چراغ سبز دولت به کسب‌وکارهای اینستاگرامی
روبیکا ۷۰ میلیون کاربر دارد اما دنبال‌کننده آن زیر ۵۰۰ هزار نفر است؟
دو سال پیش و قبل از فیلترینگ اینستاگرام، آیین‌نامه اجرایی دریافت مالیات از اینفلوئنسرها تصویب شد؛ براساس قانون بودجه سال 1400، درآمد حاصل از تبلیغات اینفلوئنسرهای دارای بیش از 500 هزار فالوور در رسانه‌های کاربرمحور مشمول مالیات می‌شود.
دو سال پیش و قبل از فیلترینگ اینستاگرام، آیین‌نامه اجرایی دریافت مالیات از اینفلوئنسرها تصویب شد؛ براساس قانون بودجه سال ۱۴۰۰، درآمد حاصل از تبلیغات اینفلوئنسرهای دارای بیش از ۵۰۰ هزار فالوور در رسانه‌های کاربرمحور مشمول مالیات می‌شود.
از آن روز تا به امروز، بنابر گفته مهدی موحدی بک‌نظر، سخنگوی سازمان امور مالیاتی، ۵۵۱ کاربر و فعال مجازی دارای بیش از ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده شناسایی شدند که مشمول مالیات بر درآمد شده‌اند. برای ۱۲۳ اینفلوئنسر که درآمد قابل‌توجهی داشتند، درآمد تشخیصی صادر شده است. تراکنش‌ها و حساب‌های این افراد شناسایی شدند و تقریباً مجموع تراکنش‌های واریزی برای این ۱۲۳ اینفلوئنسر در سال ۱۴۰۰ بیش از ۲.۳ هزار میلیارد تومان بوده است.
اعمال قانون بر عمل غیرقانونی
در ساعات پایانی ۳۰ شهریور ماه ۱۴۰۱ دسترسی به پلتفرم اینستاگرام با IP ایران غیرممکن شد؛ فیلترینگ اینستاگرام در حالی اتفاق افتاد که در ظهر آن روز وزیر ارتباطات هر گونه کاهش دسترسی به اینترنت و محدودیت در میزان دسترسی را تکذیب کرده بود.
تا قبل از ادامه پیدا کردن از دسترس خارج شدن اینستاگرام برای IP ایران، گمانه‌زنی‌ها حاکی از کاهش پهنای باند اینترنت بین‌الملل بود؛ امروز اما در حالی که بیش از ۱۰ ماه از این اتفاق فیلترینگ اینستاگرام به امری بدیهی بدل شده‌است.
این روزها دسترسی به اینستاگرام تنها با فیلترشکن ممکن است؛ استفاده از فیلترشکن مصداق ماده یک قانون جرایم رایانه‌ای است. ماده یک چنین بیان می‌دارد:«هرکس به طور غیرمجاز به داده ها یا سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی که به وسیله تدابیر امنیتی حفاظت شده است دسترسی یابد، به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا بیست میلیون (۲۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال و یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
براین اساس فردی که با استفاده از فیلترشکن به فعالیت در اینستاگرام می‌پردازد، جرم مرتکب شده‌است و اخذ مالیات از درآمد اینفلوئنسرها، مصداق اخذ مالیات از درآمد حاصل از عملی غیرقانونی است.
برای خسارت آمار رسمی نیست، برای مالیات است
اینستاگرام همواره از روزی که معرفی و عرضه شد و حتی تا به امروز که نزدیک به یک سال از فیلترینگ آن می‌گذرد، از اپلیکیشن‌های محبوب ایرانیان بوده‌است؛ اپلیکیشنی که در سال‌ها اخیر کسب و کارهای زیادی را توسعه داد و در اشتغال‌زایی و کسب درآمد تعداد زیادی از کاربران ایرانی خود نقش بسزایی ایفا کرد.
