تغییرات اقلیمی و تلفات فوک خزری

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق ؛ اگر چه تغییرات اقلیمی سال های اخیر به واسطه افزایش دمای هوا، کم آبی و کاهش بارندگی بیشتر با زمین های سوخته و ترک خورده تصویر سازی شده، اما به اعتقاد کارشناسان تبعات آن گسترده تر و عمیق تر از این حرف ها و تصاویر است.

تغییرات اقلیمی دهه گذشته بر هر سه منطقه آب و هوایی کوه و جنگل، دشت و جلگه و دریای خزر در منطقه شمال ایران اثر داشته و بیشترین تبعات منفی را هم برفعالیت اقتصادی به خصوص کشاورزی زراعی، باغی شیلاتی و گیاهان به عنوان رکن اصلی این خطه به همراه دارد؛ اقلیمی که کارشناسان معتقدند با تغییر یا به هم ریختگی آب و هوایی، فعالیت های کشاورزی هم باید با اجرای الگوی کشت جدید با این وضعیت سازگاری داشته باشد.

بارندگی های سیل آسا و تگرگ، افزایش محسوس درجه هوا در فصل غیر گرما، سیلاب، خشکسالی، سرما و یخبندان در فصل پاییز، طوفان و آتش سوزی از جمله عوامل طبیعی در شمال است، تغییر اقلیمی که علیه محصولات کشاورزی به صورت محسوسی اثر گذاری آن نمایان شده است.

طبق بررسی های صورت گرفته اثرات تغییر اقلیم در چرخه هیدرولوژیکی و منابع آب مازندران نیز قابل توجه بوده و افزایش پدیده های حدی باعث کاهش قابلیت دسترسی به آب نیز شده است، بر اساس مطالعه صورت گرفته در سال ٢٠١٧ مشخص شد که آب خزر تا سال ٢٠۵٠ پسروی خواهد داشت و این پسروی بنا به گفته کارشناسان به علت تغییر اقلیم است که احتمال افزایش هم دارد در حالی که حدود ۵۰ درصد پسروی دریایی خزر به سرعت تبخیر آب در آن بر می گردد و در صورتی این روند با این سرعت ادامه یابد ٢٠ تا ٢۵ درصد مساحت خزر در بخش شمالی که سواحل روسیه را شامل می شود، کاهش خواهد داشت.

نتایج این مطالعات همچنین شان داده فقط در سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ سطح آب دریای خزر با کاهش حدود ۵۰ سانتیمتری مواجه بوده است که این رخداد به عقب نشینی دریا از ۲۰ متر تا ۱۵۰ متر در سواحل مختلف منجر شده است.

مطالعات و اندازه گیری دقیق زمینی که در ایستگاه های شاخص ساحلی دریای خزر انجام گرفته این مساله سبب افزایش قابل توجه محدوده ساحلی در طول بیش از ۸۵۰ کیلومتر سواحل شمالی کشور شد و کارشناسان معتقدند که با تشدید روند کاهشی آب، شاهد پسروی بیشتر دریا و خروج بخش عمده ای از بستر دریا در آینده نه چندان دور باشیم.

یاقته های تحقیقاتی نشان می دهد که سطح آب دریای خزر به عنوان بزرگترین مجموعه آبی محصور در خشکی جهان در حال کاهش است، زیرا دماهای گرمتر باعث تبخیر آب بیشتری نسبت به جریان می شود. حتی اگر گرمایش جهانی به کمتر از ۲ درجه سانتیگراد محدود شود، این احتمال وجود دارد که سطح دریای خزر ۵ تا ۱۰ متر کاهش یابد، اما اگر دما بیشتر شود، سطح آب ممکن است تا ۱۲۰ متر کاهش یابد.

محققان خطرات بالقوه ای را برای تنوع زیستی و زیرساخت های انسانی منطقه ترسیم کرده اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که منطقه‌ای به مساحت ۱۱۲هزار کیلومتر مربع که بزرگ‌تر از اندازه ایسلند است احتمالاً خشک می‌شود، حتی در یک سناریوی خوش‌بینانه برای گرمایش جهانی با کاهش ۱۰ متری. از آنجایی که بسیاری از مناطق بسیار مهم از نظر اکولوژیکی و اقتصادی در آب های کم عمق واقع شده اند، این می تواند پیامدهای قابل توجهی برای تنوع زیستی و پایداری جمعیت انسانی منطقه داشته باشد.

دریای خزر محل زندگی فوک خزری در خطر انقراض و ۶گونه ماهیان خاویاری و همچنین صدها گونه ماهی و بی مهرگان است که در هیچ جای دیگری یافت نمی شوند. بر اساس این تحقیقات، کاهش سطح آب باعث کاهش چشمگیر زیستگاه تولید مثل فوک های خزری می شود، دسترسی ماهیان خاویاری به رودخانه های تخم ریزی را محدود می کند و منجر به از بین رفتن تالاب های ساحلی و نیزارهای مهم برای تخم ریزی سایر گونه های ماهی و پرندگان مهاجر می شود.

بیش از ۱۵ میلیون نفر در اطراف سواحل خزر، در آذربایجان، ایران، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان زندگی می کنند. کشورهای هم مرز برای ماهیگیری، کشتیرانی و تجارت به آب متکی هستند و دریا برای تنظیم آب و هوا در آسیای مرکزی مهم است.

