یک سفر (مأموریت) و چند پرسش

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

آرزو حقیقت‌جو - فعال اجتماعی:  سفرهای خارجی برای مسئولان دولتی می‌تواند ابزار مناسبی برای گسترش روابط، همکاری‌های مشترک منطقه‌ای و بین‌المللی و حضور در برنامه‌های مشترک ناشی از تعهدات مشترک بین‌المللی باشد که قبلا توسط دولت و مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است. گاه رویدادهای بین‌المللی، فرصت‌های مغتنمی برای حضور، معرفی، حفظ یا ثبت جایگاه ایران در موقعیت بین‌المللی و... فراهم می‌کند که حضور نمایندگان مرتبط، مطلع و توانمند در آن حوزه می‌تواند این امر را تحقق ببخشد. البته گاهی کشور میزبان برای حضور میهمانان از سایر کشورها تسهیلات خاصی مثل هزینه رفت و آمد، محل اسکان و هزینه‌های غذا (فاند) در نظر می‌گیرد و در این مواقع از ابتدا توسط کشور میزبان مشخص می‌شود که این تسهیلات برای چند نفر ارائه می‌شود. از سوی دیگر، این‌گونه سفرها یا مأموریت‌ها به‌ دلایل متعدد می‌توانند برای کارکنان دولت اعم از مسئولان و سایر کارکنان جذاب باشند؛ چراکه مأموریت‌های خارجی مثل سفر به کشورهای آفریقایی، آمریکای جنوبی و... برای کارکنان و مسئولان دولتی فرصتی برای سفر به کشورهایی فراهم می‌کند که احتمالا به‌طور معمول کمتر امکان سفر به این کشورها برای دیگران پیش می‌آید و از سوی دیگر افرادی که به این مأموریت‌ها (سفرها) اعزام می‌شوند، نه‌تنها امکان سفر رایگان به کشورهای خارجی را دارند، بلکه از حق مأموریت روزانه به‌صورت ارز خارجی بهره‌مند می‌شوند. همین مزایا آن‌هم در وضعیت گرانی ارزهای خارجی می‌تواند جذابیت بسیاری برای رقابت و تلاش و رانت در بهره‌گیری از این سفرها ایجاد کند؛ چراکه حق مأموریت آن‌گاه معادل چند ماه حقوق دریافتی از محل کار می‌شود. البته در نظر گرفتن شرایط خاص کشور، اعمال تحریم‌های بین‌المللی، وضعیت معیشتی مردم و... کافی‌ است تا لزوم نظارت، دقت و سخت‌گیری لازم در این سفرها از سوی دستگاه‌های اعزامی و نهادهای نظارتی را طلب کند تا بر‌ شرکت در مأموریت‌های خارجی که بعضا می‌تواند با تعداد کمتر و در حداقل روزها انجام شود یا اصولا انجام نشود، نظارت دقیق‌تری صورت بگیرد و از تبدیل مأموریت کاری به رانت به نورچشمی‌ها جلوگیری شود. اخیرا سفری تحت عنوان اولین نشست پسماند صفر با هدف مبادله تجربیات و برنامه کشورهای مختلف در مدیریت پسماند و ایجاد یک مشارکت جهانی برای مدیریت و کاهش پسماند در کشور ترکیه برگزار شده بود. ریاست سازمان حفاظت محیط‌ زیست همراه چهار نفر (مدیر‌کل بین‌الملل سازمان، مدیر‌کل حوزه ریاست سازمان، مشاور عالی سازمان و مشاور بانوان سازمان) به مدت پنج روز برای شرکت در این اجلاس به ترکیه سفر کرده بودند. در این سفر طی گزارش ارائه‌شده در سایت سازمان حفاظت محیط‌ زیست، سه نشست با وزرای محیط زیست سه کشور و دیدار با بانوی اول ترکیه و یک سخنرانی ریاست سازمان صورت گرفت. اما این همه ماجرا نیست و آنچه من را بر آن داشت تا این یادداشت را بنویسم، ملاحظات و پرسش‌هایی بود که سازمان حفاظت محیط زیست درباره آن نیاز به شفاف‌سازی دارد.

1. در سازمان حفاظت محیط‌ زیست نه‌تنها معاونتی به نام معاونت انسانی وجود دارد که به امور مرتبط با هوا، خاک، آب و پسماند می‌پردازد، دفتر مستقلی به نام دفتر مدیریت پسماند نیز وجود دارد و در اجلاسی که نام اجلاس پسماند صفر را با خود حمل می‌کند، قاعدتا باید مدیر، معاون یا کارشناسی از این دفتر ‌ شرکت می‌کرد‌. اما شاهدیم که هیئت اعزامی از سوی سازمان حفاظت محیط‌ زیست جز مدیر‌کل امور بین‌الملل نه‌تنها به ‌لحاظ اداری بلکه حتی به ‌لحاظ سوادی با این موضوع بی‌ارتباط بودند و حضورشان در این اجلاس به‌ دلیل نزدیکی‌شان با ریاست سازمان حفاظت ‌محیط زیست بوده است. درحالی‌که چنین مسائلی نه از چشم کارشناسان و بدنه سازمان دور می‌ماند، نه از چشم فعالان، دلسوزان و دغدغه‌مندان حوزه محیط زیست و پسماند. این روند در سازمان مذکور سابقه داشته است. در کاپ 29 نیز که سال گذشته در باکوی آذربایجان برگزار شد و به فاینانس‌کاپ مشهور شده بود، در حالی از ایران گروهی 17‌نفره در این اجلاس شرکت داشتند که شاهد بودیم متأسفانه صندلی ایران در برخی رویدادهای مهم جانبی خالی بود. به‌عنوان مثال در یکی از رویدادهای مهم جانبی که با موضوع «پلنگ ایرانی» برگزار شد، هیچ نماینده‌ای از ایران حضور نداشت و این غیبت موجب شد نماینده کشور ترکمنستان با گزارشی که قبلا به کنوانسیون گونه‌های مهاجر داده بود، عملا عبارت «ایرانی» را داخل پرانتز ببرد.

