استاد ادب و معرفت آیت‌الله شیخ مهدی سمندری
مصطفی ایزدی : در میان علمای متعهد و وارسته دینی، کسانی یافت می‌شوند که بی‌سروصدا و بدون هیچ کر‌و‌فری و حتی به دور از هر رسانه‌ای روز می‌گذرانند، به‌ویژه اینکه محل زندگی آنان خارج از پایتخت و چند شهر بزرگی که دارای حوزه‌های مهم است مثل قم و مشهد یا اصفهان و تبریز، واقع شده باشد. البته بسیاری از علمای آرام و بی‌سروصدا و به دور از اسم‌و‌رسم‌های پرطمطراق یا صاحب‌منصب، بیشتر از دیگران در کسب شایستگی‌های معنوی و عرفانی و رسیدن به مرتبه‌های تأثیرگذار اخلاقی و آموزشی بر شاگردان و اطرافیانشان موفق می‌شوند. چه بسیار روحانیون دانشمند و عارف، اما گمنام در گوشه و کنار شهرهای کوچک و بزرگ کشور که هیچ‌گاه به زرق‌و‌برق سیاست و ثروت آلوده نشده‌اند و در کمال تواضع و مهربانی، به شاگردان و علاقه‌مندان، درس اخلاق، عرفان و معنویت می‌دهند و در‌عین‌حال در مقولات عقلی و نقلی به تحقیق و افاضه مشغول‌اند. گاهی شنیده می‌شود که در فلان شهرستان و ایضا در قم، تهران و مشهد، عالمی دنیا را ترک کرده که حتی برای جست‌وجوگران تاریخ زندگی بزرگان، ناشناخته بوده است. در این نوشته می‌خواهم به یکی از این علمای عارف و عامل بپردازم که در شهر نجف‌آباد زندگی می‌کرد و از روزگار جوانی‌اش، به تربیت جوانان و آموزش و القای ارزش‌های معنوی و اخلاقی به آنان می‌پرداخته است. او در اواخر عمر پربرکتش، در گوشه‌ای نشسته و در حال‌و‌هوای با صفای خود زیست می‌کرد. این عالم بزرگوار که خود شاگرد استادان خوب و ارجمند حوزه‌های بزرگ اصفهان، قم و تهران بود، «مهدی سمندری» نام داشت که در 92سالگی زمین خاکی را واگذاشت و به دیدار رب‌العالمین شتافت. رحمه‌الله علیه. آیت‌الله مهدی سمندری مهدی سمندری فرزند علی به سال 1307 خورشیدی در خانواده‌ای عمیقا پایبند به احکام و آموزه‌های مذهبی، در شهر نجف‌آباد دیده بر جهان گشود. پدر متدین و متعهدش که معلم قرآن بود و با کار کشاورزی روزگار می‌گذراند، زمانی که آخرین فرزندش مهدی پنج‌ساله بود، دعوت حق را لبیک گفت و به لقا‌الله پیوست و مهدی، از آن پس همچون دیگر اعضای خانواده تحت سرپرستی مادرش که بانویی بزرگوار و نیکونهاد بود، قرار گرفت. مادر در غیاب پدر، مجبور بود به منظور اداره خانه و بچه‌ها کار کند؛ بنابراین برای دیگران نان می‌پخت و مختصر درآمدی کسب می‌کرد، اما این در‌آمد کفاف زندگی جمعی را نمی‌داد. در این شرایط مهدی هم مجبور به کار‌کردن شد. از همان کودکی به کارهایی همچون چوپانی نزد برادر بزرگش، شاگردی در مغازه خواربارفروشی، کار در کارگاه سنگ‌تراشی و بعضا کمک‌بنایی مشغول شده بود که از مزدش یاری‌رسان معیشت خانواده باشد. این کارها که تا 12سالگی او وقت و بی‌وقت ادامه داشت، او را از درس‌خواندن و علم‌آموختن باز‌نمی‌داشت. مهدی تا پایان ششم دبستان در مدرسه‌ای که علامه تدین رئیس آن بود، درس خواند. اگر‌چه او علاوه بر دروس رایج دبستان، احکام شرعیه و بعضی از دروس مقدماتی حوزه را نزد حاج علی منتظری و حاج محمود و در مدرسه علمیه ریاضی که به آن مدرسه الحجه می‌گویند نزد شیخ ابراهیم ریاضی از علمای برجسته و اندیشمند نجف‌آباد و شیخ عباس ایزدی فراگرفته بود، اما برای تحصیل در زمینه علوم حوزوی و اسلامی راهی حوزه علمیه اصفهان شد. استاد