هم‌اکنون حدود یک سال از فیلترینگ اینستاگرام می‌گذرد، به راحتی می‌توان گفت این امر آسیب‌های جبران‌ناپذیری به این‌گونه کسب و کارها وارد کرده است؛ هرچند منابع مختلف سعی کرده‌اند میزانی کمی برای ضرر کسب و کارهای اینترنتی ارائه کنند اما تاکنون اعداد و ارقام دقیقی از میزان این خسارات وارد شده به تجارت‌های اینستاگرامی از سوی منابع رسمی منتشر نشده‌است.
تنها امین کلاهدوزان، رئیس مرکز توسعه‌ی تجارت الکترونیکی، در هفته‌های بعد از فیلترینگ اعلام کرد گردش مالی روزانه‌ی اینستاگرام به صورت میانگین بین ۶۰ تا ۶۵ میلیارد تومان برآورد شده‌است که این رقم معادل چیزی در حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان در سال است، اما در خصوص خسارت وارد شده به کسب و کارها همواره خارجی بودن پلتفرم بهانه‌ای بر سر راه تخمین دقیق بوده‌است.
با این حال در بحث اخذ مالیات آن‌طور که موحدی اعلام کرده‌است، تلاش‌های صورت گرفته منجر به تخمین دقیق درآمد اینفلوئنسرها شده‌است.
سخنگوی سازمان امور مالیاتی در این خصوص گفت:«برخی از این افراد در فضای مجازی شناسه هویتی تعریف‌شده‌ای نداشتند با اسامی مستعار و متفاوت از شناسه هویتی و مشخصات سجلی خودشان در رسانه‌های کاربرمحور فعالیت می‌کردند. طبیعتاً برای شناسایی هویت این افراد و میزان درآمد آن‌ها، لازم به شناسایی هویت اصلی این افراد بود؛ بنابراین شرکت‌های واسطی که تبلیغاتی برای این افراد جذب می‌کردند، باید شناسایی می‌شدند تا به هویت اصلی و شماره حساب بانکی این افراد دسترسی پیدا کنیم. ما توانستیم از طریق شرکت‌های واسط تبلیغاتی این افراد را شناسایی کنیم.»
۷۰ میلیون کاربر اما دنبال‌کننده زیر ۵۰۰ هزار نفر
در سال‌های اخیر و با فیلتر شدن بیشتر پیام‌رسان‌های خارجی، راه برای پیام رسان‌های داخلی هموارتر شده‌است؛ تقریبا ۷ ماه پیش بود که در جریان برگزاری جلسه حمایت از کسب‌وکارهای دیجیتال در سازمان فناوری اطلاعات، ادعاهای عجیبی از سوی مدیران پیام‌رسان‌های داخلی مطرح شد.
نماینده روبیکا در جلسه حمایت از کسب‌وکارهای دیجیتال در سازمان فناوری اطلاعات مدعی شد که این پلتفرم ۷۰ میلیون کاربر دارد. نماینده ایتا هم مدعی شد بازدید از کانال‌های عمومی در ایتا به بیش از «یک میلیارد بازدید» می‌رسد.
در این میان اما سخنگوی سازمان امور مالیاتی در پاسخ به این سؤال که آیا فعالان در پلتفرم‌های داخلی هم مشمول مالیات خواهند شد، گفت: «تعداد دنبال‌کننده‌ها در این پلتفرم به ۵۰۰ هزار نفر نمی‌رسد و افرادی که درآمد آن‌ها شناسایی شده است، در پلتفرم‌های خارجی مانند اینستاگرام فعالیت داشتند.»
در آخر باید گفت که اخذ مالیات از اینفلوئنسرهای اینستاگرامی نیاز به شفاف‌سازی بیشتری دارد و در حال حاضر کاربران ایرانی با اجرای این طرح دچار سردرگمی شده‌اند که آیا اعمال قانون در فضای اینستاگرام چراغ سبز دولت به این پلتفرم خارجی خواهد بود یا خیر؟
