تشخیص و درمان بیش فعالی کودکان و نوجوانان را از کجا و با مشاهده کدام علائم آغاز کنیم؟

بیش فعالی کودکان و نوجوانان یک اختلال با منشا ژنتیکی است که تحت تاثیر عوامل محیطی مانند استرس های دوران بارداری، رژیم غذایی و... بروز پیدا می کند.

تغییرات بیوشیمیایی و الکتروشیمیایی که به دنبال بیش فعالی در مغز حادث می شود، طیفی از علائم را ایجاد می کند که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.

چه زمانی برای تشخیص بیش فعالی اقدام کنیم؟

علائم اولیه بیش فعالی

در صورتیکه علائم فوق را در رفتار کودک مشاهده کردید، می بایست از یک تیم تخصصی حوزه سلامت و روان کودک و نوجوان به منظور تشخیص نهایی و قطعی بیش فعالی کمک بگیرید.

علائم اولیه ADHD شامل نقص توجه ، پرتحرکی و رفتار تکانشی است. علائم ADHD قبل از 12 سالگی شروع می شود و در برخی از کودکان از 3 سالگی قابل توجه است. علائم ADHD می تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد و ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد.

ADHD در مردان بیشتر از زنان رخ می دهد و رفتارها می تواند در پسران و دختران متفاوت باشد. شیوع ADHD  در پسران و ADD(نقص توجه) در دختران بیشتر است.

سه نوع ADHD وجود دارد:

• عمدتاً بی توجه است.
• عمدتا بیش فعال / تکانشی.
• ترکیبی از علائم بی توجهی و علائم بیش فعال / تکانشی را بروز می دهد.

 بی توجهی

کودکی که الگوی بی توجهی نشان می دهد اغلب ممکن است:

• توجه دقیق به جزئیات نداشته باشد یا در انجام کارهای مدرسه اشتباه کند.
• در تمرکز روی کارها یا بازی مشکل دارد.
• به نظر می رسد که گوش نمی دهد، حتی زمانی که مستقیماً با او صحبت می شود.
• در پیروی از دستورالعمل ها مشکل دارند و در تکمیل تکالیف مدرسه یا کارهای خانه شکست می خورند.
• در سازماندهی کارها و فعالیت ها مشکل دارند.
• از کارهایی که نیاز به تلاش ذهنی متمرکز دارند، مانند تکالیف، اجتناب می کند یا آن ها را دوست ندارد
• اغلب وسایلش را گم می کند
• به راحتی دچار حواس پرتی می شود

بیش فعالی و تکانشگری

کودکی که الگویی از علائم بیش فعالی و تکانشی را نشان می دهد اغلب ممکن است:

• دست یا پاهایش را تکان می دهد  یا مدام ضربه می زند، یا روی صندلی تکان می خورد.
• در نشستن در کلاس درس یا در موقعیت های دیگر مشکل دارند.
• دائم در حرکت است.
• در موقعیت هایی که مناسب نیست می دود یا بالا می رود.
• در بازی کردن یا انجام یک فعالیت بی سر و صدا مشکل دارد.
• زیاد حرف بزند.
• پاسخ‌ها را تکرار می کند و حرف سؤال‌کننده را قطع می کند.
• انتظار کشیدن برای آن ها دشوار است.
• مکالمات، بازی ها یا فعالیت های دیگران را قطع می کند.

علل بیش فعالی

علت دقیق اختلال کم توجهی بیش فعالی (ADHD) به طور کامل شناخته نشده است، اگرچه تصور می شود ترکیبی از عوامل بروز آن را موجب می شوند.

ژنتیک

ADHD معمولاً در خانواده‌هایی ایجاد می‌شود که والدین نیز علائم مشابهی را بروز داده اند.

تحقیقات نشان می‌دهد که والدین و خواهران و برادران افراد مبتلا به ADHD بیشتر احتمال دارد که خودشان به ADHD مبتلا شوند.

با این حال، انتقال ژن های ADHD احتمالا پیچیده است و تصور نمی شود که به یک خطای ژنتیکی مرتبط باشد.

عملکرد و ساختار مغز

تحقیقات تعدادی از تفاوت های احتمالی را در مغز افراد مبتلا به ADHD با افراد بدون این بیماری شناسایی کرده است، اگرچه اهمیت دقیق آنها مشخص نیست.

به عنوان مثال، مطالعات مربوط به اسکن مغز نشان داده است که مناطق خاصی از مغز ممکن است در افراد مبتلا به ADHD کوچکتر باشد، در حالی که مناطق دیگر ممکن است بزرگتر باشند.

مطالعات دیگر نشان داده اند که افراد مبتلا به ADHD ممکن است عدم تعادل در سطح انتقال دهنده های عصبی در مغز داشته باشند یا اینکه این مواد شیمیایی ممکن است به درستی کار نکنند.

گروه های در معرض خطر

اعتقاد بر این است که افراد خاصی نیز بیشتر در معرض خطر ADHD هستند، از جمله افراد:

کسانی که نارس (قبل از هفته 37 بارداری) یا با وزن کم متولد شده اند.

افراد مبتلا به صرع

آسیب مغزی در رحم و به دنبال آسیب شدید سر در اواخر دوران جنینی اتفاق افتاده است.

ADHD چگونه درمان می شود؟

درمان ADHD در کودکان معمولاً شامل موارد زیر است:

دارو. این کار توانایی مغز را برای توجه، کاهش سرعت و استفاده بیشتر از خودکنترلی فعال می کند.

رفتار درمانی. درمانگران می توانند به بچه ها کمک کنند تا مهارت های اجتماعی، عاطفی و برنامه ریزی را توسعه دهند که با ADHD عقب مانده است.

مربیگری والدین. از طریق مربیگری، والدین بهترین راه‌ها را برای پاسخ به مشکلات رفتاری که بخشی از ADHD هستند، یاد می‌گیرند.

درمان مناسب به بهبود ADHD کمک می کند. والدین و معلمان می توانند به بچه های کوچکتر آموزش دهند که در مدیریت توجه، رفتار و احساسات خود بهتر عمل کنند. با بزرگتر شدن، کودکان باید یاد بگیرند که توجه و کنترل خود را بهبود بخشند.

وقتی ADHD درمان نشود، موفقیت برای بچه‌ها دشوار است. این ممکن است منجر به عزت نفس پایین، افسردگی، رفتار مخالف، شکست مدرسه، رفتار ریسک پذیر یا درگیری خانوادگی شود.

بیش فعالی نیز مانند اکثر اختلالات حوزه ذهن و روان تحت تاثیر دو عامل محیط و ژنتیک بروز پیدا می کند.

طبیعتا دستکاری و اصلاح ژنی در حال حاضر برای ما ممکن نیست با تغییر شرایط محیطی و القای ساختارهای اصلاح کننده در چهارچوب پروتکل های درمانی می توان به کاهش علائم بیش فعالی و پیشگیری از عوارض  بعدی آن در آینده کمک کرد.