صادق زیباکلام در گفت‌وگو با «شرق»:
فرمول‌های قبلی در برابر اعتراض کشاورزان و معلم‌ها جواب نمی‌دهد
در یک ماه گذشته شاهد دو دسته اعتراض گسترده در ایران بودم؛ کشاورزان اصفهانی و بعد از آن اهالی چهار‌محال‌و‌بختیاری چند روزی در خیابان‌ها به بحران آب اعتراض کرده بودند. در هفته گذشته هم جمع بزرگی از معلم‌های ایرانی در شهرهای مختلف در اعتراض به تصویب‌نشدن طرح رتبه‌بندی به خیابان آمده بودند.
به گزارش روزنامه شرق، در یک ماه گذشته شاهد دو دسته اعتراض گسترده در ایران بودم؛ کشاورزان اصفهانی و بعد از آن اهالی چهار‌محال‌و‌بختیاری چند روزی در خیابان‌ها به بحران آب اعتراض کرده بودند. در هفته گذشته هم جمع بزرگی از معلم‌های ایرانی در شهرهای مختلف در اعتراض به تصویب‌نشدن طرح رتبه‌بندی به خیابان آمده بودند. واکنش‌ها به این اعتراض‌ها در دو بازه زمانی قابل دسته‌بندی است؛ نخست وقتی معترضان در خیابان بودند و اینکه چه بر سر آنها آمد و دیگری واکنش‌های بعد از آن در عرصه سیاسی ایران. آنچه در اینجا می‌خواهیم به آن بپردازیم، پاره‌ای از واکنش‌های سیاسی به این اعتراض‌ها در روزهای پس از واقعه است. چنانکه می‌دانیم، در ایران تجمع و اعتراض کم نداشته‌ایم؛ رویدادهای سال ۸۸، اعتراضات سال ۹۶ و اوج آن رویدادهای آبان ۹۸ در کنار چندین و چند تجمع کوچک و بزرگ صنفی دیگر مهم‌ترین اعتراضات سال‌های اخیر در ایران بودند. پاسخ به این دست اعتراض‌ها هم اغلب در یک دسته‌بندی قرار می‌گرفت؛ آنها اعتراض‌ها را سیاسی و ناشی از دخالت عوامل بیگانه و نیروهای فریب‌خورده داخلی می‌دانستند. پاسخ به چنین اعتراضاتی هم برایشان ساده بود؛ چه در میدان واقعه و چه در واکنش‌های بعدی. اما آنچه اکنون در جریان است، مطالبات و اعتراضاتی است که به هیچ عنوان نمی‌توان به آن برچسب سیاسی زد. روزنامه‌های کیهان و جوان بعد از اعتراض‌های کشاورزان اصفهانی تلاش کردند با زدن چنین برچسب‌هایی به معترضان در خیابان، پرونده این اعتراض‌ها را هم در مسیر قبلی‌ها قرار دهند، اما دیدند چنین حرف و ادعایی چندان خریداری ندارد؛ ازاین‌رو از در دیگری وارد کار شدند. کیهان در یادداشتی به اصل اعتراضات و به‌خیابان‌آمدن‌ها معترض شد و نوشت: «آیا تنها راه طرح مطالبات و مشکلات، تجمعات بی‌در‌و‌پیکر خیابانی است که هیچ‌کس مسئولیت راه‌اندازی و اتفاقات متن و حاشیه آن را بر عهده نمی‌گیرد یا روش‌های مدنی‌تر، مفیدتر و کم‌هزینه‌تر هم وجود دارد؟ مسئولیت انحراف این تجمعات و موج‌سواری دشمنان کلیت ملت ایران با کیست؟ آیا هزینه‌های هنگفت این موج‌سواری، جز از جیب ملت ایران پرداخت میشود؟». صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، در گفت‌وگویی با «شرق» درباره این اعتراض‌ها می‌گوید: «جریان انقلابی‌تر مثل روزنامه کیهان و جوان وقتی دیدند که نمی‌توانند به این معترضان برچسب‌های همیشگی را بزنند و بگویند عناصر ضدانقلاب اجاره‌ای، تغذیه‌شده از سوی عربستان یا منافقین و سلطنت‌طلب‌ها، سعی کردند تعارف را کنار بگذارند و عملا به معلم‌ها گفتند سر جایتان بنشینید. به آنها گفتند که اعتراض‌تان را انجام دادید، حالا به خانه‌هایتان بازگردید. به نظر می‌رسد کم‌کم وارد یک مرحله جدید در برخورد با اعتراضات در ایران شده‌ایم؛ یعنی در آینده وقتی درباره تاریخ تحولات سیاسی جمهوری اسلامی بنویسند، از این اعتراض‌ها به‌عنوان یک نقطه عطف نام خواهند برد؛ چرا‌که اعتراضاتی کاملا غیرسیاسی هستند و کاملا صنفی به حساب می‌آیند».
