مأمور مورد اعتماد رئیس‌جمهوری چین در سین‌کیانگ برکنار شد
تعظیم یا تدبیر پکن
نامش در فهرست سیاه ایالات متحده آمریکا قرار داشت، اما همچنان مورد اعتماد شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین بود و منطقه‌ای را فرمانداری می‌کرد که برای پکن اهمیتی دوچندان داشت؛ سین‌کیانگ. اما «چن کوانگو» روز گذشته بدون ذکر هیچ دلیلی از سمتش برکنار شد.
مریم جعفری: نامش در فهرست سیاه ایالات متحده آمریکا قرار داشت، اما همچنان مورد اعتماد شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین بود و منطقه‌ای را فرمانداری می‌کرد که برای پکن اهمیتی دوچندان داشت؛ سین‌کیانگ. اما «چن کوانگو» روز گذشته بدون ذکر هیچ دلیلی از سمتش برکنار شد. هرچند عده‌ای بر این باورند که او نه‌تنها تنبیه نشده بلکه در کنگره بیستم به رده بالاتری در حزب کمونیست می‌رسد، اما برخی دیگر بر این نکته تأکید می‌کنند که تغییر او به معنای تغییر سیاست‌های پکن در منطقه پرمناقشه سین‌کیانگ است؛ منطقه‌ای که بیش از 10 میلیون نفر از مسلمان اویغور ترک‌تبار در آن سکونت دارند، اما نزدیک به دو میلیون نفر از شهروندان مسلمان چین که بیشتر از اویغورتباران هستند، در اردوگاه‌هایی به نام «بازآموزی» محبوس شده‌اند. پکن می‌گوید هدف این اردوگاه‌ها، مقابله با تروریسم و افراط‌گرایی مذهبی است، اما برخی از سیاست‌مداران غربی و نهادهای حقوق‌بشری برخورد چین با اویغورها را نمونه‌ای از «نسل‌کشی» می‌دانند. این اعتراض‌ها تا آنجایی پیش رفت که به درخواست فعالان حقوق بشر، آمریکا و برخی از دیگر کشورها بازی‌های المپیک زمستانی پکن را تحریم سیاسی کرده‌اند. ژاپن آخرین کشوری بود که به این جرگه پیوست. توکیو جمعه گذشته به پکن فراخوان داد که به حقوق بشر و حکومت قانون احترام بگذارد و گفت نماینده دولتی به المپیک نمی‌فرستد. هیروکازو ماتسونو، سخنگوی دولت ژاپن، از لفظ «تحریم دیپلماتیک» که آمریکا و دیگران به کار برده‌اند استفاده نکرد، اما گفت مقام‌های توکیو برنامه‌ای برای شرکت در مراسم افتتاحیه ندارند. اقدام ژاپن از این لحاظ اهمیت دارد که آن کشور روابط اقتصادی بسیار گسترده هم با آمریکا و هم با چین دارد. علاوه بر آمریکا، بریتانیا، استرالیا و کانادا نیز در چند هفته گذشته اعلام کردند بازی‌های المپیک را به دلیل نقض گسترده حقوق بشر در چین، به‌خصوص علیه اقلیت مسلمان، تحریم دیپلماتیک می‌کنند. پکن پیش از این به ائتلاف چهارگانه واشنگتن، لندن، کانبرا و اتاوا هشدار داده بود «هزینه» این حرکت خود را خواهند پرداخت.
حال برخی از تحلیلگران بین‌المللی بر این نکته تأکید می‌کنند که برکناری چن کوانگو 66ساله به معنای این است که چین در برابر آمریکا و دیگر کشورهای عمدتا اروپایی سر تعظیم خم کرده است؛ چراکه او از شخصیت‌های اصلی سرکوب اویغورتباران و سایر مسلمانان در سین‌کیانگ در غرب چین بوده است. چن قبل از تعیین‌شدن به‌عنوان فرماندار سین‌کیانگ بین سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۶ نماینده حزب کمونیست در تبت بود و به دلیل تلاش‌هایش برای برقراری نظم در آنجا، پس از تظاهرات‌ها و سلسله خودسوزی‌های راهبان بودایی، به چهره‌ای سرکوب‌کننده و تابع سیاست‌های پکن معروف شد. او در تبت حکومت نظامی سفت و سختی پیاده کرد و هر شهر و روستا را به مناطقی مختلف تقسیم کرد و برای هر منطقه یک مرکز پلیس گذاشت و پس از آن و در سمت دبیری حزب کمونیست در سین‌کیانگ، همین سیستم را در این منطقه هم پیاده کرد.
او که از اعضای دفتر سیاسی آن حزب هم هست، کمیسر سیاسی «شرکت تولید و سازندگی سین‌کیانگ» نیز بود و هنوز معلوم نیست سمت جدیدش چه خواهد بود. هرچند کنارگذاشتن چن بخشی از تغییرهای معمول پیش از کنگره بیستم حزب کمونیست است که قرار است پاییز سال آینده برگزار شود، اما به باور عده‌ای از کارشناسان، دولت چین در تلاش است تصویری ایجاد نکند که تحت فشار بین‌المللی تن به این تغییر داده است.
