سعودی‌ها اهرم فشار نفتی علیه احیای برجام را فعال کردند
سنگ‌اندازی عربستان
عربستان در بازار نفت رودرروی آمریکا و اروپا قرار گرفت. با شروع فصول سرد سال، اروپا و آمریکا به‌سختی تلاش کرده‌اند تا بحران انرژی را مهار کنند و قیمت‌های نفت و گاز را کاهش دهند؛ اما درست در همین شرایط اعضای اوپکپلاس توافق کرده‌اند تولید نفت را دو درصد کاهش دهند
شرق: عربستان در بازار نفت رودرروی آمریکا و اروپا قرار گرفت. با شروع فصول سرد سال، اروپا و آمریکا به‌سختی تلاش کرده‌اند تا بحران انرژی را مهار کنند و قیمت‌های نفت و گاز را کاهش دهند؛ اما درست در همین شرایط اعضای اوپکپلاس توافق کرده‌اند تولید نفت را دو درصد کاهش دهند؛ تصمیمی که موجب شده قیمت نفت خام برنت بلافاصله سه دلار افزایش را تجربه کند و به
۹۳ دلار برسد. این تصمیم خشم آمریکا را برانگیخته است. تحلیلگران بازار انرژی عقیده دارند مهره اصلی این تصمیمات عربستان است و قدرت‌نمایی این کشور عربی در بازار انرژی به این دلیل است که بر آمریکا فشار آورد و مانع احیای برجام شود.
تداوم تنش‌ها در بازار انرژی جهان
جنگ انرژی در بازار جهان هم‌زمان با لشکرکشی روسیه به اوکراین آغاز شد؛ درست از زمانی که روسیه تهدید کرد شیرفلکه گاز اروپا را می‌بندد و اروپا و آمریکا در مقابل نفت و گاز روسیه را تحریم کردند و آمریکا برای کاهش قیمت انرژی ذخایر استراتژیک نفت خود را وارد بازار کرد. در ادامه روسیه غالب نفت خود را با بهای نازل‌تر از نرخ جهانی به کشورهای آسیایی مانند چین و هند فروخت و البته مدعی شد با وجود افزایش قیمت انرژی در جهان از این معاملات متضرر نشده و توانسته به درآمدهای سابق خود از بازار انرژی دست پیدا کند. هرچند به نظر می‌رسید روسیه هم در این زمینه اغراق کرده و برای انتقال نفت خود به بازارهای آسیایی با کمبود نفتکش و مسافت طولانی‌تر به‌علاوه هزینه‌های بیشتر دورزدن تحریم مواجه شده است و علاوه‌بر‌این، بخش زیادی از گاز این کشور روی دستش مانده است. گاز مازادی که بین ۷۵ تا ۹۵ میلیارد مترمکعب تخمین زده شد. در این میان اروپا هم از زمستان سخت خود خبر داد و قیمت‌ها در بازار انرژی صعودی خیره‌کننده داشت. قیمت‌هایی که با تدابیر فوری و موقت آمریکا و اروپا در آستانه فصل سرد ریزش پیدا کرد و بهای نفت را به قیمت‌های پیش از شیوع کرونا رساند و هر بشکه نفت تا کانال ۸۰ دلار ریزش قیمت داشت. بهای گاز هم با تأمین ذخایر سوخت مورد نیاز اروپا، روی‌آوردن کشورهای اروپایی به سوخت‌های فسیلی و کاهش تقاضا به دنبال رکود اقتصادی جهان کاهش داشته و به کمتر از اواخر پاییز سال گذشته رسید. با‌این‌حال بلوک شرق هم برای افزایش قیمت انرژی از پا ننشست. حمله دوباره موشکی به میدان گازی اقلیم کردستان عراق در ماه آگوست امسال در حالی رخ داد که کردستان عراق با همکاری ترکیه و امارات به دنبال تأمین گاز مورد نیاز اروپا از این میدان بود.
بنا بر گزارش یورو‌نیوز، مجموعه‌ای از حملات راکتی به یک میدان گازی در شمال عراق، موجب شد پیمانکاران آمریکایی که مشغول توسعه پروژه‌های آن بودند، مجبور به ترک این میدان گازی شوند. تحریم گاز روسیه این امید را در بین مسئولان اقلیم کردستان عراق به وجود آورده بود که بتوانند ولو به‌طور محدود بخشی از بازار گاز روسیه را از آن خود کنند و درآمدهای گازی خود را در این بحران اقتصادی جهانی افزایش دهند.