یافته‌ها نشان می‌دهد که در شمال خزر برخی از شهرک‌ها، بنادر و تأسیسات صنعتی ممکن است در نهایت ده‌ها یا حتی صدها کیلومتر از خطوط ساحلی جدید سرگردان شوند. بستر خشک در معرض دریا احتمالاً گرد و غبار حاوی آلاینده‌های صنعتی و نمک را آزاد می‌کند که تهدیدی جدی برای سلامت انسان است، همانطور که قبلاً با خشک شدن دریای آرال اتفاق افتاد.

محققان می گویند سیاست گذاران و حافظان محیط زیست باید به جای تکیه بر مناطق حفاظت شده سنتی با مرزهای ثابت، رویکردی پویا برای حفاظت از تنوع زیستی اتخاذ کنند، زیرا ممکن است به دلیل تغییرات سریع سطح آب، این مناطق به سرعت منسوخ شوند.

در حال حاضر دریای خزر تقریباً یکهزارو ۱۵۰ کیلومتر در ۴۵۰ کیلومتر وسعت دارد و مساحت کل آن ۳۸۷هزار کیلومتر مربع است. با کاهش ۱۰ متری، انتظار می رود از هر ۱۰ نوع اکوسیستم منحصر به فرد دریای خزر، چهار نوع اکوسیستم به طور کامل ناپدید شوند و پوشش مناطق حفاظت شده دریایی موجود (مناطق حفاظت شده) تا ۹۴ درصد کاهش یابد.

فوک های خزری توله های سفیدپوش خود را بین اواسط ژانویه تا اوایل مارس روی یخ های شمال دریای خزر به دنیا می آورند. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که کاهش ۵ متری می‌تواند مساحت این زیستگاه را تا ۸۱ درصد کاهش دهد و استرس‌های بزرگی را بر جمعیت کاهش یافته آن‌ها وارد کند. فوک خزری در سال ۲۰۰۸ توسط اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) در فهرست در معرض خطر انقراض قرار گرفت و در کتاب قرمز ملی هر پنج کشور دریای خزر گنجانده شده است که نشان دهنده به رسمیت شناختن آن به عنوان گونه در معرض خطر انقراض است.

اختلالات زیستی فوک ها ناشی از افزایش دمای آب و هوایی خزر

رئیس بخش بهداشت و بیماری‌های پژوهشکده اکولوژی دریای خزر یکی از دلایل تلف شدن فوک ها را تغییرات اقلیمی و افزایش دمای آب دریای خزر عنوان کرد و گفت:اگرچه ساختار سازمانی ماموریت های پژوهشکده در پنج بخش تخصصی اکولوژی منابع آبی، بیولوژی و ارزیابی ذخایر آبزیان، زیست فناوری، آبزی پروری و بهداشت و بیماری های آبزیان است، اما از آنجایی که فوک خزر یک آبزی پستاندار است، در موضوع تحیقاتی پژهشکده قرار نگرفته است.

مریم قیاسی روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان این که دامپزشکی و محیط زیست به صورت تخصصی در این زمینه ورد پیدا کرده اند، توضیح داد: طبق بررسی های صورت گرفته، لاشه های فوک های تلف شده که در سواحل جنوبی خزر پیدا شده اند، کاملا پوسیده و گندیده است و شرایط مناسبی برای انجام آزمایش ها ندارد.

وی با اشاره به این نکته که مرگ پرندگان مهاجر میانکاله که ناشی از تغییرات اقلیمی، عقب نشینی دریای خزر و در نتیجه ایجاد سم بوتولیسم در منطقه اعلام شده است، اظهار کرد: به نظر می رسد بیماری ویروسی و یا وجود بیماری ناشی از افزایش دمای آب دریا و هوای خزری زیست فوک را در دریا و بیرون از آب دچار مشکل کرده است.

وی عقب نشینی دریای خزر در قزاقستان و ترکمنستان را به مراتب بیشتر از منطقه جنوبی خزر در شمال ایران دانست و اظهار داشت: در مجموعه هنوز نتایج آزمایشگاهی معتبری در دلایل مرگ فوک های خزر اعلام نشده است.

لاشه های فوک خزری قابلیت انجام نمونه برداری برای آزمایش ندارد

مدیر کل دامپزشکی مازندران با بیان این که هر چند موضوع تلفات فوک خزری مربوط به سازمان دامپزشکی نمی شود، در عین حال گفت: در نشست مشترک با کارشناسان محیط زیست استان و با هماهنگی، گروهی از متخصصان دامپزشکی لاشه های فوک های تلف شده در سواحل استان را مورد بررسی قرار داده اند، اما به دلیل چرکیدگی بیش از و کندیده شدن لاشه، قابلیت برداشت نمونه برداری برای آزمایش نداشته است.

حمزه آقاپور کاظمی روز دوشنبه ، توضیح داد: به نظر می رسد فوک هایی که در سواحل استان های شمالی پیدا می شوند، مرگ حدود ۱۵ تا ۲۰ روزه داشته اند و درواقع تلف شدن آنان در آب های منطقه کشورهای همسایه خزر رخ داده است و در اثر امواج در ساحل جنوبی خزر کنار زده شده اند.

وی تصریح کرد: سازمان دامپزشکی آمادگی کامل برای انجام آزمایش های لازم را برای تشخیص دلایل مرگ فوک خزری دارد اما تا کنون نمونه ای از لاشه ها برای آزمایش ارسال نشده است.