پیام انجمن علمی روان‌پزشکان ایران به مناسبت روز جهانی سلامت روان (۱۰ اکتبر ۲۰۲۵)

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

دهم اکتبر (۱۸ مهرماه) در سطح بین‌المللی تحت عنوان «World Mental Health Day» گرامی داشته می‌شود. شعار امسال این روز «دسترسی به خدمات سلامت روان در بحران‌ها و شرایط اضطراری» (Access to Services – Mental Health in Catastrophes and Emergencies) است. شعار سال جاری از آن جهت اهمیتی دوچندان برای ما دارد، که ایران از جمله کشورهایی است که بیش از ۹۰ درصد جمعیت آن در معرض خطر زلزله و سایر بلایای طبیعی قرار دارند.

تنها در دو دهه اخیر، حوادثی چون زلزله بم و کرمانشاه، هزاران نفر را داغدار و صدها هزار نفر را با آسیب‌های روانی پایدار مواجه کرده است. علاوه بر این، بحران‌های اجتماعی و انسانی نظیر فشارهای اقتصادی، تحریم‌ها، همه‌گیری کرونا، آلودگی هوا، و وضعیت جنگی – اضطراری همراه  با مواجهه  با بمباران و جنگ حقیقی، فشار روانی مضاعفی را بر جامعه تحمیل نموده است. آمارهای ملی پیش از این بحران‌ها نشان‌دهنده‌ی ابتلای حدود ۲۵ الی ۲۹ درصد از جمعیت به یکی از اختلالات روان‌پزشکی بوده است. تحقیقات مؤید آن است که پس از بحران‌ها، شاهد افزایش چشمگیر افسردگی، اضطراب و به ویژه اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) در میان شهروندان هستیم.

با این وجود همانند الگوی جهانی ما همچنان شاهد نابرابری و محدودیت در دسترسی به خدمات سلامت و تحقق الگوی پوشش همگانی خدمات سلامت روان هستیم. در بسیاری از مناطق شهری و به ویژه روستایی، در بخش دولتی خدمات روان‌پزشکی و روان‌شناسی یا در دسترس نیستند یا با هزینه‌ای به نسبت بالا ارائه می‌شود. همچنان که سطح آگاهی عمومی درباره ضرورت مراجعه به خدمات سلامت روان پایین است و انگ اجتماعی هنوز سد بزرگی در مسیر درمان می‌باشد.

موضوع حایز اهمیت دیگر آن است که ساختار آموزشی رشته‌های روان‌شناسی، روان‌پزشکی، مددکاری اجتماعی و مشاوره در بسیاری از مؤسسات، هنوز ظرفیت و رویکرد  جامع تخصصی برای مواجهه با بحران را ندارد. نیروهای فعال در عرصه  ارایه خدمات سلامت روان، غالباً در زمینه مداخلات روان‌تروما، روان‌پشتیبانی در بحران و مدیریت اجتماعی آموزش کافی ندیده‌اند.

در این راستا و برای تحقق شعار امسال و پاسخ به این چالش‌ها، انجمن علمی روان پزشکان ایران  معتقد است لازم است مساله‌ی ادغام سلامت روان در برنامه‌ی ملی مدیریت بحران به طور جدی‌تری مدنظر قرار گیرد، و کوشش‌های شکل‌گرفته در دو دهه‌ی گذشته به ویژه پس از زلزله‌ی بم، ارتقا یابد. در این راستا لازم است به عنوان نمونه، در هر پروژه‌ی بازسازی پس از زلزله، و سیل یا  در وضعیت‌های اجتماعی مانند جنگ و همه‌گیری، مساله‌ی بازیابی سلامت روانی-اجتماعی جامعه به عنوان اولویت تلقی شود.

موضوع گسترش زیرساخت‌ها و افزایش دسترسی عادلانه، حوزه‌ی دیگری است که لازم است مدنظر باشد.  لازم است دولت، نقاط محروم و روستایی را در اولویت قرار داده و مراکز سلامت روان را توسعه دهد، طرح‌هایی برای پوشش بیمه‌ای خدمات روان‌شناختی تصویب نماید، و زیرساخت‌های فنی، قانونی و تدارکاتی مناسب را برای مدل‌های ترکیبی خدمات حضوری و مجازی را در نظر بگیرد.

تقویت آموزش و تخصص‌گرایی در حوزه سلامت روان بحران، از دیگر موضوعات قابل توجه است. به عنوان نمونه لازم است سرفصل‌های دانشگاهی رشته‌های مرتبط بازنگری شود تا مداخلات روان‌شناختی پس از سانحه، پشتیبانی روانی- اجتماعی و مدیریت بحران در آن گنجانده شود.

تمام این اقدامات بدون عنایت به افزایش آگاهی عمومی و کاهش انگ مفید فایده نخواهد بود. در عین حال پژوهش، پایش و ارزشیابی مداوم ما را از پیمودن صحیح مسیر آگاه می کند، و امکان شناخت نقاط ضعف و فرصت‌ها  فراهم می شود. تاکید داریم  همواره لازم است نتایج اجرای برنامه‌های مداخلاتی به صورت شفاف منتشر و بازخورد دریافت شود.

انجمن علمی روان‌پزشکان ایران همایش سالانه‌ی خود را به سنت سالانه در هفته‌ی سلامت روان (۱۹ تا ۲۵ مهرماه ۱۴۰۴) و از تاریخ ۲۲ تا ۲۵ مهرماه ۱۴۰۴ در مرکز همایش‌های بیمارستان میلاد تهران برگزار می‌کند. انجمن در سال جاری در کنار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از مشارکت کنندگان اصلی در تدوین و اجرای برنامه‌های این هفته در کشور است.

معتقدیم بی‌توجهی به سلامت روان در بحران‌ها، جامعه را در برابر فرسودگی و ناامیدی آسیب‌پذیر می‌کند. در مقابل، توجه علمی، انسانی و سازمان‌یافته به آن، می‌تواند بنیان جامعه‌ای تاب‌آور و امیدوار را شکل دهد.

دکتر سید وحید شریعت

رییس انجمن علمی روان‌پزشکان ایران

۱۸ مهرماه ۴۰۴

آخرین اخبار جامعه را از طریق این لینک پیگیری کنید.