حسرت 20 ساله

رقابت‌های باشگاهی در آسیا قدمتی 45 ساله دارد. در سال 1967 میلادی، کنفدراسیون فوتبال آسیا با الگو‌برداری از «جام باشگاه‌های اروپا» قصد داشت رقابتی بین تیم‌های قهرمان کشورهای قاره برگزار کند و به این ترتیب مسابقات «جام قهرمانی باشگاه‌های آسیا» متولد شد. تصور می‌شد با برپایی مسابقات باشگاهی در سطح آسیا فاصله سطح فوتبال این قاره با سایر قاره‌ها کم خواهد شد، اما این اتفاق نیفتاد. در آن سال‌ها مسابقات با شرکت چند تیم محدود و به صورت متمرکز برگزار شد و پس از پنج سال با تعطیلی به کار خود پایان داد. در سال 1967 شش تیم، اولین دوره جام باشگاه‌های آسیا را در تایلند برگزار کردند که در نهایت‌ هاپوئل رژیم اشغالگر قدس قهرمان شد. پرسپولیس اولین نماینده ایران در جام باشگاه‌های آسیا بود، در سال 1969 پرسپولیس و 9 تیم در تایلند در دومین دوره رقابت‌ها شرکت کردند. بازی‌ها در دو گروه پنج تیمی برگزار می‌شد. پرسپولیس در گروه خود سوم شد و از صعود باز ماند.

در سال 1970 تاج (نام سابق استقلال) اولین قهرمانی ایرانی‌ها را در جام باشگاه‌های آسیا رقم زد. این مسابقات در ایران با حضور هفت تیم برگزار شد و استقلال با شکست دادن 2 بر یک ‌هاپوئل در فینال، قهرمانی را جشن گرفت. ناصر حجازی، اکبر کارگرجم، مسعود معینی، کارو حق‌وردیان، علی جباری، منصور پورحیدری، مهدی لواسانی، عزت جانملکی، جواد قراب، محمود خردبین (کمکی)، فریدون معینی (کمکی) و غلام وفاخواه (کمکی) نفرات استقلال در آن رقابت‌ها بودند. آبی‌ها در سال بعد هم نماینده ایران بودند اما در تایلند نتوانستند از قهرمانی شان دفاع کنند. در حالی‌که دوره پنجم این جام قرار بود با حضور تیم‌های رنجرز هنگ‌کنگ، تاج، مکابی رژیم اشغالگر قدس، القادسیه کویت و هومنت‌من لبنان برگزار شود، با انصراف تیم‌های رنجرز، القادسیه و هومنت‌من به دلیل حضور تیم رژیم اشغالگر قدس، مسابقات لغو شد. تا سال 1985 خبری از جام باشگاه‌های آسیا نشد.

شروع دوباره پس از تعطیلی 14 ساله

از سال 1985 مسابقات باشگاهی در قاره آسیا مجددا آغاز شد، نام مسابقات کمی تغییر کرد و از «جام قهرمانی باشگاه‌های آسیا» به «قهرمانی باشگاه‌های آسیا» تغییر یافت. تیم «دوو رویالز» کره‌جنوبی با برتری 3 بر یک برابر الاهلی عربستان در دیدار نهایی این جام، نخستین قهرمان این جام لقب گرفت. ایران در این دوره از رقابت‌ها نماینده نداشت، در آن سال‌ها ایران درگیر جنگ بود و کمتر در رقابت‌های بین‌المللی شرکت می‌کرد. در ششمین دوره هم خبری از نماینده ایران نشد تا اینکه در هفدهمین دوره مسابقات در سال 1986 ملوان بندرانزلی به نمایندگی ایران در جام باشگاه‌های آسیا شرکت کرد. ملوان با برتری در دور اول مقابل حریفان خود به مرحله دوم بازی‌ها صعود کرد و در این مرحله با نمایندگان عربستان و یمن جنوبی همگروه شد ولی به خاطر مسائل خاص جنگ و مشکلات مالی در عین شایستگی از حضور در دور دوم بازماند. در سال بعد پرسپولیس در جام باشگاه‌های آسیا شرکت کرد، قرمزها این‌بار هم در مسابقات قاره ناکام ماندند و با شکست برابر محمدان بنگلادش، تیمی که هدایت آن برعهده مرحوم ناصر حجازی بود، حذف شدند. پرسپولیس با مشکلات زیادی پای به این مسابقات گذاشت، مدیریت تیم تغییر کرده بود، مدیران جدید نام تیم را به پیروزی تغییر دادند. علی پروین هم از سرمربیگری تیم کنار گذاشته شد و جای خود را به مسعود معینی داده بود. این تحولات باعث شد تا پرسپولیس نتواند در آسیا به نتیجه قابل قبولی دست پیدا کند.

