من رها هستم، عروس 11ساله ايلام

شهرزاد همتي: در تعطيلات اخير، ماجراي دختر کوچکي که جمعيت امام علي (ع) نام رها را براي او انتخاب کرده، سرخط خبرها بود. حالا که کميسيون حقوقي قضائي مجلس شوراي اسلامي، با افزايش حداقل سن ازدواج به 13 سال مخالفت کرده، در هر گوشه از کشور فعالان مدني سعي مي‌کنند کمي از فجايعي را که در ظاهر به نام ازدواج کودکان و در باطن با خريد و فروش کودکان اتفاق مي‌افتد، به گوش مردم برسانند. داستان رها هم يکي از اين اتفاقات است. رها، کودک 11ساله ايلامي که به عقد مردي 50ساله درآمده بود، پس از پيگيري‌هاي دادستاني ‌به بهزيستي منتقل شد. در 48 ساعت گذشته، برخي منابع خبري محلي از ازدواج کودک ۱۱ساله‌اي با مردي ۵۰ساله در يکي از روستا‌هاي شهرستان ايلام خبر دادند. به گفته آنها اين ازدواج به علت بدهي خانواده کودک به مرد ۵۰ساله که گويا حدود ۱۵ ميليون تومان بوده انجام شده است. البته رئيس سازمان بهزيستي ايلام در بيان جزئيات اين ازدواج گفت: در گزارش تيم بازرسي مشخص شده کودک ۱۱ساله به نام رها متولد سال ۱۳۸۵ بوده است. رها هر روز صبح با گريه سراغ پدر و مادرش را مي‌گرفته و شب‌ها با زور و اجبار ميهمان اتاق همسرش مي‌شده، اما شش ماه آزگار کسي سراغ او را نگرفته بود. رها هنوز بالغ نشده بود زهرا کهرام، دبير سمينار ازدواج کودکان جمعيت امام علي(ع) در گفت‌وگو با «شرق»، درباره شناسايي رها گفت: ما در حال اجراي طرح مادرانه در ايلام شناسايي زنان آسيب‌ديده بوديم. همراه مددکاران جمعيت امام علي پزشک و روان‌شناس بود که وضعيت زنان اين روستا را از نظر بهداشتي و رواني مورد سنجش قرار دهند. قرار شد پزشک و روان‌شناس در يکي از خانه‌ها مستقر شوند و زنان براي ويزيت به آنجا مراجعه کنند. خانه مذکور همان خانه‌اي بود که رها در آن زندگي مي‌کرد. رها متولد سال 85 است و حالا شش ماه مي‌شود که در ازاي 15 ميليون تومان با مردي حدودا 50ساله ازدواج کرده است. رها که هنوز از نظر فيزيکي بالغ نشده است، عادت ماهانه در او اتفاق نيفتاده، در ماه‌هاي ابتدايي اين ازدواج هرشب وادار به برقراري رابطه جنسي مي‌شده و به گفته هووي رها، اين رابطه با درد و ناراحتي شديد روحي اين کودک همراه بوده است. کهرام در ادامه افزود: اين مرد داراي هفت فرزند و همسر ديگري نيز هست و با وجود اين با رها ازدواج مي‌کند. خانواده رها اعتياد شديد دارند و به همين دليل رضايت مي‌دهند که رها را در قبال 15 ميليون تومان به عقد اين مرد دربياورند. رها جز خود، خواهر و برادر ديگري هم دارد که خواهرش نيز در سنين کودکي ازدواج کرده و به گفته او برادرش نيز دچار اعتياد است. کهرام با اشاره به اينکه همسر ديگر اين مرد به‌شدت از اين ازدواج ناراحت است و براي وضعيت رها نگران بوده، مي‌افزايد: رها بارها گريه کرده که من را به خانه خودم برگردانيد. او با التماس به مددکاران ما مي‌گويد که من را به خانه برگردانيد. مددکاران ما هم فکر نمي‌کردند که بشود