تنهایی اوکراین در نبرد با کهنه‌سربازان روس

به گزارش روزنامه شرق، شاید زمانی که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران در سال 2018 میلادی درباره شروع جنگ سوم جهانی، گفت که «نمی‌دانم در جنگ جهانی سوم با چه سلاح‌هایی خواهند جنگید، اما جنگ جهانی چهارم جنگ سنگ و چماق خواهد بود»، به‌خوبی می‌دانست که نه آمریکا و نه اروپا حاضر به شروع جنگ نظامی دیگری نیستند و با همین تصور صبح روز 24 فوریه به اوکراین حمله کرد. اکنون با پاسخ منفی ناتو به درخواست ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، برای اعلام منطقه پرواز ممنوع به‌خوبی مشخص است که رهبر کاخ کرملین هدفمند وارد جنگی شده است و می‌داند در میدان نبرد تنها با اوکراین و نیروهای مردمی این کشور روبه‌رو است و ایالات متحده و متحدان غربی‌اش حاضر به نبرد نظامی نیستند. منطقه پرواز ممنوع در گذشته و در جریان جنگ سال ۱۹۹۱ خلیج‌ فارس با موفقیت اعمال شد که در جریان آن کردها و اعراب ساکن شمال و جنوب عراق را در مقابل حملات هوایی شیمیایی صدام محافظت کرد، اما به نظر می‌رسد بار شرایط کنونی سنگین‌تر از آن است که چنین راهبردی را ممکن کند. اعلام منطقه پرواز ممنوع، به‌گونه‌ای مؤثر برتری نظامی عظیم روسیه را خنثی می‌کند، اما مستلزم عملیات گسترده نظارتی هواپیماهای متحدان غربی عضو ناتو است. ناتو اجباری برای دفاع از اوکراین که در آن عضو نیست، ندارد و حضور جنگنده‌های نیروی هوایی بر فراز آسمان کی‌یف -حتی اگر با مأموریت حفاظت از غیرنظامیان باشد- از طرف روسیه اقدام به جنگ تعبیر می‌شود و می‌تواند بالقوه درگیری جاری را به‌شدت تشدید کند و حتی نیروهای ایالات متحده، اتحادیه اروپا و بریتانیا را به یک جنگ تمام‌عیار در اروپای شرقی بکشاند. جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید، بعد از درخواست مجدد زلنسکی، تکرار کرد که جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، کاملا روشن کرده که قصد ندارد سربازان آمریکایی را به جنگ با روسیه اعزام کند و ادامه داد: «این مستلزم استقرار نیروی نظامی ایالات متحده است که به معنای برخوردی مستقیم خواهد بود؛ یک برخورد بالقوه مستقیم و جنگ بالقوه با روسیه که ما قصد نداریم بخشی از آن باشیم». ناتو هم به‌صراحت گفت که از اوکراین حمایت و به کمک‌هایش ادامه می‌دهد اما برای دفاع از این کشور، وارد جنگ با روسیه نمی‌شود. ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، در نشست فوق‌العاده وزرای خارجه کشورهای عضو با تأکید مجدد در این مورد که ناتو آماده دفاع از هر وجب از خاک کشورهای عضو این پیمان است، اما به‌دنبال جنگ با روسیه نیست، گفت: «مسئولیت ما این است که مطمئن شویم جنگ از اوکراین فراتر نمی‌رود». بسیاری معتقدند باید تنها بر فراز مناطق مسکونی یا مسیرهای پناهندگان به لهستان، مولداوی، مجارستان و اسلواکی منطقه پرواز ممنوع ایجاد کرد که احتمال دارد نهایتا با توجه به سیر وقایع ممکن شود. به باور این عده هرچند اتحادیه اروپا اعلام کرده آماده است تحریم‌های گسترده‌تری را علیه کرملین اعلام و اجرائی کند، اما تحریم‌ها به‌تنهایی نمی‌تواند پوتین و اهداف او را مهار کند؛ چراکه تحریم‌ها و انزوایی که غرب از آن دم می‌زند، با حمایت تمام کشورهای جهان مواجه نشده است. چین و هند در این صف قرار نگرفته‌اند و کشورهای منطقه نیز که در چند سال گذشته شاهد سیاست‌بازی‌های غرب و ایالات متحده آمریکا و تغییر راهبرد آنها در منطقه بوده‌اند، سیاستی بی‌طرفانه اتخاذ کرده‌اند. اتخاذ موضع بی‌طرفانه نیز سیاستی معنادار است و امتناع از افزایش تولید نفت در اوپک برای کمک به کاهش قیمت نفت‌، آن‌گونه که مطلوب ایالات متحده آمریکا و شرکای غربی‌اش باشد، مؤید این سیاست است.