سمندی در نوشته‌ای که بر چگونگی گذران ایام تحصیلات خود دارد، از استادان خود در نجف‌آباد به نیکی یاد کرده و فضائل و مراتب تقوا و تعهد آنان را به احسن وجه ستوده است. آقای سمندری در 13سالگی به اصفهان رفت و در شرایط سخت زندگی، به‌ویژه فشارهای حکومت رضا‌شاه که با تحصیلات حوزوی مخالف بود و روحانیون در مضیقه بودند، درس خواند و مراحلی از درجات دروس حوزه را طی کرد. این طلبه نوجوان در آغاز اقامت در اصفهان مجبور بود برای به‌دست‌آوردن هزینه زندگی شخصی، بعضی اوقات در یک مغازه سنگ‌تراشی در میدان کهنه اصفهان به تراشیدن پله سنگی بپردازد، اما این کار سخت هم او را از تحصیل در همان شرایط باز‌نداشت و با عشق و شوق فراوان، در کلاس‌های استادان خود در مدرسه‌های عربان و جده بزرگ و نیز در مدارس صدر و ذوالفقار حاضر می‌شد و نزد استادان علوم اسلامی و حوزوی که بعضا از بزرگان حوزه پر‌آوازه اصفهان بودند، دروس گوناگون را می‌آموخت و خود را به ردیف فضلای بسیار خوب و فهمیده حوزه‌های آن روز رساند. استادان او در اصفهان عبارت بودند از: شیخ علی فریدالاسلام، شیخ حیدر‌علی صلواتی، شیخ علی فقیه‌فریدنی، ملا‌هاشم جنتی، شیخ محمدحسن عالم‌نجف‌آبادی، شیخ محمد‌علی حبیب‌آبادی، ملا شیخ عباسعلی حبیب‌آبادی، سیدجواد غروی، سید‌علی فانی، شیخ محمد‌باقر زند‌کرمانی، شیخ حسن کرباسی، سید‌عبدالحسین طیب و حاج آقا صدر‌کوهپایه‌ای که هر‌کدام تأثیر فراوانی بر آگاهی‌ها و روش و منش اخلاقی و سلوک معنوی استاد سمندری داشته‌اند و ایشان با ادب و احترام خاصی از آنان یاد می‌کند. سمندری در تهران شیخ مهدی سمندری در حوزه اصفهان دروس سطح را به انتها رساند، اما علاقه‌مند بود که بتواند بخشی از دروس خود را در دانشگاه بخواند تا هم با شیوه تدریس در مراکز آموزش عالی جدید آشنا شود و هم از محیط دانشگاه آگاهی پیدا کند. این علاقه، زمینه سفر به پایتخت را در 26سالگی، یعنی در سال 1333 خورشیدی و در شرایطی که لباس روحانیت به تن داشت، فراهم کرد و ایشان عازم تهران شد. او بعد از رفع‌و‌رجوع‌کردن موانع و گرفتن پذیرش، تحصیل در دانشکده معقول و منقول (دانشکده الهیات و معارف اسلامی کنونی) را آغاز کرد. کاملا روشن است که آقای سمندری به‌عنوان یک روحانی جوان، در تهران ابتدا سراغ مدرسه‌ای که محل آموزش علوم اسلامی به طلاب است، می‌رود تا در کنار فراگیری دروس دانشگاهی، به کلاس‌های دروس حوزوی هم برود. این تصمیم او را به مدرسه عالی سپهسالار رساند و با علمایی که هم استاد دانشگاه بودند و هم استاد حوزه، آشنا شد و از آنان بهره علمی فراوان برد. سمندری در تهران از استاد مرتضی مطهری درس حکمت آموخت و از استاد مهدی الهی‌قمشه‌ای درس عرفان فراگرفت. از استادان دیگر آقای سمندری در مدرسه سپهسالار، استاد حسینعلی راشد بود. سمندری معتقد است آقای راشد مجتهد مسلم بود. در حوزه علمیه قم استاد مهدی سمندری پس از گذراندن دوره سه‌ساله رشته معقول و منقول (الهیات) با نوشتن پایان‌نامه‌ای در مورد امام زمان(عج) و گرفتن لیسانس در سال 1336 خورشیدی، به اقامت در تهران پایان داد و برای ادامه تحصیلات عالی در رشته‌های فقه و اصول و فلسفه و سایر علم حوزوی، به قم رفت و پای درس علمای شناخته‌شده آن زمان از‌جمله آیت‌الله‌العظمی بروجردی، آیت‌الله خمینی، آیت‌الله حسینعلی