آشتی‌کنان با پادرمیانی پکن
روابط ریاض و تهران چطور بار دیگر برقرار شد؟
هفت سال پس از قطع رابطه کامل ایران و عربستان، دو کشور بار دیگر روابط خود را از سر گرفته‌اند. ظهر جمعه خبرگزاری نور نیوز رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی نوشت که علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت، طی چند روز گذشته در یک کشور خارجی مشغول مذاکرات بسیار مهمی است.
به گزارش شبکه شرق، کمی بعد مشخص شد که ریاض و تهران به وساطت چین به توافقی برای برقراری روابط دیپلماتیک با یکدیگر رسیده‌اند.
چرا چین پاپیش گذاشت؟
ایران و عربستان قرار است تا در دو ماه آینده سفارت‌خانه‌های خود را بازگشایی کنند. طبق روایتی که علی شمخانی ارائه داده، سفر بهمن‌ماه ابراهیم رئیسی به چین و گفتگوی با شی جین پینگ، رئیس جمهور چین بستر شکل‌گیری مذاکرات جدید و بسیار جدی میان هیأت‌های ایران و عربستان سعودی را فراهم کرد.
پیش از آنکه چین برای آشتی دادن تهران و ریاض پا پیش بگذارد، عراق تلاش کرد با کمک عمان به یک میانجی در روابط بین دو کشور تبدیل شود. پنج دوره مذاکره بین مقامات ایران و عربستان در عراق که مدتی پیش متوقف شده بود، به عنوان بخشی از روند آشتی در نظر گرفته می‌شود.
از هفته گذشته، مقامات دیپلماتیک در ایران و عربستان زمزمه‌های خود را برای برقراری مجدد گفتگوها اعلام کرده بودند. اما به‌نظر می‌رسد پیش از این اعلام‌ها هم در پشت پرده خبرهایی بوده است.
تاریخچه روابط ایران و عربستان
تهران و ریاض همواره روابط پرفراز و نشیبی با یکدیگر داشته‌اند. عربستان سعودی به‌عنوان یکی از متحدان اصلی آمریکا در منطقه شناخته می‌شود و همین موضوع اوضاع را بین این کشور با ایران پیچیده کرده است. در سال‌های اخیر تعارض منافع در سوریه و یمن، از مهم‌ترین دلایل اختلافات بین دو کشور به‌شمار می‌رفت.
شدید‌ترین ضربه به روابط بین تهران و ریاض، در موسم حج سال ۱۳۶۶ زده شد. در آن سال زائران ایرانی به حمایت از فلسطین در مکه پرداختند. اعتراض آنها باعث شد تا نیروهای سعودی به تظاهرکنندگان حمله کرده و ۴۰۲ نفر از آنها را به شهادت برساند. این اقدامات باعث شد تا در تهران و مشهد، سفارت و کنسولگری عربستان مورد حمله قرار بگیرد و روابط دیپلماتیک دو کشور به‌طور کامل قطع شود.
نقش هاشمی در برقراری روابط
قطع رابطه بین ایران و عربستان تا زمان ریاست‌جمهوری هاشمی رفسنجانی طول کشید. هاشمی رفسنجانی در حاشیه اجلاس سازمان همکاری اسلامی سال 1991 با ملک عبدالله دیدار کرد. پس از این ملاقات در داکار سنگال روابط دو کشور روبه‌بهبود رفت و مقامات دو کشور بارها در دیگر کشورها به ملاقات یکدیگر رفتند. با این حال نزدیک شدن روابط تا سال ۱۹۹۸ طول کشید. در این سال آیت الله رفسنجانی به عربستان سفر کرد و با خوردن آب از باغ فدک راه را برای برقراری روابط نزدیک تر باز کرد.
عفت مرعشی همسر آیت‌الله هاشمی خودش را احیاگر روابط دو کشور می‌داند. او می‌گوید بعد از فاجعه کشتار حجاج ایرانی، به تنهایی به عربستان سفر کرده و با همسر ملک عبدالله دیدار کرد. این روابط تا سال ۱۳۹۴ هرچند با مشکلات بسیار اما ادامه پیدا کرد.
قطع مجدد روابط
در سال ۱۳۹۴ٰ؛ روابط تهران و ریاض رو به تاریکی رفت. سقوط جرثقیل در مکه و بعد فاجعه منا و شهادت صدها تن از زائران ایرانی تیر خلاص را به روابط دو کشور زد. روز ۱۲ دی‌ماه همان سال، سفارت و کنسولگری عربستان در تهران و مشهد مورد حمله قرار گرفت که مجددا منجر به قطع روابط کامل دو کشور شد که این‌بار هفت سال به طول انجامید.
دولت ابراهیم رئیسی از ابتدای کار خود، اعلام کرد که سیاست خود را برمبنای نزدیکی با کشورهای منطقه طراحی کرده است. از همان زمان انتظار می‌رفت مذاکرات با عربستان و امارات با شدت بیشتری پیگیری شود. اما مسیر چندان هموار نبود. حالا به نظر می‌رسد که چینی‌ها در اولین تجربه خود به عنوان میانجی، به برقراری مجدد روابط بین ایران و عربستان کمک کردند.
