بنادر دریای خزر در خطر نابودی هستند

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

پسروی های آب دریای خزر سبب شده است بسیاری از بنادر شمالی آن بخشی از ظرفیت های تجارت دریایی خود را از دست بدهند و با توجه به شدت و عمق پسروی بزرگترین دریاچه جهان در آینده ای نه چندان دور بنادر فعال در این محدوده جغرافیایی به راحتی قادر به تجارت دریایی نخواهند بود.

هر چند این چالش برای بنادر شمالی ایران هم آسیب زا است اما با توجه به این که قسمت عمیق دریای خزر در محدوده جنوبی آن یعنی در حوزه آبریز ایران قرار دارد این مشکلات برای بنادر کشور ما به اندازه کشورهای شمالی نگران کننده نیست.

در شرایط فعلی کشورهای خزرنشین سعی می کنند با به کار گیری روش های مختلف با این بحران مقابله و تجارت دریایی خود را فعال نگه دارند اما بنا به نظر کارشناسان در سال های پیش رو این مشکل جدی تر و آزار دهنده خواهد شد.

تغییر اقلیم که با افزایش دما و کاهش بارندگی‌ها همراه است هم در سال‌های گذشته حال خزر را ناخوش‌تر کرده است. بر اساس آمارها، اکنون برآوردها حاکی از میانگین بارش سالانه ۲۲۰میلی‌متر و تبخیر سالانه حدود یک‌هزار میلی‌متر از سطح دریای خزر است. طبق پیش بینی ها به‌طور میانگین، بارش سواحل جنوبی خزر تا انتهای قرن حاضر تا ۲۸درصد کاهش خواهد یافت و تعداد روزهای داغ در اغلب ایستگاه‌های مورد مطالعه سواحل جنوبی خزر در ۳ فصل زمستان، پاییز و بهار افزایش می‌یابد.مطالعات و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که بر اساس روند مؤلفه‌های اقلیمی تحت تأثیر تغییر اقلیم حاکم بر منطقه، تا سال ۲۱۰۰میلادی، کاهش قابل‌توجه تراز آب خزر رقم می‌خورد که بر اثر این کاهش تراز، حدود ۲۳تا ۳۴درصد از وسعت دریای خزر کاسته خواهد شد و این موضوع در صورت تحقق بر سواحل جنوب شرقی خزر تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای خواهد گذاشت.

نوسان‌ آمارهای مربوط به دریای خزر که طی ۲دهه گذشته با نگاهی ویژه مورد توجه کارشناسان قرار گرفت، نشان می‌دهد که سرعت کاهش تراز آب دریای خزر و کوچک‌تر شدن این پهنه آبی بیشتر شده است. نتیجه پژوهش‌ها و مطالعات انجام شده درباره وضع  دریای خزر طی سال‌های گذشته تا حدودی نگران‌کننده توصیف شده است، چون نوسان و تراز آب خزر از ۲دهه قبل تاکنون کاهشی بوده، اما طی چند سال گذشته این روند کاهشی با سرعت بیشتری مشاهده شده است.

البته روند پیشروی آب دریای خزر چند دهه‌ گذشته هم ثبت شد ولی از سال ۱۳۷۵تاکنون با روند کاهشی آب خزر مواجهیم. سرعت کاهش تراز آب دریای خزر در این بازه زمانی   یکنواخت نبوده است.

کاهش سالانه سطح آب به ۲۳ سانتیمتر

از سال ۱۳۷۵تا ۱۳۸۵آمارهای مربوط به کاهش تراز آب دریای خزر نگران‌کننده نبود. اما از سال ۱۳۸۶تا ۱۳۹۹به طور میانگین نزدیک به ۱۰سانتیمتر در هر سال سطح آب دریای خزر افت پیدا کرد و از سال ۱۴۰۰تا کنون به طور متوسط در هر سال حدود ۲۳سانتیمتر کاهش سطح آب را شاهد بوده ایم که تشدید این روند کاهشی پدیده‌های جدیدی را برای خزر رقم می‌زند.