پروژه توسعه میدان گازی «خور مور» در ماه ژوئن پس از سه حمله موشکی به حالت تعلیق درآمد. این میدان گازی از سوی کنسرسیوم پرل اداره میشود و شرکت انرژی «دانا‌گاز» ابوظبی و سهامدار اصلی آن شرکت کرسنت پترولیوم امارات متحده عربی است. منابع دولت اقلیم کردستان می‌گویند کارکنان شرکت اکستران ماه گذشته به سر کار بازگشتند؛ اما برخورد دو راکت به میادین گازی شرکت در ۲۵ جولای مسئولان را مجبور کرد دوباره کار را متوقف کنند. این در حالی است که تاریخ مجددی هم برای بازگشایی فعالیت این شرکت تگزاسی در نظر گرفته نشده است. «خور مور» یکی از بزرگ‌ترین میادین گازی در عراق است.
این مسائل موجب شد که اروپا و آمریکا برای تأمین انرژی مورد نیاز خود دست به دامن کشورهای عربی حوزه خلیج فارس شوند و جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا و هیئت‌های عالی‌رتبه آمریکایی راهی عربستان و قطر شوند. هرچند قطر و امارات برای تأمین گاز مایع مورد نیاز اروپا اعلام آمادگی کردند، اما این کشورها به مشتریان آسیایی و قرارداد با آنها نیز اشاره کرده و گفتند که در کوتاه‌مدت کار زیادی از آنها برنمی‌آید. در مقابل عربستان هم برای تأمین نفت اروپا اعلام آمادگی کرد، اما به نظر می‌رسد حاضر نیست ادامه این همکاری بدون قید و شرط باشد و در ازای آن از آمریکا و اروپا امتیازاتی می‌طلبد.
قدرت‌نمایی عربستان در بازار نفت
حالا عربستان درست در آستانه فصل سرد برای آمریکا و اروپا دبه درآورده و قدرت‌نمایی این کشور در بازار انرژی این روزها خشم آمریکا را به دنبال داشته است. اعضای گروه «اوپکپلاس» روی کاهش دو‌درصدی تولید نفت توافق کرده‌اند و به این ترتیب روزانه دو میلیون بشکه نفت کمتر روانه بازار میشود. سیاستی که در وهله نخست قیمت نفت را در بازارهای جهانی افزایش خواهد داد و به نظر آمریکا در این اوضاع بحرانی جهان به نفع پوتین و ماشین جنگ کرملین تمام خواهد شد. قیمت نفت که تنها سه ماه پیش و در بحبوحه جنگ اوکراین به مرز بشکه‌ای ۱۲۰ دلار رسیده بود، در‌حال‌حاضر و در پرتو نگرانی‌ها از رکود جهانی و همچنین بالارفتن نرخ بهره در آمریکا و تقویت دلار، به مرز ۹۰ دلار کاهش داشته است. عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر نفت عربستان، با اشاره به منفعل‌بودن بانک‌های مرکزی در سراسر جهان و اقدامات تأخیری آنها در مقابله با تورم فزاینده، گفته است که لازم بود اوپکپلاس در این زمینه نقش فعالی ایفا کند.
هرچند مشخص نیست کاهش دو‌درصدی عرضه برای دنیایی که روزانه حدود صد میلیون بشکه نفت مصرف می‌کند، در طولانی‌مدت تا چه اندازه بر قیمت نفت و گاز آن‌هم در آستانه زمستان تأثیر داشته باشد، اما بلافاصله بعد از اعلام این تصمیم، قیمت نفت خام برنت حدودا بشکه‌ای سه دلار افزایش یافت و به ۹۳ دلار رسید. اوپکپلاس به مجموعه ۱۳ کشور عضو اوپک و ۱۱ تولیدکننده نفت دیگر دنیا و در رأس آن روسیه گفته میشود که از اواخر سال ۲۰۱۶ با هم همکاری می‌کنند و گفته میشود عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده اوپک و رهبر دوفاکتوی این سازمان، نقش مهمی در به ثمر نشستن این تصمیم اوپکپلاس داشته است. با وجود این، عربستان سعودی با رد هرگونه تبانی با روسیه برای افزایش تصنعی قیمت‌ها، می‌گوید کاهش عرضه دو میلیون بشکه نفت در روز که معادل دو درصد عرضه جهانی است، برای پاسخ به افزایش نرخ بهره در غرب و همچنین مهار اقتصاد ضعیف جهانی ضروری است. مقامات آمریکایی پیش‌تر گفته بودند یکی از دلایل پایین نگه‌داشتن قیمت نفت، محروم‌کردن مسکو از درآمدهای نفتی است. جو بایدن نیز پیش‌تر با وجود انتقادهای گسترده حقوق‌بشری و در رأس آن پرونده قتل جمال خاشقجی، با سفر به عربستان سعودی از این کشور نفت‌خیز به‌عنوان متحد درازمدت ایالات متحده یاد کرده بود تا بتواند قیمت نفت را پایین نگه دارد، اما سفر بایدن به عربستان منجر به عقد توافقات و همکاری‌های دوجانبه با عربستان در حوزه انرژی نشد و ریاض اقدامات مسکو در اوکراین را محکوم نکرد.
