ادای احترام به مریم میرزاخانی

زینب همتی- ۲۲ اردیبهشت سال ۱۳۵۶ سالروز تولد مریم میرزاخانی، ریاضی‌دان ایرانی و استاد پیشین دانشگاه استنفورد است. او در تیرماه ۱۳۹۶ به دلیل ابتلا به سرطان در ایالات متحده درگذشت. سالروز تولد او مصادف با ۱۲ می‌ است؛ روزی که از سوی اتحادیه بین‌المللی انجمن‌‌های ریاضی جهان به یاد و احترام او «روز جهانی زنان در ریاضیات» نام‌گذاری شده است. او اولین زنی در جهان است که برنده جایزه کنگره اتحادیه جهانی ریاضیات موسوم به مدال فیلدز می‌شود. سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) با انتشار یک پیام توییتری درباره خانم میرزاخانی اعلام کرد: «میراثی که او بر جای گذاشت، تا ابد این را یادآوری خواهد کرد که وقتی زنان موانع را می‌شکنند، چه کارهایی می‌توانند انجام دهند». نام مریم میرزاخانی با نبوغ و فروتنی همراه است. «مریم میرزاخانی» در دوران تحصیل در دبیرستان، دو بار برنده مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی در سال‌های ۱۹۹۴ (به میزبانی هنگ‌کنگ) و ۱۹۹۵ (به میزبانی کانادا) شده بود. مریم میرزاخانی جزء آنانی بود که از حادثه سقوط اتوبوس در اسفند 1376 به دره زال زنده ماند. سانحه‌ای دلخراش که منجر به کشته‌شدن شش نخبه ریاضی دانشگاه صنعتی شریف شد و دیگر دانشجویان نیز زخمی و بستری شدند. البته هنوز این سؤال مطرح است چرا سفر شبانه در میان باران و هوای نامساعد اتفاق افتاده بود، اتوبوس در جاده اندیمشک – پلدختر دچار حادثه می‌شود. پیکر کشته‌شدگان 27 اسفند در میان اندوه تشییع می‌شود.

مریم نقطه شروع بود

پروفسور امیدعلی شهنی‌کرم‌زاده که سرپرست تیم المپیاد علمی دانش‌آموزان ایرانی در دو دوره المپیاد جهانی ریاضی در سال 1994 و 1995 بود که مریم میرزاخانی و رؤیا بهشتی به‌عنوان اولین دختران حاضر در المپیاد درخشیدند، به ایسنا گفته است: «پس از سال‌ها اولین بار بود که همراه تیم المپیاد ایران، دو دختر نیز حضور داشتند. هر دو این دانش‌آموزان بچه‌های باسواد، مستعد و موفق بودند و البته همکلاسی بودند». او ادامه داده است: «مریم میرزاخانی در هر دو مسابقه، هم هنگ‌کنگ و هم کانادا مدال طلا گرفت؛ اما در المپیاد کانادا امتیاز کامل را کسب کرده بود. این نقطه شروع خوبی برای مریم و همه دختران بود که نشان بدهند دست‌کمی از مردان ندارند. در گذشته و در تاریخ ما خانم‌ها بسیار تأثیرگذارتر بوده‌اند. در جریان ریاضی در کشورهای دیگر از‌جمله کشورهای غربی به گونه‌ای وانمود کرده بودند که زنان ضعیف‌تر هستند؛ اما این‌گونه نبود و مریم میرزاخانی در المپیاد آن را نشان داد و بعدها هم اولین زنی بود که در تاریخ جهان، جایزه فیلدز ریاضی را به دست آورد. مریم، نقطه شروع بود. مریم با جایزه فیلدز انگیزه‌ای جهانی برای تمام زنان نه‌تنها در ایران بلکه در همه دنیا ایجاد کرد که بدانند زنان با مردان مساوی هستند؛ در همه زمینه‌ها و به‌ویژه ریاضی. مریم این عرف اشتباه را که همه برندگان فیلدز مرد بودند، شکست».

مریم‌ها زیاد هستند

کرم‌زاده پروفسور ریاضی به نکته‌ای اشاره می‌کند که پدر مریم میرزاخانی نیز به آن اشاره کرده است: «خانم‌ها و دختران نباید از مریم میرزاخانی بت بسازند؛ بلکه باید روش او را دنبال کنند. نباید فکر کنند مریم استثنائی بود یا قدرت ماوراء‌الطبیعه داشت، او خیلی معمولی بود و اوایل دوست داشت نویسنده شود، پرکار بود و علاقه داشت و بالاخره موفق شد. دختران بدانند که اگر به چیزی علاقه دارند و کار کنند، موفق می‌شوند و هیچ چیزی از مردان کم ندارند». پدر مریم میرزاخانی «احمد میرزاخانی» مهندس برق و بنیان‌گذار بنیاد خیریه و آموزشی «رعد» درباره فرزندش گفته بود: «در آیاتی از قرآن به فطرت پاک انسانی اشاره شده، به‌ همین خاطر است که من می‌گویم از «مریم» یک اسطوره نسازیم؛ چراکه افراد زیادی پتانسیل این را دارند که بر‌اساس توانایی‌های‌شان «مریم» باشند؛ مشروط بر اینکه در فضای خانواده‌شان به اصول مهم توجه و در سطح اجتماع نیز به استعدادهای‌شان جهت داده شود. مریم‌ها زیاد هستند. از قدیم می‌گفتند که مشت نمونه خروار است و مریم من نمونه‌ای از ایرانی‌هاست؛ بنابراین به‌ جای آنکه به مریم میرزاخانی بپردازید، بگردید و مریم‌های ایران را پیدا کنید. به‌ جای اسطوره‌سازی، الگوسازی کنیم».

یاد و نامش گرامی.