استراتژی توسعه گردشگری دریا و ساحل‌محور
فرضعلی سالاری، کنشگر برنامه‌ریزی و توسعه منطقهای: در عصر حاضر توسعه گردشگری در همه سطوح آن، چه در سطح ملی، منطقهای و بین‌المللی مورد توجه دولتها قرار گرفته و صنعت گردشگری به عرصه‌‌ای رقابتی بین کشورها مبدل شده است. صنعت گردشگری یکی از پدیده‌های مهم و به‌عنوان یکی از منابع مهم اقتصادی و عاملی مؤثر در توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع انسانی محسوب میشود و از مهم‌ترین عوامل عمران ناحیه‌‌ای و فعالیتی متعادل‌کننده است.
فرضعلی سالاری، کنشگر برنامه‌ریزی و توسعه منطقهای: در عصر حاضر توسعه گردشگری در همه سطوح آن، چه در سطح ملی، منطقهای و بین‌المللی مورد توجه دولتها قرار گرفته و صنعت گردشگری به عرصه‌‌ای رقابتی بین کشورها مبدل شده است. صنعت گردشگری یکی از پدیده‌های مهم و به‌عنوان یکی از منابع مهم اقتصادی و عاملی مؤثر در توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع انسانی محسوب میشود و از مهم‌ترین عوامل عمران ناحیه‌‌ای و فعالیتی متعادل‌کننده است. گردشگری پدیده‌ای اجتماعی است که موجب توسعه اقتصادی در سطح منطقهای شده و توزیع عادلانه درآمد و همچنین افزایش سطح اشتغال را به دنبال دارد. گردشگری یکی از بزرگ‌ترین و مطبوع‌ترین صنایع پویا محسوب میشود. توسعه گردشگری نقشی مهم و اساسی را در فعالیت‌های اجتماعی و فیزیکی دارد.
گردشگری نقش مهمی در توسعه پایدار بسیاری از کشورها ایفا کرده است و در کشورهای در حال توسعه، توسعه گردشگری به‌عنوان یک استراتژی مهم برای افزایش رشد اقتصادی، فقرزدایی، ایجاد شغل و بهبود رفاه استفاده میشود. امروزه اهمیت صنعت گردشگری باعث شده است که دامنه وسیعی از برنامههای راهبردی و اجرائی در سطح کشورها و مناطق دارای جاذبه‌‌های گردشگری، برای توسعه این صنعت به اجرا درآید. گردشگری و اقتصاد مقاومتی نخستین دلیل توسعه صنعت گردشگری به دلیل بهره‌برداری از منافع اقتصادی آن است؛ گردشگری شامل بسیاری از فعالیت‌های تجاری مانند خدمات مسافرتی، اقامتی، پذیرایی، حمل‌ونقل و سرگرمی است که همه اینها نقشی حیاتی در اقتصاد دارند، زیرا می‌توانند درآمدی پایدار ایجاد کنند. با توجه به مفهوم اقتصاد مقاومتی و برای رفع مسائل و مشکلات اقتصادی کشور و بر‌اساس سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نیازمند به جایگزین‌هایی برای اقتصاد تک‌محصولی (نفت) هستیم. با توجه به وضعیت موجود گردشگری در کشور می‌توان بیان کرد که گردشگری در کشور با توجه به ظرفیت بالا، به توسعه مناسب دست نیافته است.
توسعه گردشگری فرایندی است که با کیفیت زندگی میزبانان، تأمین تقاضای بازدیدکنندگان و به همان نسبت با حفاظت منابع محیط طبیعی و انسانی در ارتباط است. رویکرد کارآفرینی به‌عنوان ابزاری استراتژیک در قالب فعالیت‌های ثمر‌بخش مانند گردشگری که خود عامل تغییر در بخش‌های مختلف اقتصادی است، میتواند نقش همان پدافند غیرعامل اقتصادی را بازی کند که در آن هدف نه‌تنها تأمین امنیت در حوزه اقتصادی است، بلکه فراتر از آن، بخش‌های دیگر اجتماعی-فرهنگی، سیاست و حتی زیست‌محیطی را نیز دستخوش تغییر و تحول قرار می‌دهد.
