدیل شده است.
ساخت‌وساز غیرمجاز یعنی چه؟
هر نوع عملیات ساخت‌وساز که بدون گرفتن پروانه ساختمانی از شهرداری یا برخلاف شرایط و نقشه‌های مورد تأیید انجام شود، غیرقانونی است. مصادیق رایج آن عبارت‌اند از: احداث ساختمان بدون دریافت پروانه، افزایش تعداد طبقات یا زیربنا بیش از میزان مجاز، تغییر کاربری از مسکونی به تجاری یا برعکس و ساخت در حریم شهر یا اراضی کشاورزی اطراف شهر بدون مجوز.
این موارد فقط یک «تخلف شخصی» نیست، بلکه تضییع حق عمومی محسوب می‌شود.
چرا ساخت‌وساز غیرمجاز افزایش پیدا می‌کند؟
علل مختلفی در این زمینه تأثیرگذار هستند: 1. افزایش قیمت زمین و مسکن، 2. پیچیدگی و طولانی‌بودن فرایند صدور پروانه، 3. آگاهی‌نداشتن یا بی‌اعتنایی برخی افراد به قوانین، 4. ضعف نظارت در حریم شهرها و 5. نگاه درآمدی برخی شهرداری‌ها به جرایم ساختمانی.
این وضعیت باعث می‌شود برخی افراد تصور کنند «اول بساز، بعد جریمه بده و تمام»؛ در‌حالی‌که این برداشت، نه قانونی است و نه پایدار.
نقش کمیسیون ماده 100
مطابق قانون شهرداری، تخلفات ساختمانی در کمیسیون ماده 100 بررسی می‌شود. این کمیسیون می‌تواند دستور تخریب بنا یا اخذ جریمه نقدی یا توقف عملیات ساختمانی را صادر کند؛ اما در عمل، بسیاری از پرونده‌ها با پرداخت جریمه حل‌وفصل می‌شود؛ موضوعی که موجب انتقاد کارشناسان شده است، زیرا پرداخت جریمه نباید به مجوز ساخت غیرمجاز تبدیل شود.
حریم شهر؛ منطقه‌ای حساس
حریم شهرها به نوعی «حلقه حفاظتی» پیرامون شهر است و نقش مهمی در حفظ تعادل شهری دارد. ساخت‌وساز در حریم ممکن است موجب تغییر کاربری اراضی کشاورزی شود، به گسترش بی‌برنامه شهر منجر شود و هزینه‌های سنگینی در آینده برای ایجاد خدمات شهری به وجود آورد. بنابراین ساخت‌وساز در حریم بدون مجوز صریحا ممنوع است و باید جدی‌تر کنترل شود.
پیامدهای ادامه ساخت‌وساز غیرمجاز
1. کاهش ایمنی ساختمان‌ها و افزایش خطرات جانی، 2. ازدحام، ترافیک و فشار بر خدمات شهری، 3. بی‌نظمی در سیمای شهری و معماری، 4. تخریب باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی و 5. افزایش اختلافات مالکیتی و حقوقی.
در‌واقع ساخت‌وساز غیرمجاز، فقط یک مسئله ساختمانی نیست؛ یک مسئله اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی است.
راه‌حل چیست؟
کارشناسان بر چند راهکار کلیدی
تأکید می‌کنند:
1. شفاف‌سازی و الکترونیکی‌کردن صدور پروانه‌ها تا مردم مجبور به طی مراحل پیچیده و طولانی نباشند
2. نظارت میدانی واقعی و پیوسته در حریم شهرها
3. برخورد قاطع و بازدارنده، نه صرفا اخذ جریمه
4. فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی عمومی
5. کاهش هزینه‌های قانونی ساخت برای مردم.
تا زمانی که «ساخت‌وساز قانونی» سخت و پرهزینه باشد و «ساخت‌وساز غیرمجاز» کم‌ریسک و قابل جبران به نظر برسد، این چرخه ادامه خواهد یافت.
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
