پتروشيمي شازند، نگين سبز صنعت ايران

صنعت پتروشيمي ايران در 40 سال پرافتخار پس از پيروزي انقلاب اسلامي، به اعتراف همگان، يكي از بالنده‌ترين صنايع كشور به شمار رفته و از منظر دستيابي به دانش روز جهان، ايجاد ارزش‌افزوده و اشتغال‌زايي، سرآمد صنايع كشور محسوب مي‌شود. مجتمع‌هاي پتروشيمي در اين سال‌ها توانسته‌‌اند فعل خواستن را صرف كنند و امروز در بهار چهلمين سال پيروزي انقلاب اسلامي، ارائه گزارش كار از سوی آنان به مردم ايران، يك ضرورت محسوب مي‌شود. مجتمع پتروشيمي شازند يکي از طرح‌هاي زيربنايي و مهم كشور است که با هدف تأمين نياز داخلي کشور و صادرات ايجاد شده و به بهره‌برداري رسيده است. اين طرح در سال 1363 با نام شرکت پتروشيمي اراک به تصويب شوراي‌عالي اقتصاد رسيد و پس از طي مراحل خريد دانش فني، مهندسي و نصب، فاز اول آن در سال 1372 مورد بهره‌برداري قرار گرفت و در ادامه واحدهاي ديگر اين مجتمع تکميل و در مدار توليد قرار گرفت. در همين راستا هم‌زمان با تکميل واحدها به منظور بهبود مستمر و افزايش ظرفيت واحدها و توليد محصولات متنوع‌تر از سال 1379 طرح توسعه مجتمع نيز آغاز شد که فاز اول در سال 1384 و فاز دوم در سال 1386 مورد بهره‌برداري قرار گرفت و ظرفيت توليدات مجتمع به يك ميليون و 649 هزار تُن در سال رسيد. با پيگيري مسئولان شهرستان شازند و تصويب مجمع عمومي از تاريخ 8/3/89 نام شرکت پتروشيمي اراک به شرکت پتروشيمي شازند تغيير يافت. از مشخصات ويژه پتروشيمي شازند دانش فني، تکنولوژي و فرايند‌هاي پيشرفته و توليدات بسيار متنوع آن است. به لحاظ خطوط توليد، کمتر مجتمعي را مي‌توان يافت که مانند پتروشيمي شازند ترکيبي از توليدات پليمري و شيميايي ارزشمند را داشته باشد. اين توليدات بخش عظيمي از نياز بازار داخلي را تأمين مي‌‌کند. داشتن نيروي انساني متخصص و کارآمد و موقعيت خاص جغرافيايي آن با توجه به نزديک‌بودن به بازارهاي مصرف داخلي، امکان جذب کارشناسان خبره و وضعيت آب‌و‌هوايي مناسب در منطقه را مي‌توان از ديگر شاخصه‌هاي ارزشمند پتروشيمي شازند دانست.
همچنين از ديگر نكات بارز ديگر اين مجتمع كه آن را از ساير رقبا متمايز مي‌‌کند مي‌توان به موارد ذيل نيز اشاره كرد:
اعتبار بالاي مالي، صنعتي و خوشنامي شركت پتروشيمي شازند (اراك)
رشد و پيشرفت در زمينه استفاده از فناوري اطلاعات
شرکت پتروشيمي شازند (اراک) علاوه بر اشتغال مستقيم حدود چهارهزار نفر، وظيفه تأمين مواد اوليه حدود پنج‌هزار واحد صنعتي در داخل کشور را برعهده دارد و محصولات متنوع خود را به نقاط مختلف دنيا از جمله كشورهاي آسيايي، اروپايي، آمريكايي و آفريقايي صادر مي‌كند.
واحدهاي مجتمع پتروشيمي شازند
در حال حاضر اين مجتمع شامل چهار ناحيه بهره‌برداري، مشتمل بر 17 واحد توليدي به انضمام واحدهاي سرويس‌هاي جانبي و آفسايت است که اهم آنها به شرح ذيل است:
ناحيه 1 بهره‌برداري
واحد الفين:
اين واحد به عنوان واحد مادر در مجتمع است و وظيفه توليد مواد اوليه مورد نياز کليه واحدهاي نواحي دو و سه شامل واحدهاي شيميايي و پليمري را به عهده دارد. خوراک اين واحد نفتا است و محصولات اصلي اين واحد اتيلن، پروپيلن و برش‌هاي چهار کربنه، بنزين خام، هيدروژن و نفت کوره است.
واحد هيدروکربن‌هاي هيدروژنه‌شده (PGH):
اين واحد بنزين خام را که از محصولات جانبي واحد الفين است به هيدروکربن‌هاي هيدروژنه‌شده تبديل مي‌‌کند.
واحد هيدروژناسيون برش‌هاي چهارکربنه (CHU):
برش‌هاي چهارکربنه که از توليدات واحد الفين است به کمک هيدروژن اشباع ‌شده و از آن محصول بوتان حاصل مي‌شود و اين محصول به عنوان خوراک واحد الفين مورد استفاده قرار مي‌گيرد. از مهم‌ترين ويژگي‌هاي اين واحد جلوگيري از ارسال سالانه قريب به 50 هزار تن برش‌هاي چهارکربنه به مشعل، جلوگيري از آلودگي محيط زيست و تأمين بخشي از خوراک واحد الفين است.
ناحيه 2 بهره‌برداري
واحد پلي‌اتيلن سنگين (HDPE):
خوراک اين واحد اتيلن است و پليمرهاي توليدي اين واحد در ساخت لوله‌هاي پلي‌اتيلن خطوط گاز، آب و فاضلاب و ساير کاربردهاي صنعتي و عمومي است.
