به بهانه روز جهانی پیشگیری از خودکشی / بیا باهم حرف بزنیم

ریحانه جولایی- ۱۰ سپتامبر برابر با ۱۹ شهریور، روز جهانی پیشگیری از خودکشی نام‌گذاری شده است که هدف اصلی آن بالا بردن آگاهی جهانی درباره خطرات خودکشی و پیشگیری از آن است. خودکشی یکی از ۲۰ علت اصلی مرگ‌ومیر در جهان به حساب می‌آید. براساس آمار در هر ۴۰ ثانیه یک نفر در جهان به دلیل خودکشی جان خود را از دست می‌دهد و سالانه حدود ۲۰ تا ۶۰ میلیون نفر در جهان اقدام به خودکشی می‌کنند که از بین آن‌ها نزدیک به یک‌میلیون نفر جان خود را از دست میدهند. این موضوع آنقدر مهم است که از سال 1400 تا 1402 شعار محوری روز جهانی پیشگیری از خودکشی این عنوان انتخاب شده است: «امیدآفرینی با عمل».

شاهد افزایش خودکشی در ایران هستیم

آخرین آمار رسمی ارائه‌شده مربوط به خودکشی در ایران، به ۳۱خرداد ۱۳۹۹ برمی‌گردد. ۵هزار و ۱۴۳ نفر بر اثر خودکشی در سال ۹۸ فوت کردند. به بهانه این روز دکتر امیرحسین جلالی ندوشن، روان‌پزشک و رییس کمیته‌ی پیشگیری از خودکشی‌ انجمن علمی روانپزشکان ایران به شبکه شرق گفت: "از 12 سال پیش شاهد افزایش آمار خودکشی در ایران هستیم."

ارتباط همبستگی اجتماعی با خودکشی

جلالى ندوشن معتقد است:" اگر به تجربه‌های جهانی نگاه کنیم، عوامل اجتماعی ازجمله فقر، تبعیض، ناکارآمدی و زوال همبستگی اجتماعی باعث بالا رفتن آمار خودکشی در جوامع میشود. هرقدر در یک جامعه سرمایه اجتماعی رو به افول رود، هم سرمایه فردی و هم سرمایه نهادی یعنی اعتمادی که مردم به هم دارند، نیز کاهش پیدا میکند. همبستگی اجتماعی یعنی میزانی از احساس تعلق فرد به کشور، محله و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند. اگر این همبستگی اجتماعی افول کند میزان خودکشی در آن جامعه نیز بالا می‌رود."

2 میلیون نفر در سال به خودکشی فکر می‌کنند

نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد این است که «فکر به خودکشی»، «اقدام به خودکشی» و «مرگ در اثر خودکشی» سه موضوع متفاوت است. جلالى ندوشن در این باره مى گوید:" وقتی می‌گوییم 4هزار نفر بر اثر خودکشی جان خود را از دست میدهند، به این معناست که10 برابر این رقم اقدام به خودکشی می‌کنند و 10 تا 20 برابر این عدد به خودکشی فکر می‌کنند. یعنی ما می‌توانیم بگوییم درجامعه امروز ایران 1.5 تا 2 میلیون نفر در سال به خودکشی فکر می‌کنند که عدد بسیار بزرگی است."

تعداد خودکشی‌ها را در 3 ضرب کنید

مشخص شدن آمار دقیق خودکشی به چند مورد بستگی دارد. در حقیقت پزشکی قانونی و وزارت بهداشت نمی‌توانند تمام موارد خودکشی را شناسایی کنند. تشخیص اینکه برخی از مرگ‌ها خودکشی است یا نه به خودابرازی بازماندگان بر میگردد. جلالى ندوشن معتقد است:" تعداد دقیق خودکشی‌ها گاها به دلیل تفاوت در اعلام سازمان پزشکی قانونی و وزرات بهداشت ممکن نیست. آمارهای پزشکی قانونی به دلیل دسترسی بیشتر به اهرم‌های قضایی نسبت به آمارهای منتشر شده توسط وزارت بهداشت بیشتر است اما اگر تعداد مرگ‌ها را در دو یا سه ضرب کنیم احتمال اینکه به عدد دقیق‌تری برسیم بیشتر است."

آیا نباید در مورد خودکشی حرف زد؟

بر اساس تجربه‌های جهانی و تحقیقات صحبت کردن از خودکشی باید ظرافت خاصی داشته باشد و به گونه معینی از آن حرف زد تا نقش محافظتی داشته باشد. درصورتی که این ظرافت‌ها اعمال نشود می‌تواند به بالا رفتن آمار خودکشی کمک کند. این به معنای حرف نزدن در مورد خودکشی نیست. یکی از راه‌های سه گانه‌ای که انجمن جهانی پیشگیری از خودکشی بیان می‌کند، افزایش آگاهی در مورد خودکشی در عموم و کاهش برچسب  خودکشی است.

پس مداخله‌گری در زمان های حساس چه می‌شود؟

در ایران خط مداخله کننده در بحران خودکشی که به صورت رسمی فعالیت کنند، نداریم، اما در برخی مراکز روانپزشکی خط‌های عمومی راه‌اندازی شده و به موضوعات مربوط به خودکشی هم سرویس می‌دهند که فعالیت این خطوط چندان قابل توجه نیست. البته به دلیل دسترسی گسترده به اینترنت اخیرا اپلیکیشن‌هایی در حال طراحی است که در زمان نیاز به افراد آسیب پذیر کمک کند. از سوی دیگر به تازگی شاهد راه‌اندازی کلینیک‌های جلوگیری از خودکشی هستیم که البته هنوز در ابتدای راه هستند.