«شرق» از گسترش روابط باکو و تل‌آویو گزارش می‌دهد:
ائتلاف خزنده در شمال ایران
آذربایجان و اسرائیل همکاری‌های خود را در بحبوحه بحران‌های خاورمیانه گسترش داده‌اند. باکو اکنون اصلی‌ترین تامین‌کننده نفت اسرائیل است و حتی تحریم‌های رسمی تجارت با تل‌آویو که از سوی پارلمان ترکیه تصویب شده، مانع این روابط نشده است. ایران این نزدیکی را تهدیدی امنیتی می‌داند و معتقد است بخشی از عملیات‌های خرابکارانه، از جمله حملات به تاسیسات نظامی در ژوئن امسال و سرقت اسناد هسته‌ای در سال ۲۰۱۸، با حمایت لجستیکی از خاک آذربایجان انجام شده است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
در حالی توجهات معطوف خاورمیانه است که قفقاز جنوبی به عرصه‌ای برای معادلاتی در خفا تبدیل شده است. روابط نزدیک میان اسرائیل و جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر، منطقه قفقاز جنوبی را به یکی از حساس‌ترین نقاط ژئوپلیتیکی خاورمیانه بدل کرده است. همکاری‌های دو طرف در حوزه‌های نظامی، اطلاعاتی و انرژی، نگرانی‌های فزاینده‌ای را در تهران و آنکارا برانگیخته است. پیروزی آذربایجان در جنگ ۲۰۲۰ با ارمنستان، که با استفاده گسترده از تسلیحات و پهپادهای ساخت اسرائیل به دست آمد، توازن قدرت در مرزهای شمالی ایران را دگرگون کرد. آن طور که الجزیره در گزارشی به این موضوع پرداخته، باکو اکنون بیش از ۶۰ درصد از تجهیزات دفاعی خود را از اسرائیل تامین می‌کند و در مقابل، حدود ۴۰ درصد نفت مصرفی اسرائیل از طریق خطوط لوله‌ای که از آذربایجان عبور می‌کند، تامین می‌شود.
اما همکاری دو طرف صرفا اقتصادی نیست. منابع متعدد غربی و منطقه‌ای گزارش داده‌اند موساد در خاک آذربایجان پایگاه‌هایی برای جمع‌آوری اطلاعات از ایران ایجاد کرده است. تهران این اقدام را تهدیدی مستقیم علیه امنیت ملی خود می‌داند و در واکنش، چندین رزمایش نظامی در مرزهای شمالی برگزار کرده تا پیام هشدارآمیزی به باکو و تل‌آویو بفرستد. جمهوری آذربایجان با وجود تاکید بر «ماهیت صرفا اقتصادی و نظامی» روابطش با اسرائیل، در عمل به بخشی از شبکه نفوذ تل‌آویو در پیرامون ایران تبدیل شده است. افتتاح سفارت آذربایجان در اسرائیل در سال ۲۰۲۳ نیز به نمادی از نزدیکی بی‌سابقه طرفین بدل شد؛ امری که روابط تهران و باکو را وارد مرحله‌ای از بی‌اعتمادی و تنش ساخت.
ترکیه و معادله پیچیده سه‌جانبه
در این میان، ترکیه که هم‌پیمان تاریخی جمهوری آذربایجان است، با حساسیت تحولات را دنبال می‌کند. شعار معروف «یک ملت، دو دولت» بیانگر عمق روابط میان آنکارا و باکو است، اما رشد فزاینده همکاری‌های نظامی آذربایجان با اسرائیل باعث نگرانی‌های آشکاری در دولت رجب طیب اردوغان شده است. ترکیه که روابطش با اسرائیل از سال ۲۰۰۹ و پس از حمله به غزه تیره شد، اکنون می‌بیند نزدیک‌ترین متحدش به یکی از اصلی‌ترین شرکای تل‌آویو تبدیل شده است.
