خلیج‌فارس سیلیکون‌ولی خاورمیانه می‌شود؟
توافق آمریکا با عربستان و امارات می‌تواند خلیج فارس را به سومین قطب هوش مصنوعی در جهان تبدیل کند. روز پنج‌شنبه دونالد ترامپ قرارداد مشارکتی ۱۰ ساله به ارزش ۱.۴ تریلیون دلار را با امارات امضا کرد؛ قراردادی که با تحویل سالانه صدها هزار تراشه پیشرفته به ابوظبی، این کشور عربی را از یک تازه‌کار در حوزه هوش مصنوعی به یک قدرت جدید تبدیل می‌کند. این قرارداد، ترامپ را که در ماه‌های اخیر با وضع تعرفه‌های سنگین سعی در بازگرداندن صنایع به خاک آمریکا داشت، با انتقاد مواجه کرده است.
قراردادهای بزرگ فروش تراشه به امارات متحده عربی و عربستان سعودی، دولت ایالات متحده را بر سر اینکه آیا می‌توان دونالد ترامپ را به خاطر ارسال هوش مصنوعی پیشرفته به خارج از کشور شماتت کرد، دچار اختلاف کرده است. در طول سفر سه‌روزه به خاورمیانه، ترامپ و فرستادگانش از سیلیکون‌ولی، خلیج‌فارس را از یک تازه‌کار در حوزه هوش مصنوعی به یک دلال قدرت در حوزه هوش مصنوعی تبدیل کرده‌اند. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، سه نفر از افراد آگاه به مذاکرات گفتند که آنها به توافق عظیمی با امارات متحده عربی رسیده‌اند تا سالانه صدها هزار تراشه پیشرفته امروزی از انویدیا را برای ساخت یکی از بزرگ‌ترین مراکز داده جهان تحویل دهند. ارسال این تراشه‌ها از امسال آغاز خواهد شد و بخش عمده‌ای از آنها به ارائه‌دهندگان خدمات ابری آمریکایی و حدود ۱۰۰هزار عدد از آنها به G42، یک شرکت هوش مصنوعی اماراتی، اختصاص خواهد یافت. دولت روز پنج‌شنبه در اطلاعیه‌ای از این توافق رونمایی کرد و از یک پردیس جدید هوش مصنوعی در ابوظبی با پشتیبانی ۵گیگاوات برق رونمایی کرد. دولت ترامپ اعلام کرد که این بزرگ‌ترین پروژه از این نوع در خارج از ایالات متحده خواهد بود و به شرکت‌های آمریکایی کمک می‌کند تا به مشتریان خود در آفریقا، اروپا و آسیا خدمات ارائه دهند.
جزئیات مربوط به این تراشه‌ها فاش نشده است و مشخص نیست که آیا هنوز هم ممکن است تغییر کنند یا خیر؟ همزمان با سفر ترامپ به منطقه در روزهای اخیر، ایالات متحده قراردادهای چند میلیارد دلاری برای فروش تراشه‌های پیشرفته از انویدیا و ای‌ام‌دی به عربستان سعودی منعقد کرد. پنج‌نفر که با مذاکرات آشنا هستند، گفتند که ایالات متحده و عربستان سعودی همچنان در حال مذاکره درمورد یک قرارداد بزرگ‌تر برای فناوری هوش مصنوعی هستند. قراردادهای هوش مصنوعی باعث شده است که افراد در داخل و خارج از کاخ سفید با یک سوال غیرمنتظره دست و پنجه نرم کنند. آیا دولت ترامپ، با اشتیاق خود برای انجام معاملات در منطقه‌ای که ترامپ و خانواده‌اش با آن روابط مالی دارند، در حال برون‌سپاری صنعت آینده آمریکا به خاورمیانه است؟ این سوال به اختلافاتی که بر سر سیاست‌های هوش مصنوعی در دولت ترامپ دیده می‌شود، اشاره دارد. این معاملات در خاورمیانه با راهبری دیوید ساکس، مسوول هوش مصنوعی دولت و سریرام کریشنان، مشاور ارشد سیاستگذاری دولت در حوزه هوش مصنوعی که هر دو از سرمایه‌گذاران خطرپذیر قدیمی هستند، پیش رفت. چهره‌های برجسته صنعت هوش مصنوعی، مانند سم آلتمن از اوپن‌ای‌آی و جنسن هوانگ از انویدیا نیز در مذاکراتی که در حاشیه سفر رئیس‌جمهور در روزهای اخیر ادامه داشته، شرکت داشته‌اند. این مردان معتقدند که شرکت‌ها - و کشورها - با ایجاد شبکه‌ای از مشارکت‌ها برای حمایت از منافع خود موفق‌تر می‌شوند.