ظرفيت اين واحد 85 هزار تن در سال است.
واحد پلي‌اتيلن سبک خطي (LLDPE):
خوراک اين واحد نيز اتيلن است و توليدات آن در صنايع تزريقي، ظروف پلاستيک حجيم مانند تانک‌ها و مخازن کشاورزي، وسايل خانگي، لوله‌هاي آبياري و فيلم‌هاي مخصوص بسته‌بندي استفاده مي‌شود.
ظرفيت اين واحد 75 هزار تن در سال است.
واحد پلي‌پروپيلن (P.P):
خوراک اين واحد پرو‌پيلن است و گروه‌هاي پليمري هموپليمر
(hemopolimer) و کوپليمر (copolimer) در آن توليد مي‌شوند. ظرفيت اين واحد 75000 تن در سال است و مصرف‌کنندگان عمده محصولات پلي‌پروپيلن صنايع توليد الياف و گوني، صنايع پزشکي نظير توليد سرنگ، سرم و قطعات پزشکي، صنايع خودروسازي، ظروف يک‌بار‌مصرف و لوازم آرايشي است.
واحدهاي بوتادين و پلي‌بوتادين رابر (BD/PBR):
واحد بوتادين از برش‌هاي چهارکربنه توليد شده در واحد الفین به عنوان خوراک استفاده مي‌‌کند و پس از تفکيک برش‌هاي چهارکربنه، در واحد پلي‌بوتادين سالانه 25هزار تن PBR يا لاستيک مصنوعي به عنوان ماده اوليه لاستيک جهت استفاده در کارخانه‌های توليد تاير و ديگر صنايع مرتبط با لاستيک از قبيل صنايع کفش، تسمه نقاله و شلنگ‌هاي لاستيکي توليد مي‌شود.
ناحيه 3 بهره‌برداري
واحد اکسيد اتيلن/ اتيلن گلايکول‌ها (EO/EG):
اين واحد از خطوط توليدي بسيار مهم در صنعت پتروشيمي و ظرفيت توليد آن سالانه 120 هزار تن است. اين واحد علاوه بر اکسيد اتيلن خالص که به عنوان يک ضدعفوني‌کننده قوي کاربرد دارد، منو (mono)، دي و تري‌اتيلن گلايکول نيز توليد مي‌کند که در کارخانجات الياف مصنوعي، نرم‌کننده‌ها و حلال‌ها، صنايع نساجي، پوشش‌هاي حفاظتي، رزين پلي‌استر، چرم مصنوعي، ضديخ و فيلم و نوار فيلم کاربرد دارد.
واحد دو اتيل هگزانول‌ها (2EH):
توليدات اين واحد در زمره محصولات استراتژيک محسوب مي‌شود و ظرفيت توليد آن سالانه 56 هزار تن است. اين محصول از مواد اصلي نرم‌کننده‌هاي پلاستيک است و براي توليد اکتيل فتالات به عنوان تبديل‌کننده PVC به فراورده نهايي از آن استفاده مي‌شود. الکل‌هاي نرمال بوتانل (normal butanol) و
ايزو بوتانل (iso butanol) از ديگر محصولات اين واحد است که از آنها به عنوان حلال رنگ‌هاي رزين پوششي و رزين‌هاي اوره و ملاميني استفاده مي‌شود.
واحد اسيد استيک/ وينيل استات (AA/VA):
اين واحد با ظرفيت سالانه 30 هزار تن اسيد استيک و 30 هزار تن وينيل استات با درجه خلوص بسيار بالا تأمين‌کننده مواد اوليه صنايع پايين‌دستي نظير صنايع دارويي، غذايي، نساجي، چسب‌سازي، رنگ‌سازي و... است.
واحد اتانول آمين‌ها (EA):
محصولات واحد اتانول آمين‌ها با ظرفيت 30 هزار تن در سال به عنوان جذب‌کننده گازهاي اسيدي و گوگردي، يکي از مواد بسيار ضروري و حياتي در پالايشگاه‌ها، صنعت پتروشيمي، صنايع سيمان و صنايع کشاورزي به شمار مي‌روند. ضمنا اين محصولات در توليد مواد شوينده، صنايع آرايشي و بهداشتي و مواد ضدخوردگي نيز کاربرد وسيعي دارند.
واحد اتوکسيلات‌ها (ETX):
ظرفيت توليد اين واحد 30 هزار تن در سال است و عمده محصولات آن در صنايع شوينده و بهداشتي، آرايشي، دارويي، نساجي و الياف، صنايع غذايي و صنايع فلزي مصرف مي‌شود. مهندسي تفصيلي و ساخت بيش از 95 درصد تجهيزات اين واحد با استفاده از توان سازندگان داخلي صورت گرفته است.
ناحيه سرويس‌هاي جانبي:
واحد‌هاي سرويس‌هاي جانبي (UTILITY)
مجتمع پتروشيمي شازند از لحاظ تأمين سرويس‌هاي جانبي خودكفا بوده و توليد اين نيازمندي‌ها در واحد‌هاي مختلف سرويس‌هاي جانبي پيش‌بيني شده است. واحدهاي سرويس‌هاي جانبي به همراه گروهي از تأسيسات عمومي و مشترک، تأمين‌کننده نيازهاي عملياتي مجتمع از لحاظ آب، برق، بخار، هواي فشرده، هواي ابزار دقيق، سوخت، اکسيژن و نيتروژن هستند. همچنين برقرارکننده ارتباط بين واحدهاي فرايندي و سرويس‌هاي جانبي و تأمين‌کننده نيازمندي‌هاي مشترک واحدها در کل مجتمع است.
