نویسندهِ اجتماع

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

گلشیری در بیست و پنجم اسفند 1316 در اصفهان متولد شد و در شانزدهم خرداد 1379 از دنیا رفت. گلشیری در شهر زادگاهش پرورش یافت و در همان‌جا توانایی‌اش در فعالیت ادبی را نشان داد. او در آغاز به شعر روی آورد اما در ادامه راه خود را در داستان‌نویسی جست‌وجو کرد اگرچه علاقه‌اش به شعر تا پایان با او باقی ماند و حتی این دغدغه و علاقه در نثر داستان‌هایش هم قابل ردیابی است. اولین داستان‌های گلشیری در سال‌های پایانی دهه سی و سال‌های آغازین دهه چهل در نشریات و روزنامه‌ها منتشر شد.

گلشیری به نسلی از شاعران و نویسندگان اصفهانی تعلق داشت که در کنار هم جنگ ادبی اصفهان را به وجود آوردند و تاثیری چشمگیر از خود برجا گذاشتند. جنگ اصفهان از مهم‌ترین جریان‌های ادبی و فرهنگی در ایران معاصر به شمار می‌رود که به خصوص در زمینه گسترش و بالیدن نقد ادبی حایز اهمیت است.

با پایان تحصیلات ابتدایی و متوسطه، گلشیری برای تحصیل در رشته ادبیات فارسی به دانشگاه اصفهان رفت و در دوران دانشجویی فعالیت‌های ادبی‌اش را هم پی گرفت. او به مرور به شکل جدی‌تری به نویسندگی پرداخت و به عنوان نویسنده‌ای صاحب‌سبک مطرح شد اما در فضای پراختناق دهه پنجاه گلشیری نیز با موانع بسیاری برای انتشار آثارش روبرو شد و حتی در برهه‌ای ممنوع‌القلم بود. اعمال سانسور و محدودیت در انتشار کتاب در سال‌های پیش از انقلاب سبب شد که گلشیری نیز در کنار دیگر نویسندگان و شاعران و روشنفکران آزادی خواه در کانون نویسندگان ایران حضور داشته باشد و به طور خاص سخنرانی او در شب‌های نویسندگان و شاعران ایران در مهرماه 1356، که با عنوان «ده شب» شناخته می‌شود، همچنان یکی از شاخص‌ترین سخنرانی‌های شاعران و نویسندگان در آن ده شب به شمار می‌رود. گلشیری در سخنرانی‌اش از جوانمرگی در نثر معاصر فارسی صحبت کرد و این مسئله‌ای است که تا همین امروز هم در ادبیات ما دوام یافته است.

کارنامه به جا مانده از گلشیری ابعاد مختلف فعالیت‌های او را نشان می‌دهد. او اگرچه بیش از هرچیز به عنوان داستان‌نویس شناخته می‌شود، اما در تمام عمرش به عنوان معلم، منتقد و روزنامه‌نگار هم فعالیت کرد. گلشیری پس از انقلاب فرهنگی از تدریس در دانشکده هنرهای زیبا محروم شد اما کار معلمی را به شکل‌های مختلف ادامه داد و حتی در دوره‌ای که محدودیت‌های گسترده‌ای برای روشنفکران وجود داشت همچنان تلاش می‌کرد حضور جمعی‌اش را از طریق تشکیل جلسه‌های داستان‌خوانی در خانه خودش حفظ کند. او در سال‌های 1358، 1359 و 1360 عضو هیئت دبیران کانون نویسندگان ایران بود و پس از آن برای تجدید حیات فعالیت کانون بسیار کوشید.

گلشیری در مقام روزنامه‌نگار هم کارنامه‌ای پربار دارد. به جز «جنگ اصفهان» که به آن اشاره شد، او تا سال‌های پایانی حیاتش با نشریات مهم دیگری همچون «نقد آگاه»، «مفید»، «زنده رود» و «کارنامه» همکاری داشت و دوران حضور او در این نشریات به پربارتر شدن آنها منجر شد.

او به عنوان منتقد هم نقد و مقاله‌های مهم زیادی نوشته است. یکی از ویژگی‌های مهم گلشیری این است که او به روشنی کار خود را توضیح داده و به نوعی نویسنده‌ای بسیار خودآگاه به شمار می‌رود. از سوی دیگر، او در نقد و بررسی شعر و داستان معاصر ایران هم نقدهای مهمی نوشته است. «افسانه نیما؛ مانیفست شعر نو» که توسط گلشیری نوشته شده همچنان یکی از ارزنده‌ترین بررسی‌هایی است که درباره «افسانه» نیما نوشته شده است. همچنین نقدهای او درباره شعر شاعرانی چون شاملو، ابتهاج و منصور اوجی نشان‌دهنده آشنایی و تسلط او بر عرصه شعر است.

گلشیری در میانه دهه چهل مقاله‌ای مفصل با عنوان «شعر روز و شعر همیشه» نوشت و در آن با نگاهی نقادانه و جزئی‌نگر به نقد شعر معاصر دورانش پرداخت. مقاله گلشیری هنوز هم آموزنده است. گلشیری در آغاز مقاله‌اش نوشته بود: «برای تعیین راه و بیراهه شعر معاصر تنها باید به تلاش دست‌درکاران نظر داشت، چرا‌که آنهایند که: سنگ و کلوخ‌ها را می‌کوبند، بر سر چهارراه‌ها علامت می‌گذارند و به ناچار آنکه می‌خواهد به فضای گسترده شعر معاصر برسد باید از همان راه‌ها برود و با تجربه و مقایسه و بررسی به سرآغازی برسد که خود آغاز آغازهاست. پس به هیچ عنوانی نمی‌توان در پس کلیاتی چون مسئولیت، حرمت، فضیلت و صداقت به سنگر نشست...». گلشیری در ادامه فارغ از قضاوت‌های کلی الگوی این نقد و بررسی را هم نشان داده است. او با ذکر نمونه‌هایی تفاوت میان شعر روز و شعر همیشه را برشمرده و به نقد و بررسی دو شعر از نیما و سایه پرداخته است. مجموعه‌ مقالات و جستارهای «باغ در باغ» به روشنی نشان دهنده نگاه نقادانه گلشیری درباره ادبیات معاصر و همچنین شناخت او نسبت به سنت ادبی فارسی است.