آنها خوش‌بین هستند که این معاملات، کسب‌وکار شرکت‌های هوش مصنوعی آمریکایی را تقویت کرده و برتری این کشور را در هوش مصنوعی گسترش دهد. کریشنان گفت: «ما می‌خواهیم هوش مصنوعی آمریکایی گسترش یابد.» اما همزمان با انتشار جزئیات این توافقات، تردید‌ها و نگرانی‌ها در واشنگتن افزایش یافته است. نیویورک تایمز با ۹مقام فعلی و سابق آمریکایی صحبت کرد که ابراز نگرانی کردند که این معاملات ممکن است از حمایت‌های ناکافی برای جلوگیری از بهره‌مندی چین از این فناوری برخوردار باشند و این می‌تواند به این معنی باشد که بزرگ‌ترین مراکز داده جهان در پایان دهه به جای ایالات متحده، خاورمیانه خواهد بود.
این تنش‌ها برخی از تناقضات سیاست‌های ترامپ را نشان می‌دهد. رئیس‌جمهوری مدت‌هاست که از نحوه انتقال صنایع ایالات متحده به خارج از کشور انتقاد کرده و در ماه‌های اخیر با وضع تعرفه‌های سنگین سعی در بازگرداندن آنها داشته است. اما در نخستین سفر دیپلماتیک بزرگ خود، علاقه به همگرایی جهانی را با اجازه دادن به شرکت‌های هوش مصنوعی آمریکایی برای رشد از طریق انتقال به خارج از کشور نشان داده است. اعلام این دو قرارداد پس از گزارش‌هایی مبنی بر سرازیر شدن ۲میلیارد دلار به شرکت‌های ترامپ در ماه گذشته از خاورمیانه، از جمله سرمایه‌گذاری تحت حمایت عربستان سعودی در ارز دیجیتال ترامپ و برنامه‌هایی برای ساخت هواپیمای جدید ریاست‌جمهوری از قطر، صورت گرفت.
کلون کیچن، عضو ارشد غیرمقیم موسسه امریکن انترپرایز گفت: «می‌توان به تلاش دولت برای اطمینان از اینکه «فناوری‌های آمریکایی ریل‌هایی هستند که تمام هوش مصنوعی روی آنها حرکت می‌کند، احترام گذاشت؛ اما در عین حال نگران این خطر بود که آنها ممکن است توسعه هوش مصنوعی را به خارج از کشور صادر کنند.» او گفت: «در سیاست خارجی، اغلب هیچ راه‌حلی وجود ندارد، فقط بده‌بستان وجود دارد.» ایالات متحده به‌دلیل پیشگامی شرکت‌هایش در بخش زیادی از این فناوری، در توسعه هوش مصنوعی در جهان پیشرو بوده است. اکنون کشورهای سراسر جهان برای خرید تراشه‌های انویدیا و انعقاد قرارداد با ارائه‌دهندگان آمریکایی هوش مصنوعی صف کشیده‌اند.
کمتر کشوری به اندازه امارات و عربستان سعودی که می‌خواهند صنایع هوش مصنوعی را برای کاهش وابستگی خود به نفت ایجاد کنند، برای تراشه‌ها سر و صدا کرده‌اند. اما دولت ایالات متحده باید این فروش تراشه‌های خارجی را تایید کند. دلیلش این است که ایالات متحده می‌خواهد از رسیدن این فناوری - که می‌تواند برای هماهنگی ارتش‌ها و توسعه سلاح‌های خودمختار نیز مورد استفاده قرار گیرد - به دشمنانی مانند چین جلوگیری کند.
دولت بایدن چراغ سبز فروش برخی تراشه‌ها به امارات را نشان داد؛ اما مقامات تمایلی به برآورده کردن تمام خواسته‌های این کشور نداشتند؛ زیرا می‌ترسیدند که این فروش‌ها به اندازه‌ای قابل توجه باشد که در نهایت به امارات کمک کند تا در هوش مصنوعی از ایالات متحده پیشی بگیرد. آنها همچنین این سوال را مطرح کردند که آیا باید چنین فناوری‌ای را به یک دولت اقتدارگرا که روابط محکمی با چین دارد، بدهند یا خیر؟ یک فرد آگاه از مذاکرات گفت، در سال۲۰۲۴، طحنون بن‌زاید آل‌نهیان، رئیس گروه۴۲ و مشاور امنیت ملی امارات، طرحی را به دولت بایدن ارائه داد که مشابه طرحی است که دولت ترامپ تصویب کرده است. این پیشنهاد قرار بود یک خوشه محاسباتی با نیاز به ۵گیگاوات برق در امارات ایجاد کند. اما مقامات بایدن این طرح را رد کردند؛ زیرا فکر می‌کردند که این طرح مشاغل هوش مصنوعی را به خارج از کشور می‌فرستد و زیرساخت‌های حیاتی امنیت ملی را برون‌سپاری می‌کند.