واحدهاي سرويس‌هاي جانبي مجتمع پتروشيمي شازند عبارت‌اند از:
1. واحد نيروگاه
واحد برق مجتمع شامل پنج دستگاه توربوژنراتور گازي هر کدام به ظرفيت 25 مگاوات است. سيستم احتراق توربين‌ها دوگانه است و مي‌تواند از گاز طبيعي يا گازوئيل به‌عنوان سوخت استفاده كند. برق توليدي 20 کيلو ولت، سه فاز و فرکانس 50 هرتز با دو خط انتقال براي هر منبع تغذيه است. شبکه توزيع برق شامل 24 پست فرعي است. همچنين دو دستگاه ديزل ژنراتور تعبيه شده است که در شرايط اضطراري قطع برق مجتمع، برق تجهيزات بسيار حساس را تأمين مي‌کند و توان توليد سه مگاوات برق را دارند (هرکدام 1.5 مگاوات). طراحي و مهندسي و خريد تجهيزات اين واحد مربوط به شرکت فرانسوي آلستوم است.
2. واحد بخار:
واحد بخار با ظرفيت اسمي 680 تن بر ساعت که طراحي و مهندسي اوليه اين واحد را شرکت کاوازاکي از کشور ژاپن عهده‌دار بوده است. در طرح توسعه يک بويلر 80تني ساخت شرکت آذرآب اراک و سه دستگاه MP بويلر 33تني ساخت شرکت ماشين‌سازي اراک به مجموعه اضافه شده است. سيستم تأمين بخار شامل پنج دستگاه ديگ بخار بازيابي به ظرفيت توليد 52 تن در ساعت که انرژي گرمايي آن به‌وسيله هواي گرم خارج شده، از توربين‌هاي گازي واحد نيروگاه و همچنين سوخت کمکي گاز طبيعي تأمين مي‌شود. اين دستگاه‌ها Waste Heat Recovery boiler ناميده مي‌شوند. همچنين چهار دستگاه فايربويلر 80تني از نوع واترتيوب و سه دستگاه بويلر 33تني (ساخت ماشين‌سازي اراک) از نوع Fire Tube فعال است. بخار توليدي در سه فشار متفاوت
HPS(42 Bar)، MPS(15 bar) و LPS(5.5 Bar) براي مصرف‌کننده‌ها ارسال مي‌شود.
3. واحد آب:
اين واحد شامل سه بخش مجزاست: آب خام، آب بدون املاح، برج‌هاي خنک‌کننده
آب خام: آب خام مجتمع از منابع‌هاي زيرزميني (چاه عميق) تأمين مي‌شود. آب خام از طريق شبکه جمع‌آوري آب به سه مخزن ذخيره، به ظرفيت کلي 160 هزار مترمکعب هدايت و از آنجا از طريق پمپ به مراکز مصرف ارسال مي‌شود.
آب بدون املاح: از آب خام برای توليد آب بدون املاح استفاده مي‌شود. واحد آب بدون املاح تحت ليسانس شرکت دگرمونت فرانسه بوده و آب DM مورد نياز در يک سيستم متمرکز شامل چهار خط توليدي به ظرفيت هرکدام 150 مترمکعب در ساعت توليد مي‌شود. مبناي تصفيه آب استفاده از رزين‌هاي کاتيوني و آنيوني به روش جذب بنيان‌هاي کاتيوني و آنيوني موجود در آب است. آب DM توليدي در مخازن ذخيره شده، سپس با پمپ به مراکز مصرف ارسال مي‌شود. همچنين آب کندانس حاصله از واحدهاي مختلف مجتمع از طريق شبکه‌هاي جمع‌آوري کندانس به بخش Polish وارد شده و پس از تصفيه به مخازن ذخيره ارسال مي‌شود.
برج‌هاي خنک‌کننده: تأمين و ارسال آب خنک‌کننده در مجتمع به روش ‌تر و سيستم مدار باز در نظر گرفته شده است. در مجتمع پنج برج خنک‌کننده فعال با ظرفيت 51هزارو 600 مترمکعب بر ساعت با طراحي و مهندسي شرکت هامون سابلکو بلژيک وجود دارد که وظيفه خنک‌کردن آب کولينگ واحدهاي ناحيه يوتيليتي، ناحيه يک (الفين)، ناحيه دو (ناحيه واحدهاي پليمري) و ناحيه سه (ناحيه واحدهاي شيميايي) مربوط را بر عهده دارد. اين سيستم شامل 16 سل هر کدام به ظرفيت سه‌هزار و 100 متر مکعب در ساعت و دو سل هر کدام به ظرفيت هزار مترمکعب در ساعت است. اين فرايند مي‌تواند آب را تا حداکثر 10 درجه سانتي‌گراد خنک کند.
4. واحد هوا و سوخت:
اين واحد شامل سه قسمت است:
واحد هواي فشرده: هواي سرويس و ابزار دقيق مجتمع از طريق سيستم متمرکز هواي فشرده شامل شش دستگاه کمپرسور سانتريفيوژ (گريز از مرکز) سه مرحله‌اي تأمين مي‌شود. نيروی محرکه چهار کمپرسورموتور الکتريکي و نيروی محرکه دو کمپرسور ديگر توربين بخار است. ظرفيت هر کدام 26هزار نرمال مترمکعب در ساعت و در فشار هشت‌بار است. هواي ابزار دقيق به کمک سيستم‌هاي خشک‌کننده هوا (Dryer) که نقطه شبنم هوا را تا منفي 40 درجه سانتي‌گراد مي‌رسانند، تأمين مي‌شود. همچنين يک کمپرسور رفت و برگشتي سه‌مرحله‌اي براي شرايط اضطراري وجود دارد که نيروي محرکه آن توسط يک موتور الکتريکي تأمين مي‌شود و وظيفه آن تأمين فشار 56 باري براي مخزن هواي فشرده خشک اضطراري است. هواي فشرده اين مخزن براي تأمين هواي ابزار دقيق مصرفي واحدهاي پروسسي در زمان اضطراري در نظر گرفته شده است و در واقع سيستم پشتيبان (Back Up) است.
