پاییز ایران بدون باران؛ بارش‌ها ۷۲ درصد زیر نرمال

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

پاییز ۱۴۰۴ با خشکی بی‌سابقه‌ای در ایران آغاز شد؛ سرزمینی که سال‌ها به بارش‌های پاییزی عادت داشته، این‌بار با زمین‌های ترک‌خورده، تالاب‌های خشک و چالش‌های شدید تأمین آب روبه‌روست. سایه خشکسالی همچنان بر کشاورزی، منابع آبی و زندگی میلیون‌ها نفر سنگینی می‌کند و ضرورت مدیریت فوری منابع را بیش از هر زمان دیگری نمایان ساخته است.

امسال نیز ایران وارد خشکسالی پیاپی شد، روندی که در نیم قرن اخیر کم‌سابقه تلقی می‌شود. سال آبی اخیر (۱۴۰۳–۱۴۰۴) با کاهش چشمگیر بارش‌ها همراه بود؛ میانگین بارش کشوری در این سال آبی حدود ۱۴۸ میلی‌متر ثبت شد که کاهش تقریبی ۴۱ درصدی نسبت به میانگین بلندمدت را نشان می‌دهد. داده‌های مقایسه‌ای نشان می‌دهد طی سال آبی جاری، بارش‌ها در مقایسه با مدت مشابه در دوره‌های پیشین حدود ۴۰ درصد کاهش داشته‌اند. هر چند داده‌های عمومی بین‌المللی میزان متوسط بارش کل کشور در سال ۲۰۲۴ را حدود ۲۳۵.۱۹ میلی‌متر گزارش کرده‌اند که نمایانگر نوسانات شدید اقلیمی است.

مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی ایران اعلام کرده است این کاهش بارش منجر به افزایش گستره خشکسالی و فشار بر منابع آبی شده است. شاخص خشکسالی SPEI در بسیاری از نواحی مرکزی و جنوب‌شرقی کشور در محدوده «خشکسالی متوسط تا شدید» قرار دارد و تحلیل مدل‌های فصلی نشان می‌دهد که بارش‌ها تا پایان آذرماه ۱۴۰۴ احتمالا کمتر از نرمال باقی خواهند ماند. کارشناسان هشدار داده‌اند ادامه این روند می‌تواند تامین آب شرب و کشاورزی را با چالش‌های جدی مواجه کند و ذخایر سدها و سفره‌های زیرزمینی را به شدت تحت فشار قرار دهد.

در این میان، بیش از ۸۰ درصد جمعیت کشور از جمله شهرهایی مانند تهران، اصفهان، شیراز، کرج، تبریز، کرمان و یزد درگیر خشکسالی شده‌اند. این شرایط بحرانی، نیاز به مدیریت مصرف آب و اتخاذ تدابیر فوری برای مقابله با بحران منابع آبی را ضروری می‌سازد.

بحران پاییزی

شواهد نشان می‌دهد که کم‌بارشی پاییز ۱۴۰۴ به‌شدت گسترده و کم‌سابقه بوده است. طبق داده‌های سازمان هواشناسی کشور، از ابتدای فصل تا اول آبان، مجموع بارش‌ها در کل کشور تنها ۱.۷ میلی‌متر ثبت شده است، در حالی که متوسط بلندمدت این دوره حدود ۶.۱ میلی‌متر است، به این معنا که بارش‌ها ۷۲.۱ درصد کمتر از نرمال بلندمدت بوده‌اند. این کاهش شدید، نشانه تداوم روند خشکسالی در بسیاری از مناطق کشور است و فشار مضاعفی بر منابع آب سطحی و زیرزمینی وارد می‌کند.

آمارهای مهرماه نیز نشان‌دهنده وضعیت بحرانی کم‌بارشی است؛ تا روز ۱۹ مهر، بارش میانگین کشور تنها ۱.۳ میلی‌متر گزارش شده، در حالی که میانگین بلندمدت این بازه ۳ میلی‌متر است که کاهش تقریبی ۵۷.۳ درصدی نسبت به نرمال را نشان می‌دهد. این داده‌ها نشان می‌دهند حتی در آغاز پاییز، بسیاری از استان‌ها با خشکی شدید مواجه شده‌اند و روند کم‌بارشی نسبت به سال‌های گذشته شدت گرفته است.