High level Conference on Glcries که سال گذشته در تاجیکستان برگزار شده بود، در حالی در غیاب کارشناسان مرتبط و مطلع، فقط مدیر امور بین‌الملل سازمان به این سفر اعزام شده بود که فرصت تعریف پروژه‌های مشترک در حفاظت از یخچال‌های کشور در علم‌کوه و زردکوه از بین رفته، عملا حضور ایشان بدون هرگونه عایدی برای کشور بود.

2. از آنجایی که شرکت در رویدادهای خارجی به تبادل تجربیات و همکاری‌های متقابل ختم می‌شود، فرصت مناسبی برای توانمندسازی بدنه سازمان فراهم می‌کند و تسهیلات (فاند) اهدایی از سوی کشور میزبان معمولا باید در اختیار نیروهای سازمان حفاظت محیط ‌زیست قرار بگیرد. برای شرکت در سفر اخیر ریاست سازمان با همراهان به ترکیه نیز از سوی کشور میزبان دو فاند (تسهیلات ویژه رفت‌‎وآمد و اسکان) برای دو نفر از کارکنان سازمان حفاظت محیط‌ زیست به این سازمان تعلق گرفته بود، اما این فاند به‌جای آنکه برای ارتقا و توانمندسازی بدنه سازمان به کار گرفته شود، به مشاور عالی ریاست سازمان که نیروی بازنشسته سازمان است، تعلق گرفته است. این روند که قبلا هم سابقه داشته، در حالی صورت می‌گیرد که سازمان حفاظت محیط زیست از حضور و شرکت نیروهای توانمند خود در بعضی اجلاس بین‌المللی که دستاوردهای مهمی می‌توانند برای کشور فراهم کنند، حمایتی به عمل نمی‌آورد. به‌عنوان مثال در کنگره اتحادیه جهانی حفظ طبیعت یا IUCN که در مهرماه سال جاری در ابوظبی برگزار شد و فرصت مناسبی برای پیوستن به پروژه‌های مشترک و جذب حمایت‌های مالی از آنها یا کسب اطلاع از پروژه‌های مشابه بود، هیچ نماینده‌ای از سوی سازمان به این اجلاس فرستاده نشد. رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست باید این نکته را مدنظر داشته باشد که هدف از سفرهای خارجی، شرکت مؤثر در مذاکرات تخصصی و گسترش همکاری‌های دوجانبه یا چندجانبه است، نه اهدای رانت به دوستان و یاران غیرمرتبط. 

3. ریاست سازمان حفاظت محیط زیست که معاون رئیس‌جمهور و متولی سازمان حفاظت محیط زیست کشور است، برای شرکت در اجلاس و سه نشست، به همراه دو مشاور و مدیر کل حوزه پنج روز را به دلیل شرکت در یک برنامه در کشور نبوده است. این در حالی است که به دو دلیل معمولا این سفرها باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که حداقل اقامت مقامات عالی در کشور خارجی صورت گیرد. نخست آنکه مأموریت‌ها برای انجام امور است نه سفر تفریحی و این امر برای مدیران عالی کشور و اعضای هیئت دولت به دلیل وظایفی که بر عهده دارند، حتی از حساسیت بیشتری هم برخوردار است، مگر اینکه بپذیریم حضورداشتن یا حضور‌نداشتن فردی در رأس مجموعه کاری اصولا محلی از اعراب ندارد. دوم آنکه بابت هر روز حضور این افراد، دولت موظف است مبالغ سنگینی برای هزینه‌های اقامت و حق مأموریت به ایشان پرداخت کند و اصولا در وضعیت کنونی کشور و وضعیت معیشتی مردم پرداخت این‌گونه هزینه‌ها که از جیب دولت یا همان بیت‌المال پرداخت می‌شود، باید از حساسیت خاصی برخوردار باشد.

4. از رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست انتظار می‌رود در روندی ‌که در سفرهای خارجی به لحاظ ضرورت شرکت افراد تیم اعزامی، تعداد روزهای سفر و تعداد تیم اعزامی و گزینش همراهان اتخاذ کرده‌اند، بازنگری کنند؛ به‌ویژه اینکه طبق گزارش‌های رسیده، قرار است ایشان همراه با یک تیم شش‌نفره در آذر امسال در اجلاس تغییر اقلیمی COP30 که در برزیل برگزار می‌شود، شرکت کنند. این در حالی است که این سازمان به ‌واسطه وظایف ذاتی خود در حفظ محیط‌ زیست و سیاست‌های کلان محیط‌ زیست ابلاغی توسط مقام معظم رهبری، متولی و هاب تخصصی تغییر اقلیم در کشور است و پیش از این سال‌ها دبیرخانه تغییر اقلیم کشور بوده است، از سال گذشته با بی‌تدبیری مرکز بین‌الملل سازمان، این دبیرخانه به وزارت خارجه واگذار شد. با همه این احوال، ظاهرا این سازمان نمی‌تواند از حضور مقامات خود در آن چشم‌پوشی کند و با وجود این واگذاری و هزینه‌های سنگین مترتب بر این سفر، اعزام این تیم را پیگیری می‌کند.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.