چشم‌انداز دور پنجم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا
امیدها و موانع در سایه تنش‌ها
در حالی که نگاه‌ها به برگزاری احتمالی دور پنجم مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده دوخته شده، هنوز زمان و مکان دقیقی برای این گفتگوها اعلام نشده است. این دور از مذاکرات در ادامه چهار دور پیشین، به ویژه گفتگوهای عمان، با هدف مهار برنامه هسته‌ای تهران و رفع تحریم‌ها برگزار خواهد شد، اما مسیر پیش رو همچنان با چالش‌های جدی و اختلافات عمیق میان طرفین همراه است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق، در هفته‌های اخیر، چهار دور مذاکرات میان ایران و آمریکا، با میانجیگری عمان، برگزار شده است. این گفتگوها که در سطح «کارشناسی» و همچنین با حضور مقهامی ارشد سیاسی دنبال شده، به اذعان مقامات ایرانی «دشوار» و از دید یک مقام دولت ترامپ «دلگرم‌کننده» توصیف شده است. محور اصلی این مذاکرات، تلاش برای دستیابی به توافقی بر سر جزئیات یک توافق احتمالی بوده است. با این حال، یک نقطه اختلاف عمده، غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران است که تهران بر آن به عنوان حق مسلم خود پافشاری می‌کند، در حالی که دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، به طور فزاینده‌ای اصرار دارد که ایران باید این فعالیت را متوقف کند. ایران در حال حاضر اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند.
دونالد ترامپ اعلام کرده که پیشنهادی در جریان گفتگوها به ایران ارائه شده است و سپس اعلام شد که مقامهای عمانی به زودی آن را تحویل ایران خواهند داد. اما عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، دریافت هرگونه پیشنهاد مکتوبی از سوی واشنگتن، چه مستقیم و چه غیرمستقیم، را رد کرده است. عراقچی دستیابی به توافق را منوط به لغو تحریم‌ها از سوی واشنگتن و احترام به «حقوق» ایران، از جمله حق غنی‌سازی، دانسته است. او همچنین هشدار داده است که در صورت اقدام کشورهای اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل که تحت توافق ۲۰۱۵ لغو شده بودند، عواقب «برگشت‌ناپذیری» در پی خواهد داشت. این سه قدرت اروپایی در حال بررسی فعال‌سازی مکانیسم «ماشه» (snapback) هستند که در ماه اکتبر منقضی می‌شود.
دونالد ترامپ بارها تهدید کرده است که در صورت عدم دستیابی به توافق، حملات هوایی برنامه هسته‌ای ایران را هدف قرار خواهد داد. او همچنین به ایران هشدار داده است که باید «به سرعت حرکت کند در غیر این صورت اتفاق بدی خواهد افتاد». ترامپ در سفر اخیر خود به منطقه نیز پیوسته تأکید کرده که نباید به ایران اجازه دستیابی به بمب هسته‌ای داده شود.
مذاکرات ایران و آمریکا با میانجیگری عمان که در عمان و ایتالیا برگزار شده، بالاترین سطح تماس میان دو کشور از زمان خروج واشنگتن از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ توصیف شده است. همزمان، ایران با قدرت‌های اروپایی نیز در استانبول گفتگوهایی داشته است و مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، نیز با مشاوران امنیت ملی فرانسه، بریتانیا و آلمان در استانبول درباره ایران و اوکراین گفتگو کرده است. عراقچی این گفتگوها را در مسیرهای جداگانه ارزیابی کرده است. کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران، پس از نشست استانبول گفت: «ایران و سه کشور اروپایی مصمم به حفظ و استفاده بهینه از دیپلماسی هستند». کریستین ترنر، مدیر سیاسی وزارت خارجه بریتانیا نیز بر «تعهد به گفتگو» و استقبال از مذاکرات جاری آمریکا و ایران تأکید و از توافق برای برگزاری نشست مجدد خبر داد. چین نیز بر تعهد خود به پیشبرد «حل و فصل سیاسی و دیپلماتیک مسئله ایران» تأکید کرده است.
هنوز مشخص نیست که دور پنجم مذاکرات چه زمانی و در کجا برگزار خواهد شد. استیو ویتکاف، فرستاده آمریکا، اظهار داشته که برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران باید برچیده شود، هرچند پیشتر گفته بود که ممکن است به ایران اجازه غنی‌سازی در سطوح پایین داده شود. در چنین فضایی، و با توجه به پیچیدگی‌های موجود و تهدیدهای مکرر اسرائیل مبنی بر حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران در صورت احساس خطر، دستیابی به یک توافق جامع همچنان با ابهامات زیادی روبروست.
