8 مارس افغانستان زیر سایه طالبان

به گزارش روزنامه شرق، هشت مارس امسال در افغانستان حال و هوایی دیگر داشت. بعد از دو دهه آزادی زنان در افغانستان حالا با روی‌کار‌آمدن طالبان همان‌طور که انتظار می‌رفت، به‌صورت رسمی خبری از هشت مارس نبود. دیگر مانند سال‌های گذشته نبود که تجمع و راهپیمایی برگزار شود، رویدادهای رسمی و غیررسمی برگزار شود و زنان از حال و روزشان بگویند. طالبان به تالارها و مدیران سالن‌ها تذکر داده بود که اجاره هرگونه مکانی برای برگزاری مراسم هشت مارس با عواقب سنگینی همراه خواهد بود. بااین‌حال شب گذشته در حساب شبکه‌های اجتماعی کابران افغانستانی که بیشتر در فیس‌بوک فعال هستند، تصاویری از بزرگداشت روز زن منتشر شده بود. آنها با وجود همه ترس و وحشتی که طالبان سعی دارد برای زنان بیافریند، به راه خودشان ادامه می‌دهند. نفیسه بهار یکی از فعالان زن افغانستانی است. او پیش و پس از روی‌کارآمدن طالبان نقش زیادی در برگزاری رویدادها و مراسم‌های با محوریت زنان داشته است. برای همین با او به گفت‌وگو نشستیم تا تفاوت هشت مارس ۲۰۲۲ را با هشت مارس‌های قبلی بدانیم. نفیسه بهار می‌گوید که پیش از روی‌کار‌آمدن طالبان هشت مارس یک رویداد مردمی و حکومتی بود و از سوی هر دو گروه گرامی داشته می‌شد. او در این زمینه می‌گوید: «پیش از روی‌کار‌آمدن طالبان مراسم روز زن به صورت عمومی و در سطحی گسترده در افغانستان گرامی داشته می‌شد. در دانشگاه‌ها، تالارها و اماکن عمومی مراسم سخنرانی و تجلیل از زنان برگزار می‌شد. مقام‌های دولتی، فعال‌های مدنی و استادان دانشگاه‌ها در این مراسم شرکت می‌کردند و به سخنرانی می‌پرداختند. مسئله در پرده‌ای نبود و به‌صورت عمومی و رسمی گرامی داشته می‌شد. همان‌طور که گفتم برخی چهره‌های دولتی هم در این مراسم شرکت می‌کردند و به‌جز گروه‌های مدنی و فعالان زن نگاهی هم از سوی مقامات به این مراسم وجود داشت». خانم بهار البته از منتقدان اقدامات صورت‌گرفته در آن زمان هم هست و معتقد است در 20 سال جمهوریت هم در افغانستان اقدامات ریشه‌ای و اساسی برای زنان صورت نگرفته است. او می‌گوید: «البته نباید فراموش کنیم که «زن» در افغانستان یک پروژه بوده و بیشتر پروژه‌های زیادی به اسم «زنان» از سوی جامعه جهانی وارد افغانستان شد. اما در بیشتر موارد پول این پروژه‌ها به جیب مافیاها و کسانی رفت که خودشان باورمند به حقوق زنان نبودند و بیشتر به سمت حرکات نمادین رفتند. چنین بود که می‌دیدیم در دوران جمهوریت هم حقوق زنان زیادی نادیده گرفته شد و زنانی سنگسار شدند، با دادگاه‌های صحرایی به مجازات‌های عجیب محکوم می‌شدند و مورد ظلم و ستم خانواده هم قرار می‌گرفتند. زنان زیادی مورد تجاوز جنسی قرار می‌گرفتند حتی از سوی خانواده‌شان. برای همین می‌گویم که مسئله زنان در افغانستان پروژه بود و کار اساسی برای آن صورت نگرفت. در شهرهای بزرگ اتفاقی رخ داد ولی در شهرهای کوچک و دورافتاده هیچ رویدادی اتفاق نیفتاد و آگاهی‌رسانی شکل نگرفت؛ به‌ویژه اینکه یکی از مشکلات زنان در افغانستان به رفتار مردان با آنها برمی‌گردد. به نظر می‌رسد مردان باید آگاهی بیشتری در زمینه حقوق زنان پیدا می‌کردند که این اتفاق رخ نداد و آنها همچنان در یک نظام مردسالار حقوق زنان را ضایع می‌کنند. در مجموع ذهنیت مردسالار و زن‌ستیز در افغانستان چه در زمان جمهوریت و چه اکنون به قوت خود باقی است و فضا به نفع زنان نیست. نباید فراموش کنیم که دوره جمهوریت یک دوره طلایی برای زنان افغانستان بود که به آزادی‌هایی برسند، ولی همچنان می‌بینیم که در این دوران هم زنان زیادی سنگسار شدند و با دادگاه‌های صحرایی به مرگ محکوم شدند». از خانم بهار درباره حال و هوای این روزهای افغانستان پرسیدیم و اینکه زیر سایه طالبان مراسم هشت مارس چگونه برگزاری شد. او می‌گوید: «جامعه افغانستان همیشه جامعه‌ای مردسالار و زن‌ستیز بوده است؛ به‌ویژه در میان پشتون‌زبان‌ها هیچ‌وقت احترامی برای زن وجود نداشته و آنها زن را جنس دوم می‌دانستند. تکلیف طالبان هم که در این میان معلوم است؛ آنها از ابتدا با نفرت از زن بزرگ می‌شوند و دشمنی با آن را می‌آموزند. طبیعی است که در چنین شرایطی آنها حقی هم برای برگزاری مراسم روز زن برای ما قائل نبودند. ما با وجود تلاش‌ها و برنامه‌ریزی‌ها نتوانستیم مراسم روز زن را به‌صورت گسترده برگزار کنیم، چون به هتل‌ها و تالارهای اجتماعات دستور داده شده بود با ما همکاری نکنند و مکانی را به ما ندهند. بااین‌حال ما به‌صورت محدود مراسمی را برگزار کردیم و هدایایی را به زنان در خیابان دادیم».