طراحي و مهندسي اين واحد از سوی شرکت اينگرسل راند کشور ايتاليا - هلند انجام شده است.
واحد جداسازي هوا: در يکي‌ديگر از واحدهاي زير مجموعه هوا و سوخت جداسازي هوا توسط دو خط توليدي بر مبناي تقطير و سيستم‌هاي کرايوجنيک انجام مي‌شود. مجموع توليد اکسيژن گازي دو واحد 15هزارو 500 نرمال مترمکعب در ساعت و مجموع نيتروژن گازي هر دو واحد هفت‌هزارو 400 نرمال متر مکعب در ساعت است. در پروسه توليد سرماسازي تا دماي بسيار پايين (180- درجه سانتي‌گراد) و عمليات تفکيک و جداسازي در برج‌هاي تقطير انجام مي‌شود. در اين واحد توليد اکسيژن مايع و نيتروژن مايع نيز وجود دارد که در مخازن مربوطه ذخيره شده و با عبور از تبخيرکننده‌ها به عنوان سيستم پشتيبان مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
طراحي و مهندسي اين واحد به عهده شرکت ايرليکوئيد فرانسه بوده است.
واحدهاي جانبي: شبکه سوخت‌رساني مايع (گازوئيل) براي واحدهاي نيروگاه و بخار ازطريق ذخيره در دو مخزن دوهزارو 800 مترمکعبي، ايستگاه فرعي گاز جهت توزيع گاز طبيعي براي مصرف‌کننده‌هاي فشارکم، ايستگاه پمپ‌هاي آب آتش‌نشاني (الکتريکي و ديزلي) در حوزه کاري اين واحد قرار دارد.
5. واحد تصفيه پساب صنعتي
واحد تصفيه پساب مجتمع پتروشيمي شازند با رعايت بالاترين استانداردها و معيارهاي زيست‌محيطي به منظور استفاده مجدد از پساب تصفيه شده با توجه به حفظ و صيانت از منابع خدادادي و استفاده مجدد از آنها، جلوگيري از ارسال پساب‌هاي آلي و غيرآلي به محيط زيست و ممانعت از هرگونه آلودگي زيست‌محيطي با ظرفيت تصفيه كليه پساب‌هايي كه در مجتمع توليد و در طبقه‌بندي زير قرار مي‌گيرند، طراحي شده است. اين واحد با داشتن كليه امكانات و تجهيزات تصفيه شامل دانه‌گيري، آشغال‌گيري، جداكننده‌هاي سطحي و شيميايي، تصفيه بيولوژيك، تصفيه شيميايي واحد نمك‌زدايي و يون‌زدايي (سيستم الكترودياليز معكوس)، فيلتراسيون واحد احيای كربن، سيستم تصفيه و آب‌گيري از لجن و سيستم هضم لجن كامل‌ترين واحد تصفيه پساب در سطح كشور است.
حدود نيمي از آب جبراني مورد نياز برج‌هاي خنک‌کننده مجتمع و نيز آب مورد نياز فضاي سبز حاصل از تصفيه پساب در اين واحد است.
6. واحد کوره و آفسايت
اين واحد شامل سيستم ايستگاه اصلي گاز، سيستم مشعل مجتمع (Flare) به طول تقريبي صد متر و سيستم‌هاي جمع‌آوري و دفع آب‌هاي زائد و شبكه اتصالات بين واحدها شامل خطوط براي آب، بخار، آب خنک‌کننده اتيلن، پروپيلن و... است.
سيستم مشعل مجتمع که به منظور تضمين بهره‌برداري مطمئن از واحدها و ايمن‌سازي آنها در شرايط اضطراري است از طريق اين واحد کنترل مي‌شود.
کوره ضايعات‌سوز مجتمع در اين واحد قرار دارد و کليه ضايعات و مواد دور ريز در اين کوره پيشرفته صنعتي سوزانده و دفع مي‌شود. اين کوره مجهز به
Belt filter جهت جذب مواد هيدروکربني، اسيدي و Dust و آنالايز گازهاي خروجي و نيز بويلر 2.3 تني در مسير گازهاي داغ خروجي است.
در بخش ديگر اين مجتمع، واحد‌هاي امداد و آتش‌نشاني مجهز به پيشرفته‌ترين و كم‌نظيرترين تجهيزات موجود، مأموريت تأمين ايمني را بر عهده دارند. همچنين با اعمال مديريت صحيح بر منابع آب، خاك و هوا، اين شركت از سطح بسيار بالايي از استانداردهاي جهاني در حفظ محيط‌ زيست، توسعه فضاي سبز و مديريت پسماندها و پساب‌ها برخوردار است و در اين راستا ايجاد 400 هکتار فضاي سبز در مجتمع و شهر مهاجران خود نشان توجه اين شرکت به محيط زيست و مسئوليت‌هاي اجتماعي است.
ما به پاکي آب، خاک و هوا اين سه عنصر حيات مي‌انديشيم و ثابت کرده‌ايم که صنايع پالوده از آلودگي نه تنها به محيط زيست لطمه نمي‌زنند بلکه مي‌توانند دوست محيط زيست باقي بمانند.