افزایش گردشگر بین‌المللی یک روش توسعه اقتصادی است و گردشگری، کلید توسعه‌‌ی اقتصادی در قلمرو ملی و بین‌المللی است. کسب ارز خارجی، افزایش تولید ناخالص ملی، ایجاد فرصت‌های شغلی بسیار و کمک به سرعت گردش پول، از عواید اقتصادی این صنعت است. کشورهای دارای اقتصاد تک‌محصولی و وابسته که تنها یک منبع درآمدی در اختیار دارند، لازم است صنعت گردشگری را به‌عنوان عامل بسیار مهمی برای تنوع درآمد تعریف کنند که با اتکا به صنعت توریسم و تجهیز زیرساختهای آن ضمن جذب گردشگر در حوزه تجارت در صنعت توریسم نیز کارآمد است. مهم‌ترین عوامل مؤثر بر صنعت گردشگری شامل رسانه، حمل‌ونقل، مدیریت محیطی و مسئله امنیت، آموزش، ارتباطات و قوانین مرتبط با آن است.
نظام پدافند اقتصادی به‌عنوان بخش مهمی از نظام جامع پدافند غیرعامل کشور مأموریت دارد تا از طریق فرهنگ‌سازی، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، هماهنگی، هدایت، راهبری، نظارت و ایجاد زمینه‌های مدیریت یکپارچه، هوشمند و کارآمد به توانایی تشخیص و آشکارسازی تهدیدها، بحران‌ها و مخاطرات اقتصادی، کاهش آسیب‌پذیری‌های تهدیدزای داخلی، تداوم کارکردهای اساسی اقتصاد در شرایط بحران، تأمین پایدار نیازهای اساسی مردم و در نهایت مصون‌سازی کشور در برابر تهدیدهای اقتصادی دشمن دست یابد. برای کشوری مانند ایران که وابسته به درآمدهای نفتی است و این موضوع به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین نقاط ضعف اقتصاد آن محسوب میشود، توسعه گردشگری باعث خارج‌شدن کشور از نظام اقتصادی تک‌محصولی‌شده است. امروزه تحریم‌ها به‌عنوان بخشی از سیاست بین‌المللی حاکم بین کشورهای جهان مطرح است که به وسیله آن کشورهای تحریم‌کننده برای مجبور‌کردن دولت کشورهای هدف، از آن به‌عنوان ابزاری غیرنظامی استفاده می کنند. توجه به نقاط آسیب‌پذیر تحریم‌های اقتصادی، اتخاذ تدابیری برای مقابله با آنها و روش‌های برون‌رفت از فشار تحریم‌ها به‌ویژه در سال‌های اخیر، بیش‌از‌پیش اهمیت یافته است.
صنعت گردشگری به‌عنوان یک صنعت مادر از یک سو، نقش مهمی در اشتغال‌‌زایی و توسعه اقتصادی دارد و از سوی دیگر، رونق و توسعه آن نقش درخورتوجهی در مقابله با تحریم‌ها، تاب‌آوری در برابر اثرات منفی آن و افزایش امنیت و پدافند غیرعامل دارد. رایج‌‌ترین تحریم بین‌المللی، تحریم اقتصادی است که در کنار تحریم سیاسی، فرهنگی و ارتباطی به کار گرفته میشود. ازجمله پیامدهای تحریم‌ها را می‌توان آسیب‌زدن به صنعت گردشگری برشمرد. یکی از مواردی که باعث آسیب به این صنعت میشود، نا‌امنی و ایجاد تصویر منفی از کشور است. پدافند غیرعامل نوعی دفاع غیرنظامی، به معنای کاهش آسیب‌‌پذیری در هنگام بحران، بدون استفاده از اقدامات نظامی و صرفا با بهره‌‌گیری از فعالیت‌های غیرنظامی، فنی و مدیریتی است. توجه به صنعت گردشگری برای کشوری مانند ایران از چند نقطه‌نظر حائز اهمیت است: ایران ازجمله کشورهایی است که با اقتصاد تک‌محصولی به درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام اتکای شدیدی داشته و دارد. این شرایط باعث شده تا با تغییر قیمت نفت جهانی دیگر متغیرهای کلان اقتصادی نیز دچار نوسانات شدیدی بشود اما برای رهایی از وابستگی و تنوع‌بخشی به اقتصاد ملی، گردشگری میتواند یک فعالیت اقتصادی جایگزین و پرسود باشد. باتوجه به جوان‌بودن جمعیت کشور ما و نرخ بالای بی‌کاری (به‌ویژه قشر تحصیل‌کرده) اقتصاد ایران به‌شدت نیازمند ایجاد فرصت‌های جدید شغلی است که صنعت گردشگری این امکان را به‌خوبی فراهم می‌کند. با اقتصاد دریا پایه با رویکرد تجارت و گردشگری اقتصاد آبی و ساحلی با فعال‌شدن کریدورهای دریایی و با ایجاد تغییرات ساختاری و اداری-سیاسی مانند ساخت شهرهای جدید و تشکیل تقسیمات سیاسی جدید در جنوب ایران می‌توان دستاوردهای حاصل از ظرفیت‌های تجاری، گردشگری و طبیعی سواحل جنوبی برای حرکت‌های توسعه را برنامه‌ریزی و فعال‌سازی تولیدی کرد.