آتش‌بس موقت
در چنین شرایطی در میدان نبرد اوضاع به نفع اوکراین پیش نمی‌رود و جان هزاران غیرنظامی در خطر است. ارتش روسی در دهمین روز حمله، همچنان به کی‌یف، پایتخت و خارکیف، دومین شهر بزرگ این کشور حمله می‌کنند و برخی از اخبار حاکی از آن است که نیروهای روسی خارکیف را هم محاصره کرده‌اند. همچنین شهردار ماریوپول اعلام کرده است که روس‌ها این شهر و بندر استراتژیک آن را در دریای «آزوف» در جنوب اوکراین محاصره کرده‌اند. یک مقام اطلاعاتی غربی هم گفته روس‌ها آماده بمباران شهرهای اوکراین تا زمان تسلیم هستند. بااین‌حال، در دور دوم گفت‌وگوهای صلح هیئت‌های روسیه و اوکراین بر سر ایجاد کریدور امن برای خروج غیرنظامیان از اوکراین توافق شده است. اما همچنان گفته می‌شود که روس‌ها در حال بمباران شهر ماریوپول هستند و بر اساس بیانیه شورای شهر، تخلیه غیرنظامیان به ‌کندی پیش می‌رود و درگیری‌ها در مسیر انتهای کریدور انسانی وجود دارد. رئیس‌جمهوری اوکراین پس از اتمام دور دوم گفت‌وگوها، گفت تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد تا توافق کریدور انسانی با روسیه عملی شود. او گفت که اوکراین «خواهد دید» آیا امکان پیشبرد مذاکرات با روسیه وجود دارد یا خیر. زلنسکی با وجود تأیید آتش‌بس در دو شهر اوکراین گفت: کسانی که می‌توانند باید به مبارزه ادامه دهند.

پیروزی در جنگ یا سقوط کی‌یف
بعد از عدم همراهی اعضای ناتو با تقاضای زلنسکی، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده بدون اینکه بگوید جنگ تا چه زمانی طول می‌کشد، به بی‌بی‌سی گفت متقاعد شده اوکراین می‌تواند در جنگ با روسیه پیروز شود، اما تأکید کرد که شکست اوکراین اجتناب‌ناپذیر نیست. بلینکن ادامه داد: «اگر قصد مسکو این است که به‌نوعی تلاش کند دولت را سرنگون کند و رژیم دست‌نشانده خود را سر کار بیاورد، ۴۵ میلیون اوکراینی در نهایت آن را رد خواهند کرد». تحلیل‌های سرویس اطلاعاتی آلمان (BND) نشان می‌دهند خون‌بارترین روزهای جنگ در اوکراین، در راه هستند و کی‌یف احتمالا سقوط می‌کند. کارشناسان سرویس اطلاعاتی و ارتش آلمان که به‌صورت روزانه، مقاومت نیروهای نظامی اوکراین را تحلیل می‌کنند، مانند بلینکن چندان خوش‌بین نیستند. به باور آنان کرملین مصمم به ادامه جنگ است و حداقل می‌خواهد هرچه ‌زودتر شرق اوکراین را تحت کنترل خود درآورد. نهادهای امنیتی آلمان تأکید می‌کنند که احتمالا خونین‌ترین مرحله از تهاجم روسیه به اوکراین هنوز از راه نرسیده است؛ چراکه پوتین هنوز از برخی تسلیحات موجود در زرادخانه هسته‌ای روسیه و بخشی از نیروهای آماده این کشور در مرز با اوکراین، استفاده نکرده است. به گفته کارشناسان این نهاد، هیچ مدرکی مبنی بر اینکه تهاجم روسیه به اوکراین باعث تضعیف قدرت و نفوذ پوتین شده باشد، وجود ندارد، بلکه اطرافیان رئیس‌جمهوری روسیه همچنان به او وفادار هستند؛ بااین‌حال، در مجموع مسکو انتظار داشت تا خیلی سریع شهرهای مهم و استراتژیک اوکراین مانند خارکیف، خرسون، ماریوپول، اودسا و کی‌یف را تصرف کند و به همین دلیل احساس ناامیدی در ارتش روسیه زیاد است، اما مسکو در نخستین دور از حملات خود، بیشتر از سربازان کم‌تجربه و جوانی که اغلب در حال انجام خدمت سربازی بودند، استفاده کرد. کارشناسان امنیتی در آلمان می‌گویند این تصمیم روسیه کاملا برنامه‌ریزی‌شده و احتمالا تاکتیکی بود برای اینکه این نیروها ابتدا وارد درگیری شوند و در نبردی طاقت‌فرسا، ارتش اوکراین را زمین‌گیر کنند. پس از این مرحله، ارتش مجهزتر و باتجربه‌تر روسیه وارد عمل خواهد شد تا حلقه‌های محاصره را در اطراف شهرهای مهم اوکراین ایجاد کند. بنابراین می‌توان گفت نه پوتین در خلأ و از روی خامی دست به حمله به اوکراین زده است، نه رئیس‌جمهوری آمریکا و اعضای ناتو تداوم جنگ در اوکراین و سقوط‌نکردن کی‌یف را به حساب ناتوانی ارتش روسیه و اشتباه محاسباتی پوتین گذاشته‌اند. با وجود این برای روسیه پذیرفتنی نخواهد بود که از دروازه‌های نزدیک به مرزهایش در معرض تهدید غرب قرار بگیرد. کشورهای آسیای میانه یکی از این دروازه‌ها و دیگر دروازه‌ها اوکراین و بلاروس‌اند. این سیاست از دوره پطر کبیر وجود داشته است و روس‌ها نه وجود دولت مخالف در این کشورها را تحمل می‌کنند و نه دولتی را که به روسیه نزدیک نباشد، بر‌می‌تابند.