هدیه بیروت به مكرون
انتخاب مصطفی ادیب، نام‌گذاری از نوع فرانسوی است؛ زیرا او شناسنامه فرانسوی دارد، همسرش فرانسوی و پدر‌زنش ارتباط تنگاتنگی با کاخ الیزه دارد. گفته شده است که فرانسوی‌ها از ۱۰ روز پیش با او برای نخست‌وزیری صحبت کرده بودند و به باور كارشناسان، توافق بر سر ادیب در حقیقت هدیه‌ای برای مكرون بود.
زمانی‌كه به‌عنوان نخستین رهبر خارجی بعد از انفجار پا به ویرانه‌های بیروت گذاشت، كسی گمان نمی‌كرد فقط چهار هفته پس از آن فردی مأمور تشكیل كابینه شود كه با كاخ الیزه رابطه تنگاتنگی دارد؛ اما اكنون به نظر می‌رسد كه امانوئل مكرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، عزم خود را جزم كرده تا بار دیگر سایه فرانسه را بر سر لبنان بگستراند. مکرون دو روز پس از انفجار مرگ‌بار در بیروت، خواهان اصلاحات سیاسی اساسی شده و گفته بود: «اول سپتامبر بازمی‌گردم و اگر تا آن موقع آنها از پسش برنیایند، مسئولیت سیاسی خود را برعهده می‌گیرم». اكنون این‌گونه به نظر می‌رسد كه او این مسئولیت را برعهده گرفته؛ چرا‌كه هم‌زمان با سفر دوباره مكرون به بیروت، مشاوره‌های سیاسی گروه‌ها و فراکسیون‌های پارلمانی با رئیس‌جمهوری لبنان پایان گرفت و در نهایت «مصطفی ادیب» دیپلمات كمتر شناخته‌شده لبنانی برای تصدی سمتی كه پیش‌از‌این در اختیار «حسان دیاب» بود، به پارلمان معرفی و موفق شد حمایت ۹۰ نفر از اعضای پارلمان این کشور را برای احراز پست نخست‌وزیری به دست بیاورد.
حسان دیاب بعد از انفجار چهارم آگوست تحت فشارهای داخلی و خارجی مجبور شد استعفای دولت خود را اعلام کند و به درخواست «میشل عون»، رئیس‌جمهوری این كشور، دولت او با عنوان دولت پیشبرد امور تا تشکیل دولت جدید به کار خود ادامه داد؛ وظیفه‌ای كه پس از تشكیل كابینه برعهده ادیب خواهد بود.مصطفی ادیب، سفیر سابق لبنان در آلمان كه از سوی فراکسیون‌های اهل سنت و به شکل خاص از سوی حزب المستقبل به‌عنوان بزرگ‌ترین فراکسیون اهل سنت پارلمان پشتیبانی می‌شود، حمایت «سعد الحریری» و «نجیب میقاتی»، «فؤاد سینیوره» و «تمام سلام» رؤسای دولت‌های پیشین لبنان و جنبش امل و حزب‌الله را نیز پشت سر خود دارد.
«سلیم الاسمر»، نویسنده و کارشناس لبنانی، در‌این‌باره می‌گوید: انتخاب مصطفی ادیب، نام‌گذاری از نوع فرانسوی است؛ زیرا او شناسنامه فرانسوی دارد، همسرش فرانسوی و پدر‌زنش ارتباط تنگاتنگی با کاخ الیزه دارد. گفته شده است که فرانسوی‌ها از ۱۰ روز پیش با او برای نخست‌وزیری صحبت کرده بودند و به باور كارشناسان، توافق بر سر ادیب در حقیقت هدیه‌ای برای مكرون بود.
دیداری عجیب
طبق گزارش‌های منتشر‌شده مكرون كه روز گذشته وارد بیروت شد، قرار است در دیدارهای پی‌درپی با مقامات لبنان راه‌حلی برای خروج این کشور از بحران‌های اقتصادی و اجتماعی پس از انفجار مهیب بندر بیروت بیابد؛ هرچند او سفرش را با دیدار عجیبی آغاز كرد و به محض ورود به لبنان به دیدار «فیروز»، خواننده مشهور و یکی از نمادهای ملی لبنان، رفت. کاخ الیزه از همان ابتدا گفته بود كه مكرون عصر دوشنبه یک فنجان قهوه میهمان فیروز است. فیروز مانند بسیاری از دیگر مردم لبنان روابط صمیمانه‌ای با حلقه‌های هنری فرانسه دارد و هم‌زمان با جنگ داخلی لبنان در سال ۱۹۷۹ کنسرت بزرگی در پاریس برگزار کرد و آوازی با نام «پاریس، ای شکوفه آزادی» خواند.اما این دیدار از فشار مكرون بر مقامات لبنانی نخواهد كاست و او مصمم به تشكیل كابینه‌ای است كه فرانسه بر آن نفوذ داشته باشد. دو مقام بلندپایه لبنانی در گفت‌وگو با الجزیره تأکید كردند که نامزد‌شدن مصطفی ادیب پس از تماس‌های مکرون در ۲۴ ساعت گذشته برای تحت فشار قرار‌دادن رهبران لبنان و توافق بر سر یک گزینه انجام شده است. الاسمر می‌گوید كه مصطفی ادیب شخصیتی حساسیت‌زا یا تنش‌آفرین نیست و شباهت زیادی به شخصیت حسان دیاب دارد؛ اما سوابقش گویای آن نیست که بتواند بحران‌های سیاسی و اقتصادی این کشور را بعد از انفجار بیروت اداره کند و به‌همین‌دلیل تشکیل کابینه حتما برای او سخت خواهد بود.