انتقاد آمریکا از عربستان
در این میان جان کربی، سخنگوی کاخ سفید، در واکنش به تصمیم اوپکپلاس برای کاهش تولیدات نفت، گفت آمریکا باید وابستگی خود را به این سازمان و تولیدکنندگان خارجی نفت کمتر کند. رویترز در همین زمینه گزارش داده است که اوپکپلاس از بیشترین کاهش تولیدات نفت این سازمان پس از همه‌گیری کووید۱۹ در سال ۲۰۲۰ خبر داد و جان کربی، سخنگوی کاخ سفید، در واکنش به این تصمیم گفت آمریکا باید وابستگی خود را به این سازمان کمتر کند. کربی همچنین گفته است کاهش تولیدات به آن معناست که اوپکپلاس پس از افزایش تولیدات خود در طول تابستان، با کاهش تولید قصد دارد آمار تولیدات خود را تنظیم کند. او افزود: اوپکپلاس همواره به جهان اعلام کرده که عملا سه‌و‌نیم میلیون بشکه نفت بیشتر از میزان واقعی تولید دارد؛ بنابراین این اعلام کاهش تولیدات در واقع اقدامی است تا با میزان واقعی تولیدشان، همگام‌تر شوند. برخی تحلیلگران گفته‌اند افزایش قیمت نفت همگام با کاهش چشمگیر تولید این محصول می‌تواند در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا، خشم جو بایدن، رئیس‌جمهوری این کشور را برانگیزد.
پیش‌بینی بانک جی‌پی مورگان‌چِیس نشان می‌دهد واشنگتن اقدامات متقابلی از‌جمله آزادسازی بیشتر ذخایر نفت را در دستور کار قرار خواهد داد.
اهرم فشار عربستان برای جلوگیری از احیای برجام
اما در بازار انرژی، ایران بارها اعلام کرده است در صورت احیای برجام قدرت حل‌وفصل بحران انرژی اروپا را دارد. هرچند ایران به‌عنوان متحد استراتژیک روسیه به نظر می‌رسد و تحلیلگران بازار انرژی معتقد هستند ایران به دلیل نبود سرمایه‌گذاری خارجی در میادین نفت و گاز خود نمی‌تواند راه‌حل کوتاه‌مدت بازار انرژی جهان باشد، اما در این میان عربستان هم کوتاه نیامده و بنا بر گفته تحلیلگران بازار انرژی، اهرم فشار خود بر بازار نفت را فعال کرده تا مانع احیای برجام شود. چندی پیش نیویورک‌تایمز نوشت عربستان اعلام کرده در صورت احیای برجام اجازه کاهش قیمت نفت را نخواهد داد و با کاهش تولید نفت خود مانع از کاهش قیمت نفت میشود. همچنین بسیاری از متخصصان بازار عقیده دارند اظهارات وزیر انرژی عربستان درباره کاهش احتمالی تولید اوپک درواقع هشداری است برای آمریکا درباره پیامدهای بازگرداندن نفت ایران به بازارهای جهانی. به گزارش فایننشال‌تایمز، هرچند عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر انرژی عربستان، هیچ نامی از ایران یعنی رقیب منطقه‌ای خود نبرده، در عوض بر بی‌ثباتی بازار تمرکز کرده است. بسیاری عقیده دارند مداخله ناگهانی ریاض برای بالا‌بردن قیمت نفت تا صد دلار در هر بشکه درواقع هشداری است برای آمریکا درباره پیامدهای بازگرداندن نفت ایران به بازارهای جهانی. طبق گفته حلیمه کرافت، یکی از متخصصان اوپک در مؤسسه آر‌بی‌اس، «در اوایل سال جاری میلادی عربستان و سایر بازیگران منطقه تقریبا مطمئن بودند قرارداد اتمی برجام به این زودی‌ها به نتیجه نمی‌رسد، اما بعد از پیشرفت مذاکرات این کشورها تمرکز خود را بر بازار نفت و مخاطرات امنیتی این قرارداد گذاشته‌اند». هرچند حالا وضعیت احیای مذاکرات برجام تیره و تار به نظر می‌رسد، اما شواهد حاکی از آن است که آمریکا برای احیای برجام بیشتر از همیشه تحت فشار قرار گرفته است.
