مددکاران اجتماعی به‌مثابه کنشگران صلح انتقادی

زینب نصیری-مددکار اجتماعی:  همه‌ساله در سراسر جهان، 19 مارس به عنوان روز جهانی مددکاری اجتماعی گرامی داشته می‌شود. دستور کار امسال، «آینده مشترک برای تغییر بنیادین» است که بر نیاز مددکاران اجتماعی به اتخاذ رویکردهای نوآورانه، مبتنی بر جامعه و خرد بومی و همزیستی هماهنگ با طبیعت تأکید دارد. رویکردهایی که عمیقا با ارزش‌های اصلی مددکاران اجتماعی هماهنگ است و تلاش می‌کند تا مددکاران اجتماعی را در مسیری قرار دهد تا از آینده‌ای صلح‌آمیز و پایدار دفاع کنند و در راستای طراحی و ساختن فردایی مشترک مبتنی بر همزیستی کامل جوامع، با مشارکت جامعه محلی قدم بردارند.

اما سؤال اساسی در این بین، آن است که چگونه مددکاران اجتماعی می‌توانند نقطه تقاطع و تعادل را بین عملکرد خود در نقش میانجی (کنشگر مرزی) به منظور ترویج و آموزش صلح از یک سو و در نقش مدافع برای حمایت از حقوق فردی و اجتماعی افراد از سوی دیگر برقرار کنند؟ پاسخ به این سؤال اساسی‌ می‌تواند راهگشای مددکاران اجتماعی باشد که در تلاش هستند علی‌رغم اجتناب از ایفای نقش به عنوان تثبیت‌کننده شرایط مطابق خواست دولت‌ها، نقش حرفه‌ای خود را برای دفاع از افراد مورد ظلم واقع‌شده در سطح جامعه ایفا کنند؛ چرا‌که تأکید بر صلح و همزیستی، بدون فهم دقیق علل نابرابری و ریشه‌کنی انواع تبعیض، نه‌تنها کمکی به بهبود شرایط جامعه نخواهد کرد، بلکه موجب تشدید چندقطبی‌شدن در جامعه، انواع تبعیض و نابرابری‌های نهادی خواهد شد. با تأکید بر این نکته که لازمه ایجاد صلح، مشارکت در مبارزه و تلاش برای تحقق عدالت اجتماعی است، نقش مددکاران اجتماعی به عنوان کنشگران اصلی صلح انتقادی بیش از پیش مورد توجه قرار می‌گیرد.

حرفه مددکاری اجتماعی می‌تواند با تکیه بر میراث خود به عنوان تنها حرفه کمک‌کننده که اصول، ارزش‌ها و مهارت‌های آن مبتنی بر عدالت اجتماعی و احترام به فردیت افراد است، توجه به رویکرد صلح انتقادی را به عنوان نگرانی و تعهد پایدار خود تلقی کند و اقدامات و برنامه‌های خود را در قالب رویکردهای مددکاری اجتماعی پیش ببرد.

به این منظور، مددکاران اجتماعی بر وجود جامعه‌ای فراگیر و خودتصمیم‌گیر، به رسمیت شناختن حقوق فردی بدون انکار حقوق دیگری، ایجاد روابط متقابل و مبتنی بر اصول اولیه گفت‌وگو، تحقق عدالت اجتماعی و وجود نهادهای قوی به عنوان محورهای اصلی در روند ایجاد صلح تأکید می‌کنند. بنابراین ضروری است تلاش مددکاران اجتماعی بر تحقق این محورهای اصلی متمرکز شود تا چالش اصلی مددکاران اجتماعی یعنی ایجاد تعادل بین نقش میانجیگری حرفه‌ای آنان برای تحقق و آموزش صلح و نیز نقش مدافع و حمایت‌طلبانه آنها برای تحقق عدالت و کاهش نابرابری و تبعیض‌های اجتماعی، مرتفع شود.

به نظر می‌رسد این رویکرد با مفهوم «صلح مثبت» نیز سازگار است. پژوهشگران مطالعات صلح معتقدند صلح مثبت، مستلزم فرایندی از انحلال ساختارهایی است که نابرابری های سیستماتیک و بی‌عدالتی اجتماعی را تقویت می‌کنند. لذا صلح مثبت، با تأکید بر حقوق اجتماعی به عنوان هسته اصلی خود، از دستور کار برای برابری و عدالت اجتماعی بیشتر و افزایش مشارکت سیاسی حمایت می‌کند. این رویکرد نیز در فرایند آموزش صلح به دنبال دستیابی به حقوق فردی و اجتماعی برای همه از طریق تبدیل افراد به عوامل تغییر برای تحقق برابری و عدالت اجتماعی است. آموزشی که با افزایش آگاهی افراد و مسئولیت اجتماعی به عنوان عوامل اصلی این تغییر، پیوند می‌خورند.

به امید روزهایی بهتر در قالب تلاش مشترک مددکاران اجتماعی در کنار سایر کنشگران و عاملان تغییر.