کاردینال‌ها در اندیشه جانشین؛ کدام تفکر بر واتیکان حاکم خواهد شد؟
نگاه‌ها به دودکش سیستین
امروز نگاه‌ها بار دیگر به قلب واتیکان و کلیسای کوچک سیستین دوخته شده است؛ جایی که کاردینال‌های واجد شرایط در مراسمی باستانی و محرمانه، موسوم به «کانکلیو»، گرد هم می‌آیند تا جانشین پاپ را انتخاب کنند. این انتخاب، نه‌تنها برای پیروان کلیسای کاتولیک، بلکه برای بسیاری از ناظران سیاسی و اجتماعی در سراسر جهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چرا‌که پاپ فراتر از یک رهبر مذهبی، صدایی تأثیرگذار در عرصه بین‌المللی محسوب می‌شود.
شرق: امروز نگاه‌ها بار دیگر به قلب واتیکان و کلیسای کوچک سیستین دوخته شده است؛ جایی که کاردینال‌های واجد شرایط در مراسمی باستانی و محرمانه، موسوم به «کانکلیو»، گرد هم می‌آیند تا جانشین پاپ را انتخاب کنند. این انتخاب، نه‌تنها برای پیروان کلیسای کاتولیک، بلکه برای بسیاری از ناظران سیاسی و اجتماعی در سراسر جهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چرا‌که پاپ فراتر از یک رهبر مذهبی، صدایی تأثیرگذار در عرصه بین‌المللی محسوب می‌شود. پیش‌بینی نام پاپ بعدی همواره امری دشوار و مملو از عدم قطعیت بوده است. تاریخ کلیسا نشان داده که انتخاب‌ها اغلب غافلگیرکننده بوده‌اند، چنان‌که پس از استعفای پاپ بندیکت شانزدهم در سال ۲۰۱۳، کمتر کسی انتظار داشت کاردینالی از آرژانتین به نام خورخه ماریو برگولیو، ردای پاپی را با نام فرانسیس بر تن کند.
این بار نیز با توجه به نبود یک نامزد برجسته و قطعی، عرصه برای گمانه‌زنی‌ها بازتر از همیشه است. با این حال، در محافل نزدیک به واتیکان، نام‌هایی از کاردینال‌های «پاپابیل» (دارای شانس برای انتخاب‌شدن به عنوان پاپ) به گوش می‌رسد که هر‌یک نماینده طیف و دیدگاهی خاص در کلیسا هستند. به نظر می‌رسد رقابت اصلی در این دوره، میان دو جناح عمده فکری شکل خواهد گرفت: ترقی‌خواهانی که میراث پاپ فرانسیس و رویکرد نسبتا لیبرال او در قبال مسائل اجتماعی نظیر وضعیت مطلّقه‌ها، همجنس‌گرایان و بحران پناهندگان را ارج می‌نهند و محافظه‌کارانی که با بسیاری از اصلاحات و رویکردهای دوران او مخالف بودند و خواهان بازگشت به سنت‌های ریشه‌دارتر کلیسا هستند. تنوع خاستگاه جغرافیایی نامزدهای احتمالی، نشان‌دهنده گستردگی جهانی کلیسای کاتولیک و تغییر تدریجی مرکز ثقل آن از اروپا به سایر قاره‌ها، به‌ویژه آسیا و آفریقاست. در ادامه به معرفی برخی از شاخص‌ترین چهره‌های مطرح برای جانشینی پاپ فرانسیس می‌پردازیم.
کاردینال لوئیس آنتونیو تاگله (فیلیپین): امید لیبرال‌ها و فرانسیس آسیایی
کاردینال ۶۷ساله فیلیپینی، لوئیس آنتونیو تاگله، که به دلیل دیدگاه‌های ترقی‌خواهانه و منش مردمی‌اش به «فرانسیس آسیایی» شهرت یافته، یکی از نام‌های پررنگ در میان گزینه‌های لیبرال به شمار می‌رود. سابقه فروتنی و ساده‌زیستی او، حتی پس از رسیدن به مقامات عالی کلیسایی و همچنین ریاست او بر یکی از مهم‌ترین نهادهای واتیکان یعنی «دیکاستری ترویج مسیحیت»، از او چهره‌ای تأثیرگذار ساخته است. برخی تحلیلگران معتقدند که او حتی گزینه مورد علاقه خود پاپ فرانسیس برای جانشینی بوده است. با این حال، سن نسبتا جوان او ممکن است عاملی بازدارنده برای برخی کاردینال‌ها باشد که از انتخاب پاپی که بالقوه می‌تواند برای چندین دهه بر مسند بماند، واهمه دارند.
کاردینال پیتر تورکسون (غنا): در مسیر اولین پاپ سیاه‌پوست؟
کاردینال پیتر تورکسون ۷۶ساله از غنا، یکی دیگر از چهره‌های نزدیک به پاپ فرانسیس، به‌ویژه در مسائل مربوط به عدالت اجتماعی و تغییرات اقلیمی بوده است. انتخاب او می‌تواند نقطه عطفی تاریخی به عنوان اولین پاپ سیاه‌پوست باشد. سابقه طولانی او در مناصب مهم واتیکان، از جمله ریاست شورای پاپی عدالت و صلح و حضور فعال در مجامع بین‌المللی، از او شخصیتی شناخته‌شده ساخته است. هرچند برخی جابه‌جایی‌ها و استعفاهای او در سال‌های اخیر، گمانه‌هایی مبنی بر وجود چالش‌هایی در مسیر او ایجاد کرده، اما همچنان نام او به عنوان یکی از گزینه‌های جدی مطرح است. اظهارات او مبنی بر عدم تمایل شخصی به این مقام، از سوی برخی ناظران نوعی تلاش برای دوری از حواشی تلقی شده است.
