زن در چه شرایطی میتواند طلاق بگیرد؟
در نظام حقوقی ایران، حق طلاق بهطور پیشفرض با مرد است، اما زن نیز تحت شرایط خاص میتواند درخواست طلاق دهد. مهمترین راههای قانونی برای طلاق از سوی زن شامل اثبات عسر و حرج، اثبات یکی از شروط ۱۲گانه عقدنامه (مانند اعتیاد، ترک زندگی، محکومیت شوهر و...) یا داشتن حق طلاق رسمی (وکالت در طلاق) است. در مواردی نیز اگر زن کراهت شدید نسبت به شوهر داشته باشد و مهریهاش را ببخشد، ممکن است دادگاه با طلاق موافقت کند، البته مشروط به تشخیص قاضی. فرآیند طلاق از سوی زن معمولاً شامل مراحل دادگاه بدوی، تجدیدنظر و در نهایت دیوان عالی کشور است و نیاز به دلایل محکمهپسند و صبر حقوقی دارد.
در نظام حقوقی ایران، طلاق از جمله حقوقی است که بهطور پیشفرض در اختیار مرد قرار گرفته است. به همین دلیل، بسیاری از زنان در هنگام مواجهه با مشکلات جدی در زندگی مشترک، با چالشی اساسی روبرو میشوند، آیا زن هم می تواند درخواست طلاق دهد؟ این سؤال ساده، پاسخهای پیچیدهای در دل قانون و رویه دادگاهها دارد اما تحت شرایطی امکان پذیر است.
آیا زن میتواند بدون دلیل از شوهر خود طلاق بگیرد؟
در حالی که مرد میتواند بدون ارائه دلیل، با رعایت تشریفات قانونی و پرداخت حقوق مالی زن، او را طلاق دهد، زن برای جدایی از همسر خود ملزم به ارائه دلایل قانونی و قانعکننده است.اگر شوهر رضایت به طلاق نداشته باشد، زن تنها در موارد خاصی میتواند تقاضای طلاق دهد که در ادامه بررسی خواهیم نمود.
1. اثبات عسر و حرج
مهمترین و رایجترین مبنای حقوقی طلاق از سوی زن، عسر و حرج است. اگر زن بتواند در دادگاه ثابت کند که ادامه زندگی برای او مشقتبار و غیرقابل تحمل است، برای اثبات این موضوع زن نیاز به دلایل محکمه پسند برای طلاق دارد و در نهایت دادگاه میتواند مرد را مجبور به طلاق کند.
2. داشتن وکالت در طلاق (حق طلاق رسمی)
اگر مرد در زمان عقد یا پس از آن به زن وکالت در طلاق داده باشد، زن میتواند بدون نیاز به اثبات هیچگونه دلیلی به دادگاه مراجعه و طلاق بگیرد. این وکالتنامه باید رسمی، محضری و به درستی تنظیم شده باشد.
3. اثبات یکی از شروط دوازدهگانه عقدنامه
در سند ازدواج ۱۲ شرط از پیش تعیینشده وجود دارد که اگر مرد آنها را در هنگام عقد امضا کرده باشد و بعداً یکی از آن شروط محقق شود، زن میتواند به دادگاه مراجعه و تقاضای طلاق کند. از جمله میتوان به ترک زندگی، عدم پرداخت نفقه، اعتیاد و غیره اشاره کرد.
اثبات یکی از شروط دوازدهگانه عقدنامه
در عقدنامه رسمی ازدواج، ۱۲ شرط تحت عنوان «شروط ضمن عقد» آمده که اگر مرد آنها را امضا کرده باشد و بعدها یکی از آن شرایط در زندگی مشترک رخ دهد، زن حق درخواست طلاق خواهد داشت. استفاده از این شروط یکی از راه های درخواست طلاق از سوی زن است. برخی از این شروط عبارتند از:
- عدم پرداخت نفقه حداقل به مدت ۶ ماه متوالی
- اعتیاد مرد به مواد مخدر یا مشروبات الکلی که به زندگی مشترک لطمه بزند
- محکومیت کیفری قطعی مرد به بیش از ۵ سال حبس
- ابتلا به بیماری صعبالعلاج یا روانی (جنون)
- ترک زندگی مشترک به مدت طولانی بدون عذر موجه
- ازدواج مجدد مرد بدون اجازه همسر اول
- ناباروری مرد پس از گذشت ۵ سال از ازدواج
- شغل ناپسند یا مغایر با حیثیت خانوادگی
- سوءرفتار شدید یا خشونتهای جسمی و روانی
عسر و حرج چیست و چه مصادیقی دارد؟
عسر و حرج در لغت به معنی سختی، مشقت و رنج شدید است؛ اما در حقوق خانواده، به شرایطی گفته میشود که ادامه زندگی زناشویی برای زن بهقدری طاقتفرسا و غیرقابل تحمل شود که نتوان از او انتظار داشت این وضعیت را تحمل کند.