براي اين کودک کاري کرد و مي‌گفتند اين دختر از بين رفته و کاش ما با انتشار اين خبر، بتوانيم جلوي فجايع ديگر را بگيريم. خوشبختانه توانستيم با يک نامه به بهزيستي و انتشار اين خبر در رسانه جمعيت امام علي کار را پيش ببريم. از آن جايي که تمام کشور تعطيل بود، بهزيستي نمي‌توانست مسئله را مورد بررسي قرار دهد، همکاران ما با تلفن شخصي رئيس بهزيستي استان ايلام تماس مي‌گيرند و ايشان هم گفتند با پخش اين خبر در رسانه‌ها دادستان به موضوع اين کودک ورود کرده و دستور پيگيري را صادر کرده است. از طرفي طيبه سياوشي، نماينده مجلس هم پيگير اين داستان از طريق سازمان بهزيستي کل کشور است و خوشبختانه روز يکشنبه که تعطيل نبود، اداره بهزيستي ايلام به خانواده رها سر زدند و توانستند روز يکشنبه او را از خانواده بگيرند و ما اميدواريم هرچه‌زودتر طلاق اين دختر گرفته شود. حالا پدر و همسر رها نيز تحت تعقيب قضائي قرار گرفته‌اند. داستان جالب اينجاست که اجازه ثبت ازدواج رها در استان ايلام داده نشده است و براي همين رها و همسرش در ايلام صيغه مي‌کنند و اين ازدواج را در شهريار استان تهران به ثبت مي‌رسانند.اين فعال مدني با اشاره به اينکه آخرين آمار رسمي ازدواج کودکان متعلق به سال 95 است، گفت: در ايلام مورد ديگري داشتيم که خانواده‌اي قصد داشتند دختر 13ساله‌شان را به عقد مردي بزرگسال دربياورند و دختر به عاقد مي‌گويد که نمي‌خواهد ازدواج کند و عاقد عقد را به هم مي‌زند. اين اتفاق با واکنش شديد خانواده دختر مواجه مي‌شود و خانواده دختربچه او را وادار مي‌کنند که تن به ازدواج بدهد و دختر در مقابل، اقدام به خودسوزي مي‌کند و از دنيا مي‌رود. اما با اين شرايط نمي‌توان گفت که ايلام جزء استان‌هايي است که بالاترين آمار ازدواج کودکان را دارد. بيشترين آمار ازدواج کودکان متعلق به استان‌هاي آذربايجان شرقي، زنجان و خراسان است. اما آخرين آمار دقيق متعلق به سال 95 است. حسن نوروزي سخنگوي کميسيون حقوقي قضائي آمار سال 97 ازدواج کودکان را در نشستي ارائه کرد. مطابق آمار 95 بالاي 10 هزار مورد ازدواج دختران زير 14 سال داريم که با مرداني با اختلاف بالاي 15 سال سن ازدواج کرده‌اند. اين در حالي است که ما آماري داريم که مي‌گويد حتي دختران زيادي در حاشيه استان‌هاي مختلف با مرداني 50 سال بزرگ‌تر از خودشان ازدواج کرده‌اند. در سال 95 آمار شش دختر زير 14 سال را داريم که با مرداني که 60 سال از آنها بزرگ‌تر هستند، ازدواج کرده‌اند. شما وقتي داستان يک نفر مثل رها را مي‌شنويد، تکان مي‌خوريد، ‌اما متأسفانه مانند رها تعداد بي‌شماري وجود دارند.کهرام در پايان خاطرنشان کرد: بخش عمده اين ازدواج‌ها ثبت‌نشده هستند و سؤال من اين است كه چطور يک عاقد حاضر مي‌شود ازدواج يک کودک را با مردي که فاصله سني او با کودک حدود 60 سال است، ثبت کند؟ ما حتي مواردي داريم که کودکان با اختلاف سني 10 سال از همسرانشان به مددکاران ما مي‌گويند که احساس مي‌کنند شب‌ها در خانه به آنها تجاوز مي‌شود. اين فقط بحث اختلاف سني است. اما اينکه بچه‌ها حتي بدون اختلاف سني در کودکي بدون هيچ‌گونه اطلاعات و پشتوانه‌اي ازدواج مي‌کنند هم جاي بحث فراواني دارد، به نظر ما فرهنگ‌سازي نبايد قطع شود و انتظار مي‌رود که فکري به حال اين وضعيت شود». فردا دير است همچنين طيبه سياوشي، نماينده مجلس که پيگير وضعيت رها بود، به «شرق» گفت: من در ابتدا اين را بگويم که درباره رها با خبرنگار تابناک استان ايلام صحبت کردم و براي خود اين خبرنگار هم ماجراي رها غيرقابل باور بود و او مي‌گفت اين مورد به‌قدري روي فضاي منطقه تأثيرگذار بوده که در هر کوچه و برزن صحبت ازدواج اين کودک 11 ساله با مرد 50 ساله است که هفت فرزند از همسر اولش دارد. به نظر مي‌رسد اين نکته قابل‌توجهي است. مورد ديگري که من از زمان شنيدن اين خبر شروع به پيگيري آن کردم، ورود آقاي وحيد قبادي ‌دانا، رئيس سازمان بهزيستي، به مسئله ازدواج کودکان بود، چراکه سازمان بهزيستي متولي اين ماجراست و اگر کمک آنها نبود، تا اينجا پيش نمي‌رفت و بعد با کمک مؤثر وزير رفاه، رها به بهزيستي تحويل داده شد. به نظر من وزارت رفاه هم می‌تواند به بچه‌هاي فقير اين مملکت کمک کند تا آنها دچار مصيبت‌هاي اين‌چنيني نشوند. کودکي که هر روز صبح از خواب بيدار مي‌شود و سراغ مادر و پدرش را مي‌گيرد قطعا شرايط دردناکي دارد؛ اينکه او هر شب يک تجربه تلخ را پشت‌سر مي‌گذارد که شايد خيلي از آدم‌هاي بزرگسال هم نتوانند تجربه کنند.سياوشي افزود: پس از اينکه آقاي قبادي‌دانا دستور پيگيري دادند، با دوستان در قوه قضائيه صحبت کرديم و توانستيم با رئيس دفتر دادستاني صحبت کنيم و از حضور به‌موقع ايشان تشکر مي‌كنيم. اين چند روز بحث بر سر اين بوده که بتوانيم از دستگاه‌هاي متولي اين امر طبق قانون حمايت از کودکان و نوجوانان، کمک بگيريم و هم به‌خاطر ورود به‌جايشان به اين قضيه مهم انساني که کشور را متأثر کرده بود تشکر کنيم. اين اتفاق در منطقه به‌شدت سنتي ايلام تأثير فراواني گذاشت و اميدواريم بتواند در آينده کودکان ثمربخش باشد. ما هفته پيش توانستيم امضاي 15 نفر از طراحان اصلاح ماده 1041 را بگيريم و اين امضا را به اداره قوانين داديم تا هرچه زودتر در دستور کار بيايد و همچنين نامه جداگانه‌اي را با امضاي فراکسيون زنان به دفتر آقاي لاريجاني ارسال کرديم که در اولويت دستورها بگذارند و اين در هيئت‌رئيسه مجلس هم بحث شده بود. چند روز پيش که ما براي غبارروبي مزار شهداي گمنام مجلس رفته بوديم، خوشبختانه خانم‌هاي مجلس با رئيس مجلس صحبت کردند و خانم سعيدي، ديگر نماينده مجلس، از آقاي لاريجاني خواستند که ايشان به اين داستان ورود پيدا کنند، چون بحث اين است که ما گزارش رد طرح را خواسته‌ايم، اما مسئله اينجاست که ممکن است زمان بررسي اين طرح که فرابرسد خيلي دير شده باشد و به اين يک‌سال‌وخرده‌اي باقي‌مانده از مجلس نرسد. رها به بهزيستي سپرده شد حالا