صنعت پتروشيمي ايران در 40 سال پرافتخار پس از پيروزي انقلاب اسلامي، به اعتراف همگان، يكي از بالنده‌ترين صنايع كشور به شمار رفته و از منظر دستيابي به دانش روز جهان، ايجاد ارزش‌افزوده و اشتغال‌زايي، سرآمد صنايع كشور محسوب مي‌شود. مجتمع‌هاي پتروشيمي در اين سال‌ها توانسته‌‌اند فعل خواستن را صرف كنند و امروز در بهار چهلمين سال پيروزي انقلاب اسلامي، ارائه گزارش كار از سوی آنان به مردم ايران، يك ضرورت محسوب مي‌شود. مجتمع پتروشيمي شازند يکي از طرح‌هاي زيربنايي و مهم كشور است که با هدف تأمين نياز داخلي کشور و صادرات ايجاد شده و به بهره‌برداري رسيده است. اين طرح در سال 1363 با نام شرکت پتروشيمي اراک به تصويب شوراي‌عالي اقتصاد رسيد و پس از طي مراحل خريد دانش فني، مهندسي و نصب، فاز اول آن در سال 1372 مورد بهره‌برداري قرار گرفت و در ادامه واحدهاي ديگر اين مجتمع تکميل و در مدار توليد قرار گرفت. در همين راستا هم‌زمان با تکميل واحدها به منظور بهبود مستمر و افزايش ظرفيت واحدها و توليد محصولات متنوع‌تر از سال 1379 طرح توسعه مجتمع نيز آغاز شد که فاز اول در سال 1384 و فاز دوم در سال 1386 مورد بهره‌برداري قرار گرفت و ظرفيت توليدات مجتمع به يك ميليون و 649 هزار تُن در سال رسيد. با پيگيري مسئولان شهرستان شازند و تصويب مجمع عمومي از تاريخ 8/3/89 نام شرکت پتروشيمي اراک به شرکت پتروشيمي شازند تغيير يافت. از مشخصات ويژه پتروشيمي شازند دانش فني، تکنولوژي و فرايند‌هاي پيشرفته و توليدات بسيار متنوع آن است. به لحاظ خطوط توليد، کمتر مجتمعي را مي‌توان يافت که مانند پتروشيمي شازند ترکيبي از توليدات پليمري و شيميايي ارزشمند را داشته باشد. اين توليدات بخش عظيمي از نياز بازار داخلي را تأمين مي‌‌کند. داشتن نيروي انساني متخصص و کارآمد و موقعيت خاص جغرافيايي آن با توجه به نزديک‌بودن به بازارهاي مصرف داخلي، امکان جذب کارشناسان خبره و وضعيت آب‌و‌هوايي مناسب در منطقه را مي‌توان از ديگر شاخصه‌هاي ارزشمند پتروشيمي شازند دانست.
همچنين از ديگر نكات بارز ديگر اين مجتمع كه آن را از ساير رقبا متمايز مي‌‌کند مي‌توان به موارد ذيل نيز اشاره كرد:
اعتبار بالاي مالي، صنعتي و خوشنامي شركت پتروشيمي شازند (اراك)
رشد و پيشرفت در زمينه استفاده از فناوري اطلاعات
شرکت پتروشيمي شازند (اراک) علاوه بر اشتغال مستقيم حدود چهارهزار نفر، وظيفه تأمين مواد اوليه حدود پنج‌هزار واحد صنعتي در داخل کشور را برعهده دارد و محصولات متنوع خود را به نقاط مختلف دنيا از جمله كشورهاي آسيايي، اروپايي، آمريكايي و آفريقايي صادر مي‌كند.
واحدهاي مجتمع پتروشيمي شازند
در حال حاضر اين مجتمع شامل چهار ناحيه بهره‌برداري، مشتمل بر 17 واحد توليدي به انضمام واحدهاي سرويس‌هاي جانبي و آفسايت است که اهم آنها به شرح ذيل است:
ناحيه 1 بهره‌برداري
واحد الفين:
اين واحد به عنوان واحد مادر در مجتمع است و وظيفه توليد مواد اوليه مورد نياز کليه واحدهاي نواحي دو و سه شامل واحدهاي شيميايي و پليمري را به عهده دارد. خوراک اين واحد نفتا است و محصولات اصلي اين واحد اتيلن، پروپيلن و برش‌هاي چهار کربنه، بنزين خام، هيدروژن و نفت کوره است.
واحد هيدروکربن‌هاي هيدروژنه‌شده (PGH):
اين واحد بنزين خام را که از محصولات جانبي واحد الفين است به هيدروکربن‌هاي هيدروژنه‌شده تبديل مي‌‌کند.
واحد هيدروژناسيون برش‌هاي چهارکربنه (CHU):
برش‌هاي چهارکربنه که از توليدات واحد الفين است به کمک هيدروژن اشباع ‌شده و از آن محصول بوتان حاصل مي‌شود و اين محصول به عنوان خوراک واحد الفين مورد استفاده قرار مي‌گيرد. از مهم‌ترين ويژگي‌هاي اين واحد جلوگيري از ارسال سالانه قريب به 50 هزار تن برش‌هاي چهارکربنه به مشعل، جلوگيري از آلودگي محيط زيست و تأمين بخشي از خوراک واحد الفين است.
ناحيه 2 بهره‌برداري
واحد پلي‌اتيلن سنگين (HDPE):
خوراک اين واحد اتيلن است و پليمرهاي توليدي اين واحد در ساخت لوله‌هاي پلي‌اتيلن خطوط گاز، آب و فاضلاب و ساير کاربردهاي صنعتي و عمومي است.
