تورم بازار کتاب سه رقمی شد
قیمت کتاب طی دو سال با افزایش ۱۷۰ درصدی مواجه شده و فشار اقتصادی، خرید کتاب را برای خانواده‌ها دشوارتر کرده است. کاهش تعداد کتاب‌های کودک و نوجوان در سبد خانوار نیز بحران جدی فرهنگی ایجاد کرده که بر آینده آموزشی تأثیر خواهد گذاشت.
به گزارش گروه رسانه ای شرق؛ «عجب بلاییه قیمت‌هایی که با چسب روی کتاب‌ها می‌آید! چاره‌های هم نیست! چی گرون نشد؟!» پیرمرد کتاب را ورق می‌زند و روی زمین می‌گذاردش. حال و روز همه کتاب‌فروشی‌های انقلاب تا کریم‌خان همین است، کتاب‌هایی که ورق می‌خورند ولی روی بارکدخوان فروشگاه را نمی‌بینند.
میانگین قیمت کتاب در فروردین 1403 به ۱۸۱ هزار تومان می‌رسید، همین میانگین قیمت در سال 1402، ۸۱ هزار تومان ثبت شد؛ این یعنی افزایش ۱۱۰ درصدی قیمت کتاب از سال ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۳. حالا و در فروردین 1404، میانگین قیمت کتاب، 212 هزار تومان ثبت می‌شود. این یعنی کتاب در نسبت با سال 1403، 22 درصد گران شده و در مقایسه با دوسال قبل این عدد به حدود 170 درصد می‌رسد! حالا ارشاد چه برنامه‌ای برای کنترل قیمت‌ها دارد؟ چه توقعی دارید! ارشاد حتی در مسئله تأمین کاغذ کتب درسی مدارس هم مانده چه برسد به مدیریت قیمت کتاب در کف بازار.
17 کتاب از سبد خانوار کم شده
اگر بخواهیم قیمت کتاب در 10 سال اخیر را مورد بررسی قرار دهیم، باید به آمار 15 اردیبهشت‌ماه 1393 تا 15 اردیبهشت ماه 1394 اشاره کنیم. میانگین قیمت کتاب در این سال 9 هزار و دویست تومان است و قیمت هر صفحه کتاب 46 ریال. با توجه به پایه حقوق ششصد و هشت هزار تومانی در سال 1393، می‌شد با پایه حقوق حدود 66 کتاب خرید. این در حالی است که در سال 1404 پایه حقوق مصوب 10 میلیون و 300 هزار تومان است و با توجه به این رقم و با فرض اینکه قیمت کتاب در سال 1404 رشد نکند و همین رقم 212 هزار تومان بماند، حدود 49 کتاب می‌شود خرید. این یعنی حدود 17 کتاب سبد خانوار ایرانی کوچک‌تر شده و مجموعه این اتفاقات نشان می‌دهد، علی‌رغم تخصیص یارانه کتاب و ادعا‌های وزرای ارشاد در 10 سال اخیر، یکی یکی کتاب‌ها از سبد خانوار ایرانی کم می‌شود و ایده‌هایی هم مانند فرهنگ کارت (تخصیص مبلغی برای ارتقای سبد فرهنگی خانوار) عملاً در حد و اندازه شوخی باقی مانده است.
از طرفی استدلال دولت این است که با تخصیص یارانه در روز‌های نمایشگاه سعی شده این خلأ در سبد فرهنگی خانوار پر شود. برای آنکه ببینیم این استدلال چقدر صحت دارد، باید سبد کتابی خانوار در امسال را با رقم سال 1394 مقایسه کنیم. در سال 1394 با بن کتاب 40 هزار تومان آن سال می‌شد 4 کتاب خرید (این رقم با توجه به مجموع بن و رقم پرداختی دانشجویان و طلاب به حدود 9 کتاب می‌رسید) این در حالی است که در سال 1404 با توجه به 500 هزارتومان بن تخصیص یافته تنها می‌شود 2 کتاب خرید (این رقم با توجه به مجموع بن و رقم پرداختی دانشجویان و طلاب به 5 کتاب می‌رسد) این یعنی در 10 سال اخیر 4 کتاب از سبد دارندگان بن‌های کتاب کم شده و عملاً بن کتاب هم نمی‌تواند پاسخگوی نیاز‌های دانشجویان باشد. از طرفی رقم میانگین ثبت شده در خانه کتاب ایران، مربوط به تمامی کتاب‌های یک سال است، این در حالی است که کتاب‌های دانشگاهی در چند سال اخیر به طرز سرسام‌آوری رشد قیمت داشته‌اند و وضعیت در آن قسمت به مراتب بدتر است.
نسل آلفا هر روز گران‌تر می‌خواند
اگر گرانی‌های عجیب و غریب در کمک درسی‌ها و رمان‌ها را کنار بگذاریم، به یک افزایش قیمتی می‌رسیم که از نظر راهبردی به کشور ضربه زده است، آن هم گرانی کتاب‌های کودک و نوجوان است. در بازه سال‌های 93 تا 94 میانگین قیمت هر جلد کتاب کودک و نوجوان 4600 تومان است و این رقم در سال 1404 به 110 هزار تومان می‌رسد. این یعنی کتاب کودک در این 10 سال 24 برابر افزایش قیمت داشته. حالا نسبت این قیمت‌ها با سبد خانوار چگونه است؟
چیزی شبیه به یک بحران! با پایه حقوق سال 1394 می‌شد حدود 132 کتاب کودک و نوجوان خرید، این در حالی است که با پایه حقوق سال 1404، این رقم با کاهشی 38 کتابه مواجه شده است و این یعنی مهلک‌ترین ضربه را در این سال‌ها کتاب‌های کودک و نوجوان دیده‌اند. کتاب‌هایی که حذفشان از سبد خانوار اصلاً شوخی‌بردار نیست و ضربه چنین وضعیتی را هم مهم‌ترین بنیان جامعه می‌خورد و هم سایر ارگان‌ها و نهاد‌ها مانند آموزش و پرورش می‌بینند. البته آمار‌های خانه کتاب تفکیکی میان کتاب کودک و نوجوان قائل نشده‌اند، اگر بخواهیم میان این دو تفکیکی قائل شویم با وضعیت فاجعه کتاب‌های نوجوان مواجه می‌شویم.
به عنوان مثال یکی از تولیدکنندگان کتاب نوجوان که اتفاقاً دستی هم در انتشار کتاب‌های کمک درسی دارد، یک کتاب 330 صفحه‌ای را با 310 هزار تومان منتشر می‌کند، این در حالی است که رمان «بابا گوریو» از نشر مرکز با حدود 340 صفحه، 270 هزار تومان به فروش می‌رسد. این یعنی یک تفاوت 40 هزار تومانی. تفاوتی که طبیعتاً خانواده‌ها را از خرید کتاب دور می‌کند و خرید کتاب بدل به یک تجربه لوکس می‌شود. تجربه‌ای که طبیعتاً در میان طبقه متوسط و ضعیف جامعه بدل به امری دست‌نیافتنی می‌شود. این رقم 310 هزار تومانی البته تنها یک مثال است که در کتاب‌هایی که حائز تصویرگری است به مراتب بالا و بالاتر می‌رود و اوضاع عجیب و غریب می‌شود.