رها ديگر در خانه همسرش نيست و در بهزيستي به‌سر مي‌برد. هرچند رها که هرشب با گريه سراغ پدر و مادرش را مي‌گرفته، فعلا به خانه بازنمي‌گردد، ‌اما حالا از کابوس هر شب خود رها شده است. پس از رسانه‌اي‌شدن ازدواج کودک 11 ساله ايلامي، ‌معاون امور اجتماعي سازمان بهزيستي کشور از درخواست دادستاني براي پيگيري ازدواج کودک ١١ ساله ايلامي با مرد ۵٠ ساله و تهيه گزارش مددکاري اين سازمان براي بررسي جزئيات اين ماجرا خبر داد. حبيب‌الله مسعودي‌فريد، با بيان اينکه دادستاني از سازمان بهزيستي درخواست کرده است تا ابعاد اين حادثه را بررسي کرده و به دادستاني گزارش دهد، گفت: پدر اين کودک معتاد بوده و همچنين از همسرش جدا شده است. وي با بيان اينکه وضعيت مالي خانواده مساعد نيست و بايد علت ازدواج کودک ۱۱ ساله مشخص شود، افزود: بنابر گزارش‌هاي اوليه مددکاران بهزيستي، خانواده اين کودک در تهران ساکن هستند و مرد ۵٠ ساله نيز در ايلام زندگي مي‌کند. به گفته وي، پدر اين خانواده به دليل اعتياد در زندان به‌سر مي‌برد و سازمان بهزيستي آمادگي دارد تا با حمايت از اين دست خانواده‌هاي آسيب‌ديده، از وقوع چنين حوادثي پيشگيري کند. معاون امور اجتماعي سازمان بهزيستي با بيان اينکه بسياري از خانواده‌هايي که کودکشان قرباني کودک‌همسري مي‌شوند، به لحاظ اجتماعي وضعيت بهنجاري ندارند، اظهار کرد: در گذشته به دنبال برخي از رسوم فرهنگي کودک‌همسري اتفاق مي‌افتاد، اما در‌حال‌حاضر معمولا اين اتفاق در خانواده‌هاي آسيب‌ديده که دچار مشکلات مالي، اعتياد، فقر فرهنگي و... هستند رخ مي‌دهد. بعد از انتقال رها به سازمان بهزيستي، محمد شريعتمداري در واکنش به اين ماجرا در صفحه توييتر خود نوشت: «به لطف خدا و همت همکاران و پايمردي دادستان محترم ايلام، دختر 11ساله عزيزم رها، که بنا به تصميمي غلط، قرار بود نوعروس مردي پنج‌برابر سنش شود، تحت حمايت سازمان بهزيستي قرار گرفت».همچنين معاون رئيس‌جمهور در امور زنان و خانواده، از ارسال لايحه اصلاح ماده ۱۰۴۱ قانون مدني براي ممنوعيت ازدواج زير ۱۳ سال به دولت تا هفته آينده خبر داد. معصومه ابتکار در صفحه توييتر خود نوشت: «امروز با هماهنگي‌هاي به‌عمل‌آمده، مقرر شد لايحه اصلاح ماده ۱۰۴۱ قانون مدني براي ممنوعيت ازدواج زير ۱۳ سال تا هفته آينده به دولت ارسال شود».رها به خانه برگشت، اما روزانه کودکان زيادي که ازدواجشان ثبت نشده در شرايط مشابه رها زندگي مي‌کنند. اگر کسي پيدا نشود و گزارش زندگي آنها را ننويسد، آنها بايد تا ابد به اين زندگي تن بدهند. قانون ممنوعيت ازدواج کودکان زير 13 سال، اين دختران را نشانه گرفته بود، اما هنوز فراکسيون زنان مجلس شوراي اسلامي نتوانسته است مخالفان سرسخت اين قانون را مجاب کند. عوارض کودک‌همسری از نگاه متخصص زنان اعظم‌السادات موسوی، رئیس انجمن متخصصین زنان و مامایی ایران است. او درباره مشکلات جسمی ناشی از ازدواج کودکان برای دختران نابالغ به «شرق» می‌گوید: «طبق تعريف سازمان بهداشت جهاني افراد زیر 18 سال، نابالغ محسوب مي‌شوند، بنابراين ازدواج زير 18 سال ازدواج در کودکی است که تأثيرات سوئي در آينده فرد دارد. رابطه جنسي دو بُعد را می‌طلبد يكي بُعد آمادگي‌هاي روحي و رواني است و ديگري آمادگي‌هاي جسمي است و به‌دليل اينكه بیشتر اين كودكان از نظر جسمي رشد كافي ندارند، روابط جنسي در آنها عوارض بيشتري دارد. عوارضي مانند پارگي‌هاي دستگاه تناسلي و عفونت‌هاي داخلي دستگاه تناسلي مانند لوله‌هاي رحمي كه بعدها مي‌‌تواند منجر به نازايي شود. از عوارض ازدواج کودکان است».او در ادامه درباره افزايش بيماري در زناني كه در سن كم ازدواج مي‌كنند، مي‌افزايد: «شرايط فيزيولوژيكي دستگاه تناسلي دختران، به‌ویژه دهانه رحم به‌گونه‌ای است كه براي پذيرش عفونت به‌خصوص عفونت «اچ‌پي‌وی» كه باعث سرطان دهانه رحم مي‌شود، بسيار مستعد است. شواهد علمي نشان مي‌دهد هر‌قدر ازدواج در سنين پايين‌تر صورت بگيرد، به‌ویژه در شرایطی که مردي كه با او ازدواج مي‌كند قبلا سابقه ارتباط جنسي داشته‌ باشد، احتمال ايجاد سرطان در اين افراد بالاتر مي‌رود».به گفته اين متخصص زنان و زايمان آمار‌ها نشان مي‌دهد احتمال سقط جنين، زايمان‌هاي زودرس و تولد نوزادان با وزن كم در زناني كه‌ زير 19سالگي تجربه بارداري دارند به‌دليل اينكه سيستم بدنشان به تكامل نرسيده و استخوان‌ها تراكم لازم را پيدا نكرده‌‌اند، بيشتر است. همچنين آمار مرگ‌و‌مير ناشي از بارداري در زناني كه در سن پايين و به‌ویژه كودكي ازدواج مي‌كنند، بيشتر است. عواملي مانند عدم تكامل جسمي به‌طور مستقيم و مراقبت‌‌هاي نامناسب بهداشتي و پيگير و مراقبت‌هاي پايين دوران بارداري به‌طور غيرمستقيم مي‌تواند باعث مرگ‌و‌مير اين مادران شود. همچنين اختلالات دوران بارداري مانند فشار خون‌هاي دوران بارداري، خون‌ريزي‌هاي بعد از زايمان يا بارداري‌هاي پوچ در سنين حدود 19 سال آمار بالاتري را نشان مي‌دهند. آمار مشكلات در جنين مادران زير 19 سال نيز بيشتر است. وزن كم، نداشتن رشد كافي در داخل رحم و احتمال سقط و زايمان زودرس در اين مادران بيشتر است.او در پاسخ به اين پرسش كه شنيده شده به‌تازگي دختري قبل از تجربه قاعدگي در ايلام مجبور به ازدواج شده است و اين شرايط چه تأثيري بر جسم آن كودك مي‌تواند داشته باشد، مي‌گويد: «اصلا نمي‌توانم تصور كنم كه يك كودك قبل از بلوغ بتواند رابطه جنسي برقرار كند. دستگاه تناسلي قبل از بلوغ نسبت به ساير اعضاي بدن بسيار تكامل‌نيافته و كوچك است و اصلا ظرفيت پذيرش رابطه جنسي را ندارد. يكي از مراحل بلوغ، رشد ناگهاني است يعني بدن فرد از نظر هيكلي شروع به رشد مي‌كند و مرحله آخر بلوغ در دختران قاعدگي است، البته اين به اين معنا نيست كه بعد از قاعدگي سيستم تناسلي به تكامل براي انجام عمل جنسي می‌رسد و دختران حداقل دو سال پس از اولين قاعدگي سيستم تناسلي‌شان تكامل پيدا مي‌كند و دستگاه تناسلي آماده رابطه جنسي مي‌شود».