در سال ۲۰۲۴، گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه اردوغان در دیدار با الهام علی‌اف از او خواسته است قدس شرقی را به عنوان پایتخت دولت فلسطین به رسمیت بشناسد؛ تلاشی برای وارد کردن فشار سیاسی و کاهش وابستگی باکو به اسرائیل. با این حال، مقامات آذربایجانی با تکیه بر سیاست عمل‌گرایانه خود تاکید دارند که روابطشان با تل‌آویو بر اساس منافع ملی و نه ایدئولوژی تنظیم شده است. آنان سعی دارند توازن میان همکاری با ترکیه، اسرائیل و حتی ایالات متحده را حفظ کنند.
کارشناسان معتقدند اتحاد اسرائیل و آذربایجان در واقع بخشی از رقابت ژئوپلیتیکی بزرگ‌تری است که میان ترکیه و اسرائیل برای نفوذ در قفقاز جنوبی و شرق مدیترانه جریان دارد. به همین دلیل، آنکارا ضمن ابراز نارضایتی از این هم‌پیمانی، تلاش می‌کند با توسعه همکاری‌های نظامی با پاکستان و قطر و تقویت صنایع دفاعی داخلی، موازنه قدرت را به سود خود بازسازی کند. در عین حال، ترکیه ترجیح می‌دهد اختلافات خود با باکو را پشت درهای بسته حل کند تا روابط اقتصادی و انرژی دوجانبه دچار آسیب نشود.
از زنگزور تا نظم جدید ترامپ؛ قفقاز در تقاطع ژئوپلیتیک
با روی کار آمدن مجدد دولت دونالد ترامپ در واشنگتن، توجه آمریکا به قفقاز و آسیای میانه افزایش یافت. یکی از طرح‌های کلیدی دولت جدید، پروژه موسوم به «مسیر زنگزور» یا آنچه رسانه‌های آمریکایی «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی» نامیده‌اند، است. این کریدور قرار است از خاک ارمنستان و مرز ایران عبور کرده و ترکیه را مستقیما به سرزمین اصلی آذربایجان متصل کند. هدف از این طرح، به گفته ناظران، کاهش نفوذ ایران، چین و روسیه در منطقه و تقویت نقش ترکیه به عنوان مسیر اصلی انرژی و ترانزیت است. ایران با مخالفت شدید با این پروژه، آن را «خط قرمز» خود اعلام کرده است.
در همین حال، آذربایجان و اسرائیل همکاری‌های خود را در بحبوحه بحران‌های خاورمیانه گسترش داده‌اند. باکو اکنون اصلی‌ترین تامین‌کننده نفت اسرائیل است و حتی تحریم‌های رسمی تجارت با تل‌آویو که از سوی پارلمان ترکیه تصویب شده، مانع این روابط نشده است. ایران این نزدیکی را تهدیدی امنیتی می‌داند و معتقد است بخشی از عملیات‌های خرابکارانه، از جمله حملات به تاسیسات نظامی در ژوئن امسال و سرقت اسناد هسته‌ای در سال ۲۰۱۸، با حمایت لجستیکی از خاک آذربایجان انجام شده است.
در مقابل، باکو با بهره‌گیری از این همکاری، به دستاوردهای اقتصادی و ژئوپلیتیکی قابل‌توجهی رسیده است؛ مشارکت در پروژه‌های گازی مدیترانه با اسرائیل و بریتیش پترولیوم، حضور در محور اسرائیل-یونان-قبرس و کاهش وابستگی راهبردی به ترکیه. در نتیجه، ائتلاف آذربایجان-اسرائیل اکنون بخشی از نظم جدید در حال شکل‌گیری در منطقه به شمار می‌رود؛ نظمی که توازن قدرت سنتی در قفقاز را به چالشی بی‌سابقه کشانده و ایران و ترکیه را در برابر واقعیتی تازه قرار داده است.
آخرین اخبار دیپلماسی را از طریق این لینک پیگیری کنید.