دولتها با تدوین سیاست‌ها و برنامههای جامع گردشگری می‌توانند به توسعه صنعت گردشگری کمک کنند. این سیاست‌ها شامل اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت، استراتژی‌های توسعه زیرساخت‌ها، حفاظت از محیط زیست و فرهنگ محلی و همچنین تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی است. «سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها» یکی دیگر از نقش‌هایی است که دولتها در توسعه و رونق گردشگری کشورشان ایفا می‌کنند. سرمایه‌گذاری در زیرساختهای گردشگری یا به عبارتی بهتر توسعه زیرساخت‌ها، تسهیلات و امکانات گردشگری ازجمله هتل‌ها، فرودگاه‌ها، راه‌آهن، جاده‌ها و امکانات عمومی مانند آب، برق، گاز، مخابرات و... از سوی دولتها بسیار مهم است.
این سرمایه‌گذاری‌ها نه‌تنها به جذب گردشگران و رضایت‌مندی آنها کمک می‌کند، بلکه کیفیت زندگی محلی را نیز بهبود می‌بخشد، بنابراین باید تمهیدات لازم از سوی دولت برای شناسایی مناطق مستعد گردشگری دریایی-ساحلی و تخصیص بودجه مناسب ملی و استانی برای توسعه زیرساخت‌ها و تسهیلات رفاهی در آنها اندیشیده شود. رابطه بین گردشگری و توسعه اقتصادی به این گونه است که درآمدهای گردشگری باعث افزایش درآمدهای دولت، درآمد خانوارها و افزایش فرصت‌های شغلی میشود. یکی از مهم‌ترین تأثیرات توسعه گردشگری بر اقتصاد، ایجاد اشتغال است. این صنعت به طور مستقیم و غیرمستقیم فرصت‌های شغلی زیادی را فراهم می‌کند. مشاغل مرتبط با هتل‌داری، رستوران‌داری، حمل‌ونقل و خدمات مسافرتی و گردشگری ازجمله مشاغل مستقیم هستند، درحالی‌که مشاغل تولیدی و خدماتی مرتبط با تأمین نیازهای گردشگران نیز به‌عنوان مشاغل غیرمستقیم محسوب می‌شوند. صنعت گردشگری به‌عنوان محرک رشد اقتصادی نقش اساسی دارد و هدف آنها بهبود اقتصاد محلی، ایجاد فرصت‌های شغلی، ترویج توسعه مهارت‌های صنعتی، افزایش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و حفظ منابع فرهنگی و طبیعی محلی است. کسب‌وکارهای وابسته به صنعت گردشگری مانند صنعت مبلمان، سیستم‌های تصویری و امنیتی، فرش و موکت، لوازم بهداشتی و مصرفی، سیستم‌های هوشمند هتلی، زیرساختهای الکترونیکی و کامپیوتری، تخت، تشک، پرده و... ازجمله مشاغلی هستند که در مقاصد گردشگری که حجم بالایی از سرمایه‌گذاری گردشگری و هتل‌داری را به خود اختصاص داده‌اند، وابسته به این صنعت هستند و به این جهت بخشی از ایجاد و حفظ اشتغال در آنها به رونق و توسعه گردشگری در مقصد مرتبط است.
گردشگری به‌عنوان یک ابزار دیپلماسی فرهنگی میتواند تهدید را به فرصت تبدیل کند، به طوری که در سایه آن می‌توان در مقابل سیاست ظالمانه حاکم بر روابط بین‌الملل تسلیم نشد و همچنین از اتکا به اقتصاد بسته و تک‌بعدی رهایی یافت. با توجه به اینکه گردشگری یک سازوکار مردمی است، با بخش‌هایی از اصول پدافند غیرعامل که سپردن امور به مردم و استفاده از منابع بخش خصوصی برای توسعه کشور و رونق کسب‌وکار است، بیشترین همخوانی را دارد. توسعه گردشگری، موجب رونق اقتصادی و کاهش فقر میشود همچنین تأثیر بسزایی در افزایش درآمد و کاهش بی‌کاری و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی مردم و افزایش رفاه اجتماعی دارد.
آخرین اخبار اقتصادی را از طریق این لینک پیگیری کنید.