منتظری، آیت‌الله مشکینی، علامه سید‌محمدحسین طباطبایی، شیخ مرتضی حائری و... نشست و خارج فقه و اصول و فلسفه و اخلاق و تفسیر خواند. آیت‌الله سمندری در زادگاه خویش شیخ مهدی سمندری، پس از یک دوره شش‌ساله دوری از نجف‌آباد، با کوله‌باری از علوم گوناگون حوزوی و اسلامی، به زادگاه خود برگشت و به خاطر تعهدی که در آموزش‌و‌پرورش نجف‌آباد داشت، به تدرس در دبیرستان‌ها مشغول شد و از آن تاریخ تا زمان بازنشستگی، این شغل مهم و ارزشمند را ادامه داد. وی در دبیرستان با تواضع و ادب فراوان، منطق و فلسفه درس می‌داد و کلاس‌های انشای سال‌‌های پنجم و ششم دبیرستان را اداره می‌کرد. استاد سمندری، در سال 1360 پس از 27 سال خدمت آموزشی در دبیرستان‌های نجف‌آباد، بازنشسته شد و برای ادامه تحصیلات حوزوی به قم رفت به مدت هشت سال در محضر علامه حسن‌زاده‌آملی فلسفه و عرفان آموخت. سمندری برای آموختن از علامه حسن‌زاده‌آملی، علاوه بر شرکت در کلاس‌های عمومی ایشان، به اتفاق دو، سه نفر دیگر در کلاس‌های کاملا خصوصی علامه شرکت می‌کرد که عرفان و اخلاق مطرح می‌شده است. این کلاس‌ها در مزرعه جان استاد سمندری تأثیر فراوان داشته است. وی که از نظر سن چندین ماه از علامه بزرگ‌تر بوده، چنان از وی یاد می‌کند که گویی هنوز برای شناخت عظمت‌های استاد خود در حیرت است! آیت‌الله سمندری پس از هشت سال مجددا به نجف‌آباد باز‌گشت. از آن پس تا دو، سه سال مانده به پایان عمر، علاوه بر موعظه و سخنرانی در مجالس مذهبی، برای جوانان بسیاری کلاس عرفان و اخلاق بر‌پا کرده بود که بسیار تأثیرگذار بود. استاد از نظر سیاسی، به اصلاح‌طلبان و مقلدان فقیه عالی‌قدر آیت‌الله‌العظمی منتظری نزدیک و مورد توجه قاطبه مردم زادگاهش بود. کتاب‌های استاد استاد مهدی سمندری نزدیک به 30 سال در منزل خود برای مشتاقان معرفت درس گفت و نتیجه تحقیقات و آموخته‌های خود را در اختیار دیگران قرار داد. خوشبختانه اکثر این کلاس‌های درس و یادداشت‌های استاد ضبط و جمع‌آوری شده که برای تدوین و حاشیه‌نویسی بر آنها و ارائه به صورت کتاب، در اختیار فرزندان ایشان قرار دارد. اما کتاب‌هایی که از استاد تا‌کنون چاپ و منتشر شده، عبارت‌اند از: 1 - صلات، معراج مؤمن معراج عشق، 2 - نکاحات در آفرینش، 3 - سه رساله نور: ام‌ابیها، رجعت، حج، 4 -المهدی، 5 - تفسیر قرآن، سوره « انسان». برحسب آگاهی‌های کسب‌شده، از استاد سمندری نوشته‌ها و درس‌های منتشرنشده‌ای وجود دارد که به مرور آماده انتشار می‌شود و به صورت کتاب در اختیار علاقه‌مندان به آموزه‌های اسلامی قرار خواهد گرفت. ان‌شاءالله. آیت‌الله شیخ مهدی سمندری در یک سال و دو ماه آخر عمر پربرکتش، در غیاب و سوک همسر متدین و وفادار خود بانو «خدیجه حاجی‌بابایی» روزگار سختی را گذراند، اما فرزندان شایسته وی (سه دختر و یک پسر) در دوران بیماری آن مرد عزتمند، نهایت مراقبت را از پدر دانشمند خود داشتند تا اینکه زمان پرواز روح ملکوتی استاد فرا‌رسید. روز جمعه هفتم شهریور 1399 شمسی برابر با هشتم محرم‌الحرام 1442 قمری و در روزی که شیعیان جهان برای شهادت حضرت اباعبدالله الحسین عزادار بودند، زمان عروج این معلم ادب و معرفت بود. از خدای بزرگ استدعای رحمت و مغفرت وی را داریم.
آخرین اخبار اخبار را از طریق این لینک پیگیری کنید.
