بی‌‌نظمی در کیهان قاعده دارد؟

تبدیل املت به تخم‌مرغ، تبدیل آب خنک در لیوان به قطعات یخ یا آب گرم، تبدیل قطعات هیزم به درختی تنومند؛ همان‌طور که منطق می‌گوید، امکان وقوع این فرایندها وجود ندارد. به همین دلیل است که نمی‌توان یک بی‌‌نظمی را به نظم رساند. منظور ما آنتروپی یا همان حالت اشیاست. حتی قانونی برای آن وجود دارد؛ قانون دوم ترمودینامیک. بر اساس این قانون، آنتروپی فرایندهای بازگشت‌ناپذیر، هیچ‌گاه کاهش پیدا نمی‌‌کند، بلکه ثابت مانده یا افزایش می‌یابد. به گزارش بيگ‌بنگ، منظور از آنتروپی چیست؟ بر اساس تصور عموم، آنتروپی به حالت بی‌نظمی و غیرقابل پیش‌بینی می‌گویند. وقتی در گوشه اتاق عطر می‌زنیم، این عطر به‌تدریج در سراسر اتاق پراکنده می‌شود. بنابراین عطر از حالت نظم به بی‌نظمی می‌رود. از این‌سو آنتروپی آن افزایش یافته است. در واقع آنتروپی بر فرایندهای طبیعی جهان حکفرماست. برخی بر این باورند آنتروپی کیهان رو به افزایش است. اما افزایش آنتروپی به معنای افزایش آشوب یا بی‌نظمی است. این موضوع پرسشی را در ذهن‌‌ها می‌پروراند که آیا بی‌نظمی بر کیهان حکمفرماست؟ کیهان اولیه استیون هاوکینگ، فیزیک‌دان و بسیاری از فیزیک‌دان‌‌های دیگر معتقدند کیهان از هیچ مطلق به وجود آمده است. باور بر این است عامل اصلی شکل‌گرفتن جهان، نوسان کوانتومی بوده است. با اینکه «هیچ» مفهومی است که نمی‌توان به‌سادگی آن را درک کرد، اما به نظر می‌رسد منظم‌ترین حالت ممکن است! در واقع نظریه‌ای به این مضمون وجود دارد که آنتروپی کیهان در زمان اتفاق‌افتادن بیگ‌بنگ بسیار کم بوده است. نمایی شماتیک از تاریخ کیهانی با وجود «سوپ» متشکل از الکترون، فوتون، کوارک، ماده و پادماده با انرژی میلیاردها برابر بیشتر از انرژی برخورددهنده هادرونی بزرگ، این باور کمی متناقض به نظر می‌رسد. به نوشته مجله فوربز، مقدار حدودی ۱۰۹۰ از محتویات این سوپ در فضایی به اندازه یک توپ فوتبال وجود داشته است! باور اینکه در آن زمان آنتروپی بالا نبوده، کمی مشکل است. اما چه شد که آنتروپی افزایش یافت؟ می‌توانید علت آن را بردار ترمودینامیکی زمان و سیاه‌چاله بدانید. اگر اینها نبودند آنتروپی کیهان در 13.8 میلیارد سال گذشته تغییری نمی‌کرد. واکنش زنجیره‌‌ای کُنش‌ها بهترین مثال برای توضیح این مسئله، دومینو است. به‌طور غریزی، بی‌نظمی تصویری از ویرانی و سردرگمی را برای ما تداعی می‌کند. ممکن است کسی به‌درستی تصور کند هر کُنش و فرایندی آینده را می‌سازد. هر تفکر و کنش انسانی، هر برگی که به زمین می‌افتد، هر مولکول آبی که همواره در دریا حرکت می‌کند، به بی‌‌نظمی کمک می‌کند. به بیانی دیگر، هر علت کوچکی می‌تواند معلول و نتیجه بزرگی داشته باشد. نظریه نام‌آشنای اثر پروانه‌‌ای در همین مورد است. طبق الگوی فراکتال، حرکت بال‌‌های یک پروانه در ایالت نیومکزیکو می‌تواند موجب وقوع توفانی در کشور چین شود! گرچه ممکن است این فرایند زمان زیادی به طول بینجامد، اما غیرممکن نیست. کیهان نیز در مقیاسی بسیاربسیار بزرگ‌تر از این قانون پیروی می‌کند. طبق گفته محققان، موتر و کترین گلفرت، بی‌‌نظمی ۳۶-۱۰ ثانیه بعد از بیگ‌بنگ اتفاق افتاد. از آن زمان کیهان شروع به منبسط‌شدن کرد. کوچک‌ترین تغییری در انقباض یا الگوی کلی، می‌توانست تفاوت بسیاری در شکل امروزی جهان ایجاد کند. آیا روزی افزایش آنتروپی متوقف می‌ شود؟ اگرچه آنتروپی تاکنون همواره رو به افزایش بوده است، اما پیش‌‌بینی می‌شود این روند روزی متوقف خواهد شد. سرنوشت نهایی کیهان را مرگ گرمایی دانسته‌‌اند که در آن هیچ انرژی آزاد ترمودینامیکی وجود نخواهد داشت. درواقع هیچ فرایندی که به افزایش آنتروپی بینجامد، اتفاق نخواهد افتاد. آیا می‌‌توانیم از آن اجتناب کنیم؟ از لحاظ نظری، بله؛ البته اگر بتوانیم راهی برای بازتولید اتم‌‌های هیدروژن از تشعشعات، ماده تاریک یا دیگر منابع پیدا کنیم. چه زمانی اتفاق می‌افتد؟ زمان لازم برای فروپاشی یک سیاه‌چاله بسیار بزرگ، ۱۰هزارو صد سال است. پس فعلا چمدان‌‌های خود را نبندید. برداشتی فلسفی از بی‌‌نظمی از کرایسیپوس، فیلسوف یونانی، نقل شده یک علتی که معلول چیزی نباشد (کیهان) می‌تواند کل جهان هستی را نابود کرده و به بی‌نظمی بکشاند. هر اتفاقی که می‌افتد به دنبال آن، چیز دیگری است که به لزوم عادی آن بستگی دارد. همچنین هر اتفاقی که می‌افتد، به دنبال چیزی اتفاق افتاده است که معمولا با آن مرتبط است. هیچ، وجود داشته است یا بدون علت به وجود آمده است. اگر جنبشی بدون علت در کیهان مداخله کند، آن وقت جهان تکه‌‌تکه و خرد خواهد شد و پیوستگی خود به عنوان یک نظام واحد را از دست می‌دهد. www.yaabot.com