مصطفی ادیب كیست؟
ادیب كه دانش‌آموخته حقوق و علوم سیاسی است، از 18 جولای سال 2013 میلادی تاكنون سفیر لبنان در آلمان بوده است و پیش‌از‌این در دانشگاه‌های مختلف در فرانسه و لبنان حقوق، روابط بین‌الملل و جغرافیای سیاسی تدریس می‌كرده است. او از سال 2000 تا 2004 میلادی مشاور نجیب میقاتی، نخست‌وزیر سابق لبنان، بوده و پس از آن در وزار‌تخانه كار و حمل‌ونقل فعالیت كرده است.بسیاری بر این باورند كه بین ادیب و حسان دیاب شباهت‌های بی‌شماری وجود دارد. هر دوِ آنان چهره دانشگاهی هستند كه بین لبنانی‌ها شناخته‌شده نیستند. همچنین هر دوِ آنها با نجیب میقاتی در ارتباط بودند و در وزارتخانه‌های مختلف حضور داشتند. «سامی عطاالله»، رئیس مركز مطالعات سیاست لبنان، می‌گوید: «معرفی ادیب تلاش دیگری برای زیباسازی نظام با چهره‌ای جدید است؛ فردی كه افراد بسیار كمی او را می‌شناسند و نمی‌دانند او قرار است چه چیزی را تغییر دهد»؛ اما ادیب در نخستین سخنان خود گفت امیدوار است دولت جدید در سریع‌ترین زمان ممکن تشکیل شود و مصمم است وزرای دولت جدید از افراد متخصص و شایسته باشند.
به باور بسیاری از تحلیلگران، اگر ادیب موفق به تشكیل كابینه نشود، آن‌گاه از ادامه کار منصرف می‌شود و همه چیز به نقطه آغاز بازمی‌گردد و دعوای سعد حریری و «جبران باسیل»، رهبر جریان آزاد ملی لبنان، از نو آغاز می‌شود؛ زیرا این دو یا آرای آنها در یک جا جمع نمی‌شود. عده‌ای دیگر نیز بر این باورند، حالا که فرانسه و جامعه بین‌الملل کمک‌های مالی به لبنان را منوط به تغییرات جدی، اصلاح قوانین و مبارزه با فساد مالی در این کشور کرده‌اند، پس مصطفی ادیب مجبور است وزرای وزارتخانه‌های کلیدی مثل اقتصاد و انرژی را با مشورت یا موافقت فرانسوی‌ها انتخاب کند.
اما بزرگ‌ترین مشكل پیش‌روی ادیب به گفته ناظران، نداشتن برنامه‌ریزی برای چگونگی مقابله با چالش‌های لبنان است كه سال‌هاست هیچ راه‌حلی برای آن یافت نمی‌شود. بیروت اكنون با چهار چالش اساسی روبه‌روست؛ بازسازی ویرانه‌های انفجار، تكمیل تحقیقات جنایی انفجار، اجرای اصلاحات اقتصادی و بازسازی مالی و از همه مهم‌تر اصلاح سیستم سیاسی لبنان كه ریشه اصلی همه بحران‌هاست. طبق نظام تقسیم قدرت که از سال ۱۹۴۳ در لبنان اعتبار دارد، اقتدار سیاسی باید بین سنی‌ها، شیعیان و مسیحیان توزیع شود.
به غیر از موانع سیاسی، لبنان از چند ماه قبل وارد بدترین بحران اقتصادی تاریخ خود نیز شده است. بیش از ۴۵ درصد مردم این کشور طبق آمار رسمی زیر خط فقر زندگی می‌کنند. نرخ بی‌کاری در این کشور ۳۵ درصد است و منحنی تورم روندی صعودی طی می‌کند. لیر لبنان نیز ۷۰ درصد ارزش خود در برابر دلار را از دست داده است. مؤسسه اعتبارسنجی «استاندارد و پورز» لبنان را بدهکارترین کشور دنیا خوانده است. قروض لبنان بیش از ۸۰ میلیارد دلار اعلام شده که معادل ۱۷۰ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور است. در‌این‌میان دولت لبنان بر سر یک بسته نجات اقتصادی و دریافت وام، سرگرم مذاکره با صندوق بین‌المللی پول بود كه به دلیل اجرا‌نشدن اصلاحات سیاسی پیش از انفجار بیروت پرونده آن بسته شد؛ اما اكنون ازسرگیری این مذاكرات و رسیدن به توافق اصولی نیز یكی از اصلی‌ترین چالش‌هایی است كه ادیب پس از تشكیل كابینه باید راه‌حلی جادویی برای آن بیابد.
اما رئیس مركز مطالعات سیاست لبنان تأكید می‌كند شك دارم كه اتفاقی بیفتد؛ چرا‌كه بارها شاهد بودیم دولتی با حمایت گروه‌ها و احزاب مختلف تشكیل شده و نمونه بارز آن دولت دیاب بود؛ دولتی كه از پشتوانه گسترده‌تر نمایندگان سنی بهره می‌برد؛ اما هیچ تغییری برای بهبود اوضاع معیشتی لبنانی‌ها روی نداد.