ظرفيت اين واحد 85 هزار تن در سال است.
واحد پلي‌اتيلن سبک خطي (LLDPE):
خوراک اين واحد نيز اتيلن است و توليدات آن در صنايع تزريقي، ظروف پلاستيک حجيم مانند تانک‌ها و مخازن کشاورزي، وسايل خانگي، لوله‌هاي آبياري و فيلم‌هاي مخصوص بسته‌بندي استفاده مي‌شود.
ظرفيت اين واحد 75 هزار تن در سال است.
واحد پلي‌پروپيلن (P.P):
خوراک اين واحد پرو‌پيلن است و گروه‌هاي پليمري هموپليمر
(hemopolimer) و کوپليمر (copolimer) در آن توليد مي‌شوند. ظرفيت اين واحد 75000 تن در سال است و مصرف‌کنندگان عمده محصولات پلي‌پروپيلن صنايع توليد الياف و گوني، صنايع پزشکي نظير توليد سرنگ، سرم و قطعات پزشکي، صنايع خودروسازي، ظروف يک‌بار‌مصرف و لوازم آرايشي است.
واحدهاي بوتادين و پلي‌بوتادين رابر (BD/PBR):
واحد بوتادين از برش‌هاي چهارکربنه توليد شده در واحد الفین به عنوان خوراک استفاده مي‌‌کند و پس از تفکيک برش‌هاي چهارکربنه، در واحد پلي‌بوتادين سالانه 25هزار تن PBR يا لاستيک مصنوعي به عنوان ماده اوليه لاستيک جهت استفاده در کارخانه‌های توليد تاير و ديگر صنايع مرتبط با لاستيک از قبيل صنايع کفش، تسمه نقاله و شلنگ‌هاي لاستيکي توليد مي‌شود.
ناحيه 3 بهره‌برداري
واحد اکسيد اتيلن/ اتيلن گلايکول‌ها (EO/EG):
اين واحد از خطوط توليدي بسيار مهم در صنعت پتروشيمي و ظرفيت توليد آن سالانه 120 هزار تن است. اين واحد علاوه بر اکسيد اتيلن خالص که به عنوان يک ضدعفوني‌کننده قوي کاربرد دارد، منو (mono)، دي و تري‌اتيلن گلايکول نيز توليد مي‌کند که در کارخانجات الياف مصنوعي، نرم‌کننده‌ها و حلال‌ها، صنايع نساجي، پوشش‌هاي حفاظتي، رزين پلي‌استر، چرم مصنوعي، ضديخ و فيلم و نوار فيلم کاربرد دارد.
واحد دو اتيل هگزانول‌ها (2EH):
توليدات اين واحد در زمره محصولات استراتژيک محسوب مي‌شود و ظرفيت توليد آن سالانه 56 هزار تن است. اين محصول از مواد اصلي نرم‌کننده‌هاي پلاستيک است و براي توليد اکتيل فتالات به عنوان تبديل‌کننده PVC به فراورده نهايي از آن استفاده مي‌شود. الکل‌هاي نرمال بوتانل (normal butanol) و
ايزو بوتانل (iso butanol) از ديگر محصولات اين واحد است که از آنها به عنوان حلال رنگ‌هاي رزين پوششي و رزين‌هاي اوره و ملاميني استفاده مي‌شود.
واحد اسيد استيک/ وينيل استات (AA/VA):
اين واحد با ظرفيت سالانه 30 هزار تن اسيد استيک و 30 هزار تن وينيل استات با درجه خلوص بسيار بالا تأمين‌کننده مواد اوليه صنايع پايين‌دستي نظير صنايع دارويي، غذايي، نساجي، چسب‌سازي، رنگ‌سازي و... است.
واحد اتانول آمين‌ها (EA):
محصولات واحد اتانول آمين‌ها با ظرفيت 30 هزار تن در سال به عنوان جذب‌کننده گازهاي اسيدي و گوگردي، يکي از مواد بسيار ضروري و حياتي در پالايشگاه‌ها، صنعت پتروشيمي، صنايع سيمان و صنايع کشاورزي به شمار مي‌روند. ضمنا اين محصولات در توليد مواد شوينده، صنايع آرايشي و بهداشتي و مواد ضدخوردگي نيز کاربرد وسيعي دارند.
واحد اتوکسيلات‌ها (ETX):
ظرفيت توليد اين واحد 30 هزار تن در سال است و عمده محصولات آن در صنايع شوينده و بهداشتي، آرايشي، دارويي، نساجي و الياف، صنايع غذايي و صنايع فلزي مصرف مي‌شود. مهندسي تفصيلي و ساخت بيش از 95 درصد تجهيزات اين واحد با استفاده از توان سازندگان داخلي صورت گرفته است.
ناحيه سرويس‌هاي جانبي:
واحد‌هاي سرويس‌هاي جانبي (UTILITY)
مجتمع پتروشيمي شازند از لحاظ تأمين سرويس‌هاي جانبي خودكفا بوده و توليد اين نيازمندي‌ها در واحد‌هاي مختلف سرويس‌هاي جانبي پيش‌بيني شده است. واحدهاي سرويس‌هاي جانبي به همراه گروهي از تأسيسات عمومي و مشترک، تأمين‌کننده نيازهاي عملياتي مجتمع از لحاظ آب، برق، بخار، هواي فشرده، هواي ابزار دقيق، سوخت، اکسيژن و نيتروژن هستند. همچنين برقرارکننده ارتباط بين واحدهاي فرايندي و سرويس‌هاي جانبي و تأمين‌کننده نيازمندي‌هاي مشترک واحدها در کل مجتمع است.