بر اساس تحقیقات و جمع بندی های اعلام شده از سوی مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر پایین‌ترین تراز سطح آب دریای خزر طی ۵۰۰سال اخیر در سال ۱۳۵۶ثبت شد، و نمودارها نشان می‌دهد که سطح آب دریای خزر در حال نزدیک شدن به عدد ثبت شده در سال ۱۳۵۶است و پیش‌بینی می‌شود امسال سطح آب خزر از رکورد پایین‌ترین عدد ثبت شده در ۵۰۰سال اخیر هم عبور کند.

همه این داده ها و شواهد علمی نشان از آن دارد که بنادر فعال خزر در آینده ای نزدیک با چالش های بزرگی مواجه خواهد شد تا جایی که تجارت دریایی در بزرگترین دریاچه جهان را با اما و اگر های فراوانی روبرو می کند.

شدت گرما و افزایش تبخیر آب خزر

رئیس مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر پیش تر اظهار داشت: نوسان آب دریای خزر به عنوان یک محیط آبی بسته، تابع عوامل اقلیمی متنوعی از جمله ورودی‌ها و خروجی‌ها است  که عامل اصلی کاهش تراز آب خزر، افزایش دما و متعاقباً افزایش تبخیر از سطح دریا است که روند فزآینده آن با ورودی رودخانه‌ها قابل جبران نیست.

دکتر سیده معصومه بنی‌هاشمی افزود: در شرایطی به این رکورد کاهش سطح آب دریای خزر نزدیک شده‌ایم که اکنون نقش خزر برای جوامع اطراف به دلیل گسترش زیرساخت‌ها و فعالیت‌های اقتصادی مرتبط بسیار پررنگ‌تر است. تراکم فعالیت در ساحل این دریا و حجم زیرساخت‌ها بسیار بیشتر از گذشته شده و طبیعی است که کاهش افت تراز آب چالش‌های زیادی را برای همسایگان خزر ایجاد کند.

وی تاکید کرد: مطالعات متعددی انجام شده است تا پیامدهای پسروی خزر و کاهش افت تراز آب این دریا بررسی شود. در برخی مطالعات بر اساس سناریوهای اقلیمی، پیامدهای ادامه این کاهش تراز آب در دریای خزر تا سال ۲۰۵۰و تا پایان قرن ۲۱و تا سال ۲۰۵۰پیش‌بینی شده است. مطالعاتی را در سطح جهانی هم داریم که پیش‌بینی‌هایی را در سطوح مختلف برای آینده خزر ارائه کردند.

بنی هاشمی افزود: خزر را می‌توانیم از نظر شکل هندسی به سه بخش خزر جنوبی، میانی و شمالی تقسیم کنیم که هر کدام از این مناطق به میزان عمق‌شان از کاهش تراز آب تاثیر می‌پذیرند. نخستین موضوع مورد توجه نسبت به پیامدهای این افت تراز آب، همین کاهش محدوده آبی و همچنین خشک شدن بخش‌های زیادی از ظرفیت‌های آبی متصل به دریا مثل تالاب‌ها و خلیج‌هاست.

وی تاکید کرد: یکی از مناطق بسیار مهم در سواحل کشور ما که زنگ خطر کاهش آب خزر در آن به صدا در آمده، منطقه حفاظت شده میانکاله شامل زبانه میانکاله، خلیج گرگان و عرصه‌های تالابی است که بخش زیادی از آن در مازندران قرار دارد و به دلیل کاهش آب دریا خشک شده است. استمرار این وضع  علاوه بر این‌که یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره ما را تهدید می‌کند، می‌تواند به ایجاد کانون‌های گرد و غبار در منطقه بینجامد و بر کشاورزی، کیفیت سکونت و اقتصاد وابسته به دریا اثر منفی بگذارد.

به گفته بنی‌هاشمی، مطالعات انجام شده میزان کاهش مساحت دریای خزر در بخش‌های شمالی، میانی و جنوبی را هم  برآورد کرده‌ است که بیشترین اثرگذاری در خزر شمالی رقم خواهد خورد.