آن‌طور که خبرگزاری شینهوا در خبری کوتاه نوشته است، آقای چن جای خود را به «ما ژینگرویو» می‌‌دهد؛ فردی که از سال ۲۰۱۷ تاکنون فرماندار استان ساحلی گوآنگ‌دونگ بوده که از مراکز رشد اقتصادی چین محسوب می‌شود. هنوز معلوم نیست که آیا آقای ما قرار است رویکردی متفاوت داشته باشد و سیاست پکن در سین‌کیانگ تفاوت خواهد کرد یا نه، اما گفته می‌شود با توجه به سابقه‌اش در گوآنگ‌دونگ، او احتمالا بیشتر بر توسعه اقتصادی سین‌کیانگ تمرکز خواهد کرد.
این امر نیز می‌تواند به‌عنوان اهرمی در برابر سیاست‌های جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا تعبیر شود. بایدن هفته گذشته قانونی را امضا کرد که هرگونه واردات از سین‌کیانگ را ممنوع می‌کند. بر اساس این طرح که حالا به صورت قانون درآمده، ورود کالاهای ساخت استان سین‌کیانگ از‌جمله پنبه و صفحات جذب‌کننده انرژی خورشیدی، به آمریکا ممنوع می‌شود و واردکنندگان باید ثابت کنند که کالاهای وارداتی در این استان ساخته نشده‌اند.
چن که از سال ۲۰۱۶ به دفتر سیاسی ۲۵نفره حزب کمونیست چین پیوست، سال گذشته از سوی آمریکا تحریم شد و به همین دلیل تمامی اقدامات او زیر ذره‌بین قرار داشت، اما فرماندار جدید که 62 سال دارد، پیشینه‌ای در صنعت هوا‌و‌فضا دارد و پیش از رسیدن به فرمانداری گوآنگ‌دونگ، از سال ۲۰۱۵ رهبر حزب در شنژن، دیگر منطقه مرفه اقتصادی چین بوده است. بیشتر سیاست‌مداران ارشد چین در سین‌کیانگ از قوم «هان» هستند که در چین اکثریت غالب است (بیشتر از ۹۰ درصد). یکی از معاونان آقای ما، ارکین تونیاز خواهد بود که سیاست‌مداری متولد سین‌کیانگ، اویغورتبار و عضو علی‌البدل کمیته مرکزی حزب کمونیست چین است و از ماه سپتامبر به سمت ریاست منطقه سین‌کیانگ گمارده شده است. این انتصاب، گزینه تغییر سیاست‌های پکن در این منطقه را پررنگ‌تر می‌کند.
سین‌کیانگ به دلیل قرارگرفتن در مسیر جاده ابریشم اهمیت راهبردی بالایی دارد. در این منطقه حدود ۱۲۲ نوع مواد معدنی مانند بریلیوم، مسکویت و نترون قابل استخراج‌اند. ۳۸ درصد ذخایر زغال‌سنگ و ۲۵ درصد ذخایر نفت کشور چین هم از این منطقه تأمین می‌شود و همه اینها بر اهمیت این منطقه برای حکومت چین می‌افزاید.
برای پکن، این منطقه دروازه ورود به آسیای مرکزی و قلب اوراسیا نیز هست. به علاوه، خط لوله نفت قزاقستان-چین و خط لوله گاز آسیای مرکزی-چین از طریق سین‌کیانگ وارد این کشور می‌شود. طبق گزارش‌ها، چین تا سال ۲۰۱۷ توانسته بود صاحب تقریبا یک‌چهارم تولیدات نفت قزاقستان شود و ۴۴ درصد مصرف گاز خود را از ترکمنستان وارد کند.
به گفته مقامات دولت چین، سین‌کیانگ منطقه مرکزی ابتکار عمل یک کمربند و یک جاده است و پلی میان آسیا و اروپا محسوب می‌شود. این مقامات بر این ادعا هستند که توسعه اقتصادی بسیار حائز اهمیت است و نخستین هدف آن هم داشتن زندگی بهتر است.
شی جین‌پینگ در سال‌های گذشته تلاش کرده تا به‌عنوان ابرقدرتی بزرگ قد علم کند؛ از همین رو تشدید انتقادهای حقوق‌بشری از او، نافی حضور مسالمت‌آمیز پکن در جهان است و سین‌کیانگ به غیر از نقش ویژه اقتصادی‌اش، امروزه در تعیین سیاست‌های خارجی چین نقش مهمی را ایفا می‌کند. شاید همین ویژگی رهبر اقتدارگرای چین را واداشته است تا کمی از سیاست‌های سرکوبگرانه خود عقب‌نشینی کند.
اگر چین به برخورد با اویغورها ادامه دهد، نه‌تنها روابطش با غرب تیره‌تر می‌شود و روز به روز به نگرانی‌های حقوق‌بشری اضافه خواهد شد، بلکه اویغورها بهتر می‌توانند فعالیت‌‌های ضد چینی خود را افزایش داده و افراد بیشتری را بسیج کنند. شاید با ایجاد تغییراتی هرچند اندک در سین‌کیانگ، پکن بتواند چراغ امیدی را برای اویغورها و جامعه جهانی باز کند؛ موضوعی که نمی‌توان چندان به آن امید بست.
منبع: روزنامه شرق