واحدهاي سرويس‌هاي جانبي مجتمع پتروشيمي شازند عبارت‌اند از:
1. واحد نيروگاه
واحد برق مجتمع شامل پنج دستگاه توربوژنراتور گازي هر کدام به ظرفيت 25 مگاوات است. سيستم احتراق توربين‌ها دوگانه است و مي‌تواند از گاز طبيعي يا گازوئيل به‌عنوان سوخت استفاده كند. برق توليدي 20 کيلو ولت، سه فاز و فرکانس 50 هرتز با دو خط انتقال براي هر منبع تغذيه است. شبکه توزيع برق شامل 24 پست فرعي است. همچنين دو دستگاه ديزل ژنراتور تعبيه شده است که در شرايط اضطراري قطع برق مجتمع، برق تجهيزات بسيار حساس را تأمين مي‌کند و توان توليد سه مگاوات برق را دارند (هرکدام 1.5 مگاوات). طراحي و مهندسي و خريد تجهيزات اين واحد مربوط به شرکت فرانسوي آلستوم است.
2. واحد بخار:
واحد بخار با ظرفيت اسمي 680 تن بر ساعت که طراحي و مهندسي اوليه اين واحد را شرکت کاوازاکي از کشور ژاپن عهده‌دار بوده است. در طرح توسعه يک بويلر 80تني ساخت شرکت آذرآب اراک و سه دستگاه MP بويلر 33تني ساخت شرکت ماشين‌سازي اراک به مجموعه اضافه شده است. سيستم تأمين بخار شامل پنج دستگاه ديگ بخار بازيابي به ظرفيت توليد 52 تن در ساعت که انرژي گرمايي آن به‌وسيله هواي گرم خارج شده، از توربين‌هاي گازي واحد نيروگاه و همچنين سوخت کمکي گاز طبيعي تأمين مي‌شود. اين دستگاه‌ها Waste Heat Recovery boiler ناميده مي‌شوند. همچنين چهار دستگاه فايربويلر 80تني از نوع واترتيوب و سه دستگاه بويلر 33تني (ساخت ماشين‌سازي اراک) از نوع Fire Tube فعال است. بخار توليدي در سه فشار متفاوت
HPS(42 Bar)، MPS(15 bar) و LPS(5.5 Bar) براي مصرف‌کننده‌ها ارسال مي‌شود.
3. واحد آب:
اين واحد شامل سه بخش مجزاست: آب خام، آب بدون املاح، برج‌هاي خنک‌کننده
آب خام: آب خام مجتمع از منابع‌هاي زيرزميني (چاه عميق) تأمين مي‌شود. آب خام از طريق شبکه جمع‌آوري آب به سه مخزن ذخيره، به ظرفيت کلي 160 هزار مترمکعب هدايت و از آنجا از طريق پمپ به مراکز مصرف ارسال مي‌شود.
آب بدون املاح: از آب خام برای توليد آب بدون املاح استفاده مي‌شود. واحد آب بدون املاح تحت ليسانس شرکت دگرمونت فرانسه بوده و آب DM مورد نياز در يک سيستم متمرکز شامل چهار خط توليدي به ظرفيت هرکدام 150 مترمکعب در ساعت توليد مي‌شود. مبناي تصفيه آب استفاده از رزين‌هاي کاتيوني و آنيوني به روش جذب بنيان‌هاي کاتيوني و آنيوني موجود در آب است. آب DM توليدي در مخازن ذخيره شده، سپس با پمپ به مراکز مصرف ارسال مي‌شود. همچنين آب کندانس حاصله از واحدهاي مختلف مجتمع از طريق شبکه‌هاي جمع‌آوري کندانس به بخش Polish وارد شده و پس از تصفيه به مخازن ذخيره ارسال مي‌شود.
برج‌هاي خنک‌کننده: تأمين و ارسال آب خنک‌کننده در مجتمع به روش ‌تر و سيستم مدار باز در نظر گرفته شده است. در مجتمع پنج برج خنک‌کننده فعال با ظرفيت 51هزارو 600 مترمکعب بر ساعت با طراحي و مهندسي شرکت هامون سابلکو بلژيک وجود دارد که وظيفه خنک‌کردن آب کولينگ واحدهاي ناحيه يوتيليتي، ناحيه يک (الفين)، ناحيه دو (ناحيه واحدهاي پليمري) و ناحيه سه (ناحيه واحدهاي شيميايي) مربوط را بر عهده دارد. اين سيستم شامل 16 سل هر کدام به ظرفيت سه‌هزار و 100 متر مکعب در ساعت و دو سل هر کدام به ظرفيت هزار مترمکعب در ساعت است. اين فرايند مي‌تواند آب را تا حداکثر 10 درجه سانتي‌گراد خنک کند.
4. واحد هوا و سوخت:
اين واحد شامل سه قسمت است:
واحد هواي فشرده: هواي سرويس و ابزار دقيق مجتمع از طريق سيستم متمرکز هواي فشرده شامل شش دستگاه کمپرسور سانتريفيوژ (گريز از مرکز) سه مرحله‌اي تأمين مي‌شود. نيروی محرکه چهار کمپرسورموتور الکتريکي و نيروی محرکه دو کمپرسور ديگر توربين بخار است. ظرفيت هر کدام 26هزار نرمال مترمکعب در ساعت و در فشار هشت‌بار است. هواي ابزار دقيق به کمک سيستم‌هاي خشک‌کننده هوا (Dryer) که نقطه شبنم هوا را تا منفي 40 درجه سانتي‌گراد مي‌رسانند، تأمين مي‌شود. همچنين يک کمپرسور رفت و برگشتي سه‌مرحله‌اي براي شرايط اضطراري وجود دارد که نيروي محرکه آن توسط يک موتور الکتريکي تأمين مي‌شود و وظيفه آن تأمين فشار 56 باري براي مخزن هواي فشرده خشک اضطراري است. هواي فشرده اين مخزن براي تأمين هواي ابزار دقيق مصرفي واحدهاي پروسسي در زمان اضطراري در نظر گرفته شده است و در واقع سيستم پشتيبان (Back Up) است.