وضعیت در برخی استان‌ها بحرانی‌تر است؛ در ۱۸ روز ابتدایی فصل پاییز ۱۴۰۴، در ۲۱ استان کشور هیچ بارشی ثبت نشده است، پدیده‌ای که با رکوردهای آماری بلندمدت همخوانی دارد و میزان خشکی مناطق وسیعی از کشور را نشان می‌دهد.

بررسی جزئی‌تر نیز کاهش‌های شدیدی را در برخی استان‌ها نشان می‌دهد: در آذربایجان شرقی کاهش بارش نسبت به متوسط بلندمدت ۹۸ درصد، آذربایجان غربی ۹۷ درصد، اردبیل ۹۴ درصد و البرز ۹۳ درصد گزارش شده است. این آمارها بیانگر آن است که پاییز ۱۴۰۴ با خشکی گسترده و چالش‌های جدی برای تامین آب و کشاورزی همراه است و نیازمند مدیریت اضطراری منابع آب در کشور است.

زمینه‌های اقلیمی

بارش در ایران به طور طبیعی بین ماه‌های مهر تا فروردین متمرکز است و بخش عمده تامین منابع آب کشور در این بازه رخ می‌دهد. این الگوی بارشی سنتی موجب می‌شود که هر گونه کاهش در میزان بارش‌های پاییز و زمستان، به‌سرعت آثار خشکی و کم‌آبی را در بخش‌های مختلف کشور نمایان کند. در پاییز ۱۴۰۴ نیز همان الگوی فصلی مشاهده می‌شود، اما شدت کاهش بارش نسبت به بلندمدت، نشانگر وخامت شرایط اقلیمی و فشار مضاعف بر منابع آبی است.

تحلیل‌های اقلیمی نشان می‌دهند تغییرات اقلیمی، افزایش دما و فشارهای زیست‌محیطی باعث تشدید تبخیر و کاهش رطوبت خاک شده و تحمل اکوسیستم و منابع آبی کشور را کاهش داده است. در برخی استان‌ها، کاهش بارش نسبت به متوسط بلندمدت بین ۵۰ تا ۸۵ درصد گزارش شده و پیش‌بینی‌های فصلی نیز حکایت از ادامه روند بارش کمتر از نرمال در ماه‌های آتی دارد. این شرایط، نیاز به مدیریت دقیق و برنامه‌ریزی اضطراری منابع آب را بیش از پیش ضروری می‌سازد.

پیامدها و چالش‌ها

کاهش شدید بارش‌ها و خشکی ممتد پاییز ۱۴۰۴ پیامدهای گسترده‌ای بر منابع آبی و اکوسیستم کشور داشته است. ذخایر سدها و سفره‌های زیرزمینی به‌شدت تحت فشار قرار گرفته‌اند و کمبود بارش، تامین آب شرب و کشاورزی را با چالش جدی مواجه کرده است. در بخش کشاورزی، کاهش دسترسی به منابع آب منجر به افت عملکرد محصولات و افزایش هزینه‌های تامین آب برای کشاورزان در مناطق کم‌بارش شده است. همچنین، کاهش رطوبت خاک و پایین آمدن سطح آب، موجب افزایش فرسایش خاک، خشک شدن تالاب‌ها و بروز پدیده‌های گرد و غبار شده و فشارهای محیط‌زیستی را تشدید کرده است.

در چنین شرایطی، کارشناسان تاکید دارند که مدیریت اضطراری منابع آب شامل کنترل مصرف، اولویت‌بندی در تامین نیازهای حیاتی و اعلام برنامه‌های اضطراری برای مقابله با تنش‌های آبی و محیط‌زیستی امری ضروری است. بی‌توجهی به این چالش‌ها می‌تواند علاوه بر تهدید امنیت آبی و غذایی، اثرات بلندمدت بر اقتصاد کشاورزی و سلامت اکوسیستم‌ها در کشور بر جای گذارد.

آخرین اخبار جامعه را از طریق این لینک پیگیری کنید.