واکنش امام‌جمعه‌ها هم به این اعتراض‌ها درخور توجه بود. امام‌جمعه مشهد بعد از اعتراض‌های اصفهان گفته بود: «وقتی نزولات آسمانی کم است، مشکل با تجمع درست نمی‌شود. در مقابل خدا تجمع فایده ندارد، بلکه تجمع باید در نماز باران انجام شود». همچنین امام‌جمعه اصفهان بعد از هفته اول اعتراضات کشاورزان گفته بود: «عزیزان ما در جمعه قبل تجمع کردند و همه متوجه کمبود آب شدند». او توصیه کرده بود برای اینکه بعد از این بهانه به دست ضدانقلاب ندهند، اعتراض‌ها خاتمه یابد. نفس اینکه اعتراضی صورت گرفته و همه متوجه آن شده‌اند که به‌معنای حل مشکل نیست. کشاورزی که حیات و مماتش به آن ربط دارد، تا آبی برای زمین کشاورزی‌اش نداشته باشد، معترض است. پاسخ این اعتراضات حل مسئله است. صورت این مسائل هم چنین است که پدیده‌ای خلق‌الساعه نیستند؛ سال‌هاست در ایران با بحران آب دست‌و‌پنجه نرم می‌کنیم و بر تغییر سیاست‌گذاری آب تأکید شده، اما نتیجه‌ای حاصل نشده است. این‌چنین است که کشاورزان برای آب راهی بستر خشک زاینده‌رود می‌شوند. گره این جنس اعتراضات که سیاسی نیست و برای به‌دست‌‌آوردن حقوق اولیه‌ای همچون آب و معاش، راهی بدون حل مسئله نمی‌توان باز
کرد. صادق زیباکلام در واکنش به این دست واکنش‌ها هم به «شرق» می‌گوید: الان مدیران و مسئولان کشور کم‌کم به این نتیجه رسیده‌اند که تنها مشکلاتشان دیگر هسته‌ای نیست. دیگر مسائل منطقه‌ای تنها دغدغه‌شان نیست. جامعه مشکلات و دشواری‌های دیگری نیز دارد که نظام باید به آن توجه کند. باید به آب خیلی خوب و دقیق اندیشید و برای مردم کف خیابان جواب‌های درستی داشت. دیگر نباید تنها دغدغه هسته‌ای یا آمریکا باشد. این مسئله برمی‌گردد به فقدان سیاست‌های درستی که سال‌ها قبل باید به آن فکر می‌شد؛ ولی در این سال‌ها فکر و ذکر مسئولان مشغول امورات دیگر بود و کسی به فکر حل مسئله‌ای همچون آب نبود. برای نخستین‌بار است که حاکمیت دارد با اعتراضات غیرسیاسی روبه‌رو میشود. اعتراض‌های ۸۸ سیاسی بود و حتی می‌توان گفت اعتراض‌های ۹۶ و ۹۸ هم سیاسی بود، اما اکنون ما با نسلی از اعتراض‌های جدید در ایران مواجه هستیم که صنفی است. به‌راحتی نمی‌توان این اعتراضات را به ضدانقلاب و منافقین نسبت داد. نکته در این است که آنها نمی‌توانند فرمول همیشگی خود را در برابر این اعتراضات به کار بگیرند؛ چرا‌که این اعتراضات پاسخ درست می‌خواهد. چون نمی‌توانند به آن
جوابی بدهند، کیهان به معترضان می‌گوید در خانه‌تان بنشینید و بیرون نیایید.