طراحي و مهندسي اين واحد از سوی شرکت اينگرسل راند کشور ايتاليا - هلند انجام شده است.
واحد جداسازي هوا: در يکي‌ديگر از واحدهاي زير مجموعه هوا و سوخت جداسازي هوا توسط دو خط توليدي بر مبناي تقطير و سيستم‌هاي کرايوجنيک انجام مي‌شود. مجموع توليد اکسيژن گازي دو واحد 15هزارو 500 نرمال مترمکعب در ساعت و مجموع نيتروژن گازي هر دو واحد هفت‌هزارو 400 نرمال متر مکعب در ساعت است. در پروسه توليد سرماسازي تا دماي بسيار پايين (180- درجه سانتي‌گراد) و عمليات تفکيک و جداسازي در برج‌هاي تقطير انجام مي‌شود. در اين واحد توليد اکسيژن مايع و نيتروژن مايع نيز وجود دارد که در مخازن مربوطه ذخيره شده و با عبور از تبخيرکننده‌ها به عنوان سيستم پشتيبان مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
طراحي و مهندسي اين واحد به عهده شرکت ايرليکوئيد فرانسه بوده است.
واحدهاي جانبي: شبکه سوخت‌رساني مايع (گازوئيل) براي واحدهاي نيروگاه و بخار ازطريق ذخيره در دو مخزن دوهزارو 800 مترمکعبي، ايستگاه فرعي گاز جهت توزيع گاز طبيعي براي مصرف‌کننده‌هاي فشارکم، ايستگاه پمپ‌هاي آب آتش‌نشاني (الکتريکي و ديزلي) در حوزه کاري اين واحد قرار دارد.
5. واحد تصفيه پساب صنعتي
واحد تصفيه پساب مجتمع پتروشيمي شازند با رعايت بالاترين استانداردها و معيارهاي زيست‌محيطي به منظور استفاده مجدد از پساب تصفيه شده با توجه به حفظ و صيانت از منابع خدادادي و استفاده مجدد از آنها، جلوگيري از ارسال پساب‌هاي آلي و غيرآلي به محيط زيست و ممانعت از هرگونه آلودگي زيست‌محيطي با ظرفيت تصفيه كليه پساب‌هايي كه در مجتمع توليد و در طبقه‌بندي زير قرار مي‌گيرند، طراحي شده است. اين واحد با داشتن كليه امكانات و تجهيزات تصفيه شامل دانه‌گيري، آشغال‌گيري، جداكننده‌هاي سطحي و شيميايي، تصفيه بيولوژيك، تصفيه شيميايي واحد نمك‌زدايي و يون‌زدايي (سيستم الكترودياليز معكوس)، فيلتراسيون واحد احيای كربن، سيستم تصفيه و آب‌گيري از لجن و سيستم هضم لجن كامل‌ترين واحد تصفيه پساب در سطح كشور است.
حدود نيمي از آب جبراني مورد نياز برج‌هاي خنک‌کننده مجتمع و نيز آب مورد نياز فضاي سبز حاصل از تصفيه پساب در اين واحد است.
6. واحد کوره و آفسايت
اين واحد شامل سيستم ايستگاه اصلي گاز، سيستم مشعل مجتمع (Flare) به طول تقريبي صد متر و سيستم‌هاي جمع‌آوري و دفع آب‌هاي زائد و شبكه اتصالات بين واحدها شامل خطوط براي آب، بخار، آب خنک‌کننده اتيلن، پروپيلن و... است.
سيستم مشعل مجتمع که به منظور تضمين بهره‌برداري مطمئن از واحدها و ايمن‌سازي آنها در شرايط اضطراري است از طريق اين واحد کنترل مي‌شود.
کوره ضايعات‌سوز مجتمع در اين واحد قرار دارد و کليه ضايعات و مواد دور ريز در اين کوره پيشرفته صنعتي سوزانده و دفع مي‌شود. اين کوره مجهز به
Belt filter جهت جذب مواد هيدروکربني، اسيدي و Dust و آنالايز گازهاي خروجي و نيز بويلر 2.3 تني در مسير گازهاي داغ خروجي است.
در بخش ديگر اين مجتمع، واحد‌هاي امداد و آتش‌نشاني مجهز به پيشرفته‌ترين و كم‌نظيرترين تجهيزات موجود، مأموريت تأمين ايمني را بر عهده دارند. همچنين با اعمال مديريت صحيح بر منابع آب، خاك و هوا، اين شركت از سطح بسيار بالايي از استانداردهاي جهاني در حفظ محيط‌ زيست، توسعه فضاي سبز و مديريت پسماندها و پساب‌ها برخوردار است و در اين راستا ايجاد 400 هکتار فضاي سبز در مجتمع و شهر مهاجران خود نشان توجه اين شرکت به محيط زيست و مسئوليت‌هاي اجتماعي است.
ما به پاکي آب، خاک و هوا اين سه عنصر حيات مي‌انديشيم و ثابت کرده‌ايم که صنايع پالوده از آلودگي نه تنها به محيط زيست لطمه نمي‌زنند بلکه مي‌توانند دوست محيط زيست باقي بمانند.