اگر زن بتواند عسر و حرج را در دادگاه اثبات کند، دادگاه میتواند شوهر را به طلاق مجبور کند؛ حتی اگر مرد مخالف باشد. دادگاهها برای تشخیص عسر و حرج به رفتارهای مستمر یا شرایط خاص در زندگی توجه میکنند. برخی از این مصادیق عبارتاند از:
- اعتیاد شوهر
- نپرداختن نفقه به مدت حداقل ۶ ماه
- ابتلای مرد به بیماری صعبالعلاج یا مقاربتی و یا پنهان کردن بیماری پیش از ازدواج
- خشونت، توهین و ضرب و جرح
- ترک زندگی بدون عذر موجه
- خیانت یا رابطه نامشروع
- نداشتن رابطه زناشویی یا رابطه جنسی نامتعارف
طلاق گرفتن زن با وجود کراهت شدید از شوهر
اما اگر این کراهت بهگونهای باشد که زن حاضر به بخشش کامل مهریه باشد، قاضی ممکن است برای حفظ سلامت روانی زن، طلاق را بپذیرد. اما نکته مهم اینجاست که این موضوع در اختیار کامل قاضی است و زن باید ادعای خود را اثبات کند یا شواهدی از وضعیت بحرانی زندگی ارائه دهد. صرف اعلام اینکه "از شوهرم بدم میآید"، برای طلاق کافی نیست.
آیا زن تنها با بخشیدن مهریه می تواند طلاق بگیرد؟
بله، اما تحت شرایطی. زن در صورت داشتن کراهت شدید نسبت به شوهر میتواند با بخشیدن تمام یا بخشی از مهریهاش، درخواست طلاق بدهد. اما این نوع طلاق نیازمند موافقت شوهر است و صرف بخشش مهریه منجر به صدور حکم طلاق نمیشود، مگر اینکه قاضی ادامه زندگی را واقعاً غیرممکن تشخیص دهد.
مراحل حقوقی طلاق از سوی زن چگونه است؟
برخلاف تصور عموم، طلاق از طرف زن فرآیندی ساده و کوتاه نیست. این نوع طلاق نیازمند ارائه دلیل قانونی، طی مراحل رسمی و اغلب پیگیریهای چندماهه در دستگاه قضایی است. زن برای جدایی، ابتدا باید دادخواست تنظیم کند و بعد از آن مسیر سه مرحلهای رسیدگی را طی کند. در ادامه، مراحل طلاق از سوی زن به زبان ساده را شرح میدهیم:
1. ثبت دادخواست طلاق در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
زن باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست طلاق خود را تنظیم و ثبت کند. در این دادخواست باید مشخص شود که تقاضای طلاق بر چه اساسی است.
2. ارجاع به دادگاه خانواده
پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه خانواده محل سکونت زن یا محل اقامت شوهر ارجاع میشود. قاضی در این مرحله ممکن است زن و شوهر را برای مشاوره یا داوری به شورای حل اختلاف یا مراکز مشاوره خانواده معرفی کند.
3. بررسی دلایل و دفاعیات طرفین در دادگاه بدوی
دادگاه، مستندات زن برای طلاق را بررسی میکند. اگر زن بتواند دلایل خود را اثبات کند، دادگاه رأی به طلاق صادر میکند. این حکم هنوز قطعی نیست و ممکن است توسط مرد یا زن مورد اعتراض قرار گیرد.
4. تجدید نظرخواهی
اگر طرفین به رأی صادره اعتراض داشته باشند، پرونده به دادگاه تجدید نظر استان فرستاده میشود. در این مرحله معمولاً بدون جلسه حضوری و با بررسی لوایح طرفین، رأی تأیید یا نقض میشود.
5. فرجامخواهی در دیوان عالی کشور
در صورت اعتراض مجدد به رأی تجدید نظر، پرونده به دیوان عالی کشور میرود. این مرحله آخرین فرصت برای بررسی شکایت طرف ناراضی از حکم طلاق است. اگر دیوان رأی را تأیید کند، طلاق قطعی میشود.
آخرین اخبار بازار را از طریق این لینک پیگیری کنید.