در دوره نهم بازهم نوبت به یک تیم شهرستانی رسید. در آن سال‌ها مسابقات لیگ در ایران برگزار نمی‌شد و قهرمان جام حذفی راهی جام باشگاه‌ها می‌شد. شاهین اهواز با قهرمانی در جام حذفی پا به مسابقات گذاشت و نتایج جالبی هم نگرفت.

قهرمانی دوباره آبی‌ها

این استقلال بود که یک‌بار دیگر با درخشش در آسیا نام ایران را مطرح کرد. در سال 1990 دهمین دوره جام باشگاه‌های آسیا با حضور هفت تیم در بنگلادش برگزار شد. استقلال، لیائونینگ چین را برد و برای دومین بار قهرمانی آسیا را جشن گرفت. البته فینال مسابقات در سال 91 برگزار شد. در سال بعد هم استقلال با همان نفرات برای دفاع از قهرمانی‌اش خیز برداشت اما در فینال در ضربات پنالتی مغلوب الهلال شد و به نایب قهرمانی بسنده کرد. اقتدار ایرانی‌ها در آسیا ادامه داشت در همان سال پرسپولیس قهرمان جام در جام آسیا شد. در دوازدهمین دوره جام باشگاه‌های آسیا در سال 1992 بازهم یکی از فینالیست‌ها ایرانی بود. این‌بار پاس با مربیگری فیروز کریمی خود را به فینال رساند و با شکست دادن الشباب عربستان سومین قهرمانی ایران در آسیا را به نام خود ثبت کرد. تا سال 2002 که جام باشگاه‌ها با همان شکل قدیمی خود برگزار شد تیم‌های پاس، سایپا (دوبار)، پرسپولیس (سه بار)، استقلال (دوبار) نمایندگان ایران بودند که هیچ یک به قهرمانی نرسیدند. در این میان استقلال توانست در فصل 99-98 فینالیست شود اما به شکل ناباورانه‌ای به جوبیلوایوتا در تهران باخت. آبی‌ها یک‌بار هم در نیمه‌نهایی در ورزشگاه آزادی شکست خوردند و نتوانستند به سومین قهرمانی شان برسند. پرسپولیس هم سه بار پا به نیمه‌نهایی گذاشت اما در هر سه مرتبه در رسیدن به فینال ناکام ماند. سایپا هم یک نیمه‌نهایی دیگر را تجربه کرد.

راه‌اندازی لیگ‌قهرمانان آسیا

در سال 2002 یک‌بار دیگر نام و شکل رقابت‌ها عوض شد. در این سال کنفدراسیون فوتبال آسیا با الگوبرداری از «لیگ‌قهرمانان اروپا» و با ادغام جام باشگاه‌های آسیا و جام در جام آسیا لیگ‌قهرمانان آسیا را تاسیس کرد که از هر کشور دو تیم پا به مسابقات می‌گذاشتند. همچنین در کنار این جام برای تیم‌های درجه سوم آسیا مسابقات دیگری به نام جام اِی‌اِف‌سی در نظر گرفته شد تا این تیم‌ها فرصت حضور در بازی‌های قاره‌ای را از دست ندهند، البته با گذشت زمان در نحوه برگزاری آن تغییرات بسیاری به وجود آمد و این تغییرات همچنان ادامه دارد. از سال 2009 به بعد مسابقات لیگ‌قهرمانان آسیا با شکل و مقرراتی تازه و با پسوند «حرفه‌ای» به عنوان رقابت‌های حرفه‌ای لیگ‌قهرمانان آسیا پیگیری می‌شود. در چند سال اخیر سهمیه کشورها بنا بر معیارهایی که «ای.‌اف.‌سی» تعیین می‌کند حتی به چهار تیم هم رسیده است. در 10 دوره‌ای که پیش از این برگزار شده تیم‌های سپاهان اصفهان (هشت مرتبه)، استقلال تهران (شش مرتبه)، پرسپولیس (چهاربار)، ذوب‌آهن اصفهان (سه مرتبه)، صبای قم (دو مرتبه) و پاس تهران، فولادخوزستان، سایپای کرج و مس کرمان حضور در این بازی‌های را تجربه کردند که دو تیم اصفهانی دو بار خود را تا فینال رساندند اما نتوانستند به قهرمانی برسند. سپاهان در سال 2007 در مجموع دو بازی رفت و برگشت 3 بر یک مغلوب اوراواردز ژاپن شد، ذوب‌آهن در سال 2010 به سئونگنام کره‌جنوبی باخت. این بار هم استقلال، تراکتورسازی و سپاهان نمایندگان ایران در لیگ‌قهرمانان آسیا هستند و صبا هم اگر از مرحله پلی‌آف عبور کند تعداد نمایندگان ایران را به عدد چهار می‌رساند.