اما یک مقام ارشد دولتی گفت، پس از روی کار آمدن ترامپ، مشاوران او نگران بودند که ادامه ممنوعیت فروش به خاورمیانه می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد. هوآوی، تولیدکننده پیشرو تراشه در چین، در حال بهبود عملکرد تراشه‌های هوش مصنوعی خود بوده است، اگرچه هنوز هیچ تراشه‌ای صادر نکرده است. اما مقامات ترامپ نگران بودند که اگر ایالات متحده همچنان دسترسی امارات به فناوری آمریکایی را محدود کند، این کشور خلیج‌فارس جایگزین‌های چینی را امتحان کند. ساکس روز سه‌شنبه در کنفرانسی در عربستان سعودی گفت: «رئیس‌جمهور، ما را به چالش کشید و به ما وظیفه داد و گفت که ما باید در مسابقه هوش مصنوعی پیروز شویم. ما به دوستانمان مانند پادشاهی عربستان سعودی و سایر شرکا و متحدان استراتژیک نیاز داریم تا بخواهند فناوری ما را توسعه دهند.»
دو نفر از افراد آگاه به مذاکرات گفتند، اماراتی‌ها و سعودی‌ها در مذاکرات، استفاده از تراشه‌ها و مدل‌های هوش مصنوعی آمریکایی را برای کمک به شرکت‌های آمریکایی و مشتریان جدید در سراسر منطقه مطرح کردند. دولت‌ها گفتند که تضمین‌های امنیتی در مورد تراشه‌ها ارائه می‌دهند و به ایالات متحده اجازه می‌دهند تا موقعیت فیزیکی و نحوه استفاده از آنها را رصد کند.» منابع آگاه به این مذاکرات گفتند که مقامات آمریکایی همچنین اماراتی‌ها و سعودی‌ها را تحت فشار قرار دادند تا فروش تراشه‌های بزرگ را با سرمایه‌گذاری در ایالات متحده متعادل کنند. این منابع گفتند که اماراتی‌ها با الزام سرمایه‌گذاری متقابل موافقت کرده‌اند که در آن هر مرکز داده‌ای که برای یک شرکت آمریکایی در خاورمیانه ساخته می‌شود، با حمایت مالی از یک مرکز داده در ایالات متحده جبران می‌شود.
دولت ترامپ روز پنج‌شنبه در بیانیه‌ای جداگانه اعلام کرد که دولت‌ها با یکدیگر همکاری خواهند کرد تا روند سرمایه‌گذاری اماراتی‌ها در ایالات متحده را «کارآمدتر» کنند و یک گروه کاری برای نظارت بر آن تشکیل خواهند داد. جزئیات این توافق‌نامه‌ها یا چگونگی تکامل آنها در طول زمان، هنوز مشخص نیست. به نظر می‌رسد که G42 همچنان مشمول توافق‌نامه‌های صدور مجوز و سایر مجوزهای در انتظار برای دریافت تراشه‌های خود خواهد بود. دیگر متخصصان هوش مصنوعی با دیدگاه برخی در دولت موافق هستند که ایالات متحده منابع انرژی لازم برای ساخت تمام مراکز داده مورد نیاز جهان را ندارد.
این محدودیت‌ها، برآورده کردن تقاضای مشتری را برای شرکت‌هایی مانند اوپن‌ای‌آی دشوار کرده و این شرکت را به محدود کردن یک ویژگی جدید محبوب برای ایجاد تصاویر انیمیشن سوق داده است. برای همین این شرکت‌ها به‌دنبال ساخت مراکز داده در خارج از کشور هستند؛ زیرا حداکثر میزان برق موجود در سال جاری حدود ۵۰ مگاوات خواهد بود که برای پشتیبانی از حدود 25هزار تراشه هوش مصنوعی جدید انویدیا کافی است.
در مقابل، کشورهای نفت‌خیز خلیج‌فارس انرژی کافی و توانایی ساخت سریع مراکز داده‌ای را دارند که از 100هزار تراشه یا بیشتر پشتیبانی می‌کنند. کاردوِل گفت: «ایالات متحده نمی‌تواند ارائه‌دهنده مرکز داده برای کل جهان باشد.» اما این دیدگاه‌ها در سراسر دولت ترامپ که بر دستور کار اقتصادی «اول آمریکا» برای افزایش تولید انرژی و بازگرداندن صنایع به داخل کشور متمرکز است، به‌طور یکسان مورد توافق نیست.
برخی از مقامات، ساکس و کریشنان را به دور زدن مشاوران دیگر برای مذاکره در مورد جزئیاتی با دولت‌های خاورمیانه که دیگران از آنها حمایت نمی‌کردند، متهم کرده‌اند. یکی از مقامات دولت ترامپ که به‌دلیل مجاز نبودن به صحبت علنی، نخواست نامش فاش شود، گفت که با توافق G42، سیاستگذاران آمریکایی در حال انتخابی هستند که می‌تواند به این معنی باشد که قدرتمندترین مرکز آموزش هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۹ به جای ایالات متحده، در امارات متحده عربی خواهد بود.