کاردینال پیتر اِردو (مجارستان): نماینده سنت‌گرایان و فقه کلیسایی
در جناح محافظه‌کار کلیسا، نام کاردینال پیتر اِردو، اسقف اعظم ۷۲ساله استرگم-بوداپست از مجارستان، برجستگی خاصی دارد. تسلط او بر قوانین کلیسایی (کانن لا) و تأکیدش بر بازگرداندن کلیسا به آنچه برخی «نظم و قانونمندی» می‌خوانند، او را به گزینه‌ای مطلوب برای طیف‌های سنت‌گرای کلیسا تبدیل کرده است. او اگرچه در مسائل الهیاتی دیدگاه‌های محافظه‌کارانه‌ای دارد و بر ریشه‌های مسیحی اروپا تأکید می‌کند، اما به عنوان فردی عمل‌گرا شناخته می‌شود که برخلاف برخی دیگر از هم‌فکرانش، از تقابل آشکار با پاپ فرانسیس پرهیز کرده است. موضع‌گیری او در بحران مهاجران سال ۲۰۱۵ که در تضاد با فراخوان پاپ فرانسیس تلقی شد، یکی از نقاط بحث‌برانگیز کارنامه اوست.
کاردینال پیترو پارولین (ایتالیا): دیپلمات ارشد و «نخست‌وزیر» واتیکان
کاردینال پیترو پارولین ۷۰ساله، که هم‌اکنون مقام کلیدی وزیر خارجه واتیکان را بر عهده دارد، به طور طبیعی یکی از گزینه‌های اصلی برای جانشینی پاپ محسوب می‌شود. تجربه گسترده دیپلماتیک او، به‌ویژه در مدیریت بحران‌هایی مانند جنگ اوکراین و تلاش واتیکان برای ایفای نقش میانجی، از او چهره‌ای کارآزموده ساخته است. او را «مغز متفکر» دیپلماسی بین‌المللی پاپ فرانسیس دانسته‌اند. با این حال، درگیر‌شدن نام او با یک رسوایی مالی مرتبط با سرمایه‌گذاری ناموفق واتیکان در لندن، می‌تواند به عنوان یک نقطه ضعف در مسیر او تلقی شود و پرسش‌هایی را در مورد نظارت و مدیریت او برانگیزد. علاوه بر این چهار کاردینال برجسته، نام‌های دیگری نیز در میان «پاپابیل‌ها» به چشم می‌خورد که هر‌یک ویژگی‌ها و پایگاه حمایتی خاص خود را دارند:
کاردینال ماتئو زوپی (ایتالیا): اسقف اعظم بولونیا و چهره‌ای ترقی‌خواه و نزدیک به پاپ فرانسیس است که به دلیل فعالیت‌هایش در جامعه سانت اجیدیو و تجاربش در زمینه حل منازعات بین‌المللی، از جمله به عنوان فرستاده صلح پاپ برای جنگ اوکراین، شناخته شده است. سن نسبتا جوان او (۶۹ سال) می‌تواند هم نقطه قوت و هم نقطه ضعف او باشد.
کاردینال پیرباتیستا پیتزابالا (ایتالیا/اورشلیم): پاتریارک لاتین اورشلیم (قدس)، با فقط ۵۹ سال سن، جوان‌ترین گزینه مطرح است. دهه‌ها تجربه او در خاورمیانه، تسلطش بر چندین زبان از جمله عبری و تخصصش در گفت‌وگوی ادیان و میانجیگری در مناقشه اسرائیل و فلسطین، او را به گزینه‌ای منحصربه‌فرد تبدیل کرده است که می‌تواند پلی میان فرهنگ‌ها و ادیان مختلف باشد.
کاردینال رابرت پرووست (ایالات متحده): هرچند تاکنون هیچ پاپی از آمریکای شمالی انتخاب نشده، اما این کاردینال ۶۹ساله متولد شیکاگو با سابقه فعالیت‌های تبلیغی و مدیریتی در آمریکای لاتین (پرو) و ریاست فعلی بر «دیکاستری اسقف‌ها» در واتیکان، یکی از گزینه‌هایی است که برخی ناظران برای او شانسی قائل هستند.
انتخاب پاپ جدید، فراتر از یک جابه‌جایی در رأس یک نهاد مذهبی، رویدادی است که می‌تواند مسیر آینده کلیسای کاتولیک را برای سال‌ها و حتی دهه‌ها مشخص کند. تصمیم کاردینال‌ها در کانکلیو، بازتابی از توازن قوا میان دیدگاه‌های مختلف درون کلیسا و پاسخی به چالش‌های جهان معاصر خواهد بود. آیا پاپ آینده راه اصلاحات و گشایش نسبی دوران فرانسیس را ادامه خواهد داد یا کلیسا به سمت رویکردهای سنتی‌تر و محافظه‌کارانه‌تر باز خواهد گشت؟ پاسخ به این پرسش، در گرو انتخاباتی است که در سکوت و رازآلودگی کلیسای سیستین رقم خواهد خورد و جهان در انتظار نتیجه آن است.
