کم آبی به ترکیه هم رسید

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

با تشدید تغییرات اقلیمی، ترکیه به طور جدی با بحران کم‌آبی روبرو شده است؛ بحرانی که کارشناسان داخلی و بین‌المللی آن را «فقر آبی» می‌نامند و هشدار می‌دهند این کشور تا سال ۲۰۳۰ ممکن است به طور رسمی در فهرست کشورهای فقیر از نظر منابع آب قرار گیرد.در حالی که سهم سرانه منابع آب تجدیدپذیر در ترکیه از حدود ۱۶۵۰ متر مکعب در ابتدای هزاره میلادی به کمتر از ۱۳۰۰ متر مکعب کاهش یافته، نزدیک به حد بحران تعیین شده توسط سازمان ملل (۱۰۰۰ متر مکعب در سال)، نشانه‌ای از وخامت اوضاع منابع آبی و الگوی مصرف غیرپایدار و ناکارآمدی مدیریت منابع آب در این کشور است.

بحران کم‌آبی ملموس در زندگی روزمره مردم

بحران کم‌آبی دیگر صرفاً موضوع گزارش‌های علمی نیست و در زندگی روزمره مردم بسیاری از شهرهای ترکیه ملموس شده است. به عنوان نمونه، در شهر ساحلی «چشمه» در استان ازمیر، قطع مکرر آب تا ۱۲ ساعت در روز رخ می‌دهد. حتی خود شهر ازمیر نیز از اوایل مرداد ماه امسال با کاهش شدید سطح ذخایر سدها مواجه شده و مخازن آب به کمتر از ۵ درصد ظرفیت خود رسیده‌اند. در پایتخت، آنکارا، مخازن سدها به زیر ۱۰ درصد سقوط کرده‌اند؛ بر اساس آخرین آمار رسمی، میزان پرشدگی سدهای آنکارا تنها ۹.۷۳ درصد است که زنگ خطری جدی برای تامین آب آشامیدنی این کلان‌شهر به صدا درآمده است. کارشناسان هشدار می‌دهند در صورت ادامه خشکسالی و کاهش بارش‌ها، ممکن است محدودیت‌های شدیدی در مصرف آب و حتی جیره‌بندی آب برای ساکنان پایتخت اعمال شود.

خشکسالی شدید و افزایش دمای بی‌سابقه، عوامل اصلی بحران

این شرایط به دلیل خشکسالی شدید سال‌های اخیر، کاهش چشمگیر بارندگی‌ها و افزایش بی‌سابقه دمای هوا ایجاد شده است. داده‌های هواشناسی ترکیه نشان می‌دهد که زمستان سال جاری گرم‌ترین زمستان در بیش از پنجاه سال گذشته بوده و میزان بارش‌ها بیش از ۵۰ درصد کمتر از متوسط فصلی بوده است.ناکارآمدی سیاست‌های رسمی و ضعف مدیریت منابع آبیبا وجود این هشدارهای جدی، واکنش‌های رسمی ترکیه به بحران آب، طبق نظر بسیاری از متخصصان، ناکافی و غیرموثر باقی مانده است. به گفته مصطفی شاشماز، استاد اقلیم‌شناسی دانشگاه دریای سیاه، افزایش تبخیر ناشی از دمای بالای هوا یکی از عوامل اصلی از دست رفتن منابع آب در ترکیه است. وی تأکید می‌کند که ساخت سدهای وسیع سطحی بدون توجه به شرایط اقلیمی باعث افزایش تبخیر و کاهش ذخایر آب می‌شود. شاشماز خواستار اجرای راهکارهای فنی مانند طراحی مجدد مخازن به گونه‌ای عمیق‌تر و کمتر معرض تابش مستقیم خورشید، پوشاندن مخازن و محدود کردن استفاده از آب شیرین در استخرهای خصوصی شده است.

گسترش بیابان‌زایی و تهدید جدی کشاورزی

این بحران علاوه بر مشکلات محیط زیستی، تاثیرات گسترده اقتصادی و اجتماعی به دنبال دارد. گزارش سازمان ملل درباره «مناطق خشک و قحطی‌زده جهان ۲۰۲۳-۲۰۲۵» ترکیه را در مناطق بحرانی حوضه خشک از جنوب اروپا تا خاورمیانه معرفی کرده و هشدار داده است که ادامه روند کنونی می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ حدود ۸۰ درصد زمین‌های کشاورزی این کشور را تحت تأثیر خشکسالی‌های مکرر قرار دهد.تأثیر بحران آب ترکیه بر امنیت منطقه‌ایاز سوی دیگر، وضعیت منابع آبی ترکیه فراتر از مرزهای این کشور نیز تاثیرگذار است. آنکارا کنترل حدود ۹۰ درصد منابع آبی رودخانه فرات و بخش عمده‌ای از رودخانه دجله را در اختیار دارد؛ موضوعی که همواره مناقشات سیاسی و اقتصادی بین ترکیه، سوریه و عراق را تشدید کرده است، به ویژه در شرایط خشکسالی و کاهش جریان آب.اگرچه دولت ترکیه در سال‌های اخیر با سرمایه‌گذاری میلیاردی در حوزه زیرساخت‌های آب، از جمله احداث سدها، شبکه‌های آبیاری و تصفیه‌خانه‌های آب، تلاش‌هایی انجام داده است، اما به گفته کارشناسان، این اقدامات تنها بخشی از راهکارهای لازم است و بدون اصلاحات ساختاری در مدیریت مصرف، کاهش هدررفت‌ها و سیاست‌های تشویقی برای صرفه‌جویی، بحران آب در این کشور تشدید خواهد شد.

تلاش‌های دولت و سرمایه‌گذاری‌ها؛ ناکافی برای حل بحران

بلال یلدریم، کارشناس آب، تأکید می‌کند که کشاورزی با مصرف ۷۰ تا ۷۵ درصد منابع آب، اصلی‌ترین بخش مصرف‌کننده است و کاهش مصرف آب در این بخش، همراه با بهبود کارایی شبکه‌های شهری که بین ۲۰ تا ۳۵ درصد آب را به هدر می‌دهند، از اولویت‌های ضروری است. وی همچنین بر لزوم استفاده بیشتر از آب بازیافت شده، اصلاح تعرفه‌های آب و تغییر الگوی کشت به محصولاتی با نیاز آبی کمتر تاکید دارد.در نهایت، واقعیت تلخ این است که ذخایر آبی کلان‌شهرها و مناطق مهم ترکیه به سطوح بحرانی سقوط کرده‌اند و اقدامات رسمی کشور تاکنون نتوانسته مانع از نزدیک شدن ترکیه به مرحله «فروپاشی آبی» شود. اگر روند فعلی ادامه یابد، ترکیه با تهدید جدی کمبود آب مواجه خواهد بود که پیامدهای زیست‌محیطی، اقتصادی و امنیتی آن در سال‌های آینده غیرقابل چشم